Ўзбекистонда молиявий бозорнинг шаклланиши ва уларни ривожлантириш хусусиятлари - Экономика - Презентации

Ўзбекистонда молиявий бозорнинг шаклланиши ва уларни ривожлантириш хусусиятлари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

576.5 KB

Ўзбекистонда молиявий Ўзбекистонда молиявий бозорнинг шаклланиши ва бозорнинг шаклланиши ва уларни ривожлантириш уларни ривожлантириш хусусиятларихусусиятлари

Режа:Режа:  1. Ижтимоий такрор ишлабчиқаришда 1. Ижтимоий такрор ишлабчиқаришда молиядан фойдаланишнинг объектив молиядан фойдаланишнинг объектив шарт-шароитлари ва имкониятларишарт-шароитлари ва имкониятлари ..  2. 2. Такрор ишлаб чиқариш жараёнини Такрор ишлаб чиқариш жараёнини молиявий таъминлаш.молиявий таъминлаш. Молиявий Молиявий ресурслар хақида тушунча.ресурслар хақида тушунча.  3. 3. Молиявий бозор хақида тушунча. Молиявий бозор хақида тушунча. Молиявий ресурсларни жалб қилиш ва Молиявий ресурсларни жалб қилиш ва тақсимлашда молиявий бозордан тақсимлашда молиявий бозордан фойдаланиш.фойдаланиш.  4. Иқтисодиётни бошқариш ва тартибга 4. Иқтисодиётни бошқариш ва тартибга солишда молиядан фойдаланиш.солишда молиядан фойдаланиш.  5. Иқтисодий рағбатлантириш қуроли 5. Иқтисодий рағбатлантириш қуроли сифатида молиядан фойдаланиш.сифатида молиядан фойдаланиш.

1. Ижтимоий такрор ишлабчиқаришда 1. Ижтимоий такрор ишлабчиқаришда молиядан фойдаланишнинг объектив шарт-молиядан фойдаланишнинг объектив шарт- шароитлари ва имкониятларишароитлари ва имкониятлари ..  Молия ўзининг иқтисодий мохиятига кўра, обектив Молия ўзининг иқтисодий мохиятига кўра, обектив категориякатегория дир. Лекин дир. Лекин хўжалик юритиш амалиётида жамият хўжалик юритиш амалиётида жамият ижтимоий ривожланиш жараёнига таъсир этиш учун ундан ижтимоий ривожланиш жараёнига таъсир этиш учун ундан онгли равишда фойдаланилади. Маълумки молия иқтисодий онгли равишда фойдаланилади. Маълумки молия иқтисодий мохиятига биноан мутлоқ категориядир. Бироқ иқтисодиётда мохиятига биноан мутлоқ категориядир. Бироқ иқтисодиётда молиядан ижтимоий тараққиёт жараёнларига таъсир кўрсатиш молиядан ижтимоий тараққиёт жараёнларига таъсир кўрсатиш воситаси сифатида фойдаланиш мумкин. Молиянинг шундай воситаси сифатида фойдаланиш мумкин. Молиянинг шундай фойдаланиш имконияти уларни табиатида мавжуд. Ушбу фойдаланиш имконияти уларни табиатида мавжуд. Ушбу категория мохиятини тўла билиш эса ижтимоий ишлаб категория мохиятини тўла билиш эса ижтимоий ишлаб чиқаришда молиявий маблағлардан баракали ва кучли чиқаришда молиявий маблағлардан баракали ва кучли фойдаланиш имконини беради.фойдаланиш имконини беради.  Молиядан ижтимоий ишлаб чиқаришда фойдаланишнинг Молиядан ижтимоий ишлаб чиқаришда фойдаланишнинг мутлоқ шарт-шароитлари шу категориянинг тақсимлаш ва мутлоқ шарт-шароитлари шу категориянинг тақсимлаш ва назорат фукнцияларида акс этгандир. Улардан биринчиси назорат фукнцияларида акс этгандир. Улардан биринчиси молиявий маблағлар ва мақсадли пул фондларини ижтимоий молиявий маблағлар ва мақсадли пул фондларини ижтимоий ишлаб чиқаришнинг умумий эхтиёжлари ва алохида тузилмари ишлаб чиқаришнинг умумий эхтиёжлари ва алохида тузилмари талабларига биноан шакиллантириш имконини беради. талабларига биноан шакиллантириш имконини беради. Иккинчиси(молиявий маблағларнинг муомиласи воситасида) Иккинчиси(молиявий маблағларнинг муомиласи воситасида) жамиятдаги иқтисодий жараёнларнинг боришини акс эттириб, жамиятдаги иқтисодий жараёнларнинг боришини акс эттириб, иқтисодиётда ва унинг айрим сохаларида рўй бераётган барча иқтисодиётда ва унинг айрим сохаларида рўй бераётган барча жараёнларни бехато қайд этиб боради.жараёнларни бехато қайд этиб боради.

Молия муносабатларМолия муносабатлар ии  Молия муносабатларини у ёки бу шакли шундай Молия муносабатларини у ёки бу шакли шундай хусусиятга эгадир. Сифат хусусиятга эгадир. Сифат жихатдан молиядан жихатдан молиядан ижтимоий ишлаб чиқаришда фойдаланишнинг ижтимоий ишлаб чиқаришда фойдаланишнинг объектив шартобъектив шарт -шароитларини рўёбга чиқариш -шароитларини рўёбга чиқариш молиявий маблағлар муомиласи қандай аниқ молиявий маблағлар муомиласи қандай аниқ шакилларда рўй беришига боғлиқ бўладишакилларда рўй беришига боғлиқ бўлади . Айни . Айни ташкилий шакиллар туфайли молиявий маблағлардан ташкилий шакиллар туфайли молиявий маблағлардан фаол фойдаланишнинг потинциал имкониятлари реал фаол фойдаланишнинг потинциал имкониятлари реал воқейликка айланади. Кундалик хўжалик фаолияти воқейликка айланади. Кундалик хўжалик фаолияти молиявий маблағлар категориясининг ўзигина эмас, молиявий маблағлар категориясининг ўзигина эмас, балки молиявий муносабатлар юзага чиқишининг аниқ балки молиявий муносабатлар юзага чиқишининг аниқ шакиллари мухим бўлиб, бу хилма-хил шакиллар шакиллари мухим бўлиб, бу хилма-хил шакиллар давлат томонидан белгиланади. молия категориялари давлат томонидан белгиланади. молия категориялари ва уларни юзага чиқишининг ташкилий шакиллари ва уларни юзага чиқишининг ташкилий шакиллари ўртасида ката фарқ бор: биринчиси хамиша объектив ўртасида ката фарқ бор: биринчиси хамиша объектив бўлиб, мавжуд ишлаб чиқариш муносабатларини акс бўлиб, мавжуд ишлаб чиқариш муносабатларини акс эттиради, иккинчиси субъектив бўлиб, одамлар эттиради, иккинчиси субъектив бўлиб, одамлар фаолияти билан боғлиқ.фаолияти билан боғлиқ.

Ташкилий шаклларТашкилий шакллар  Ташкилий шакллар туфайли молиявий маблағлардан Ташкилий шакллар туфайли молиявий маблағлардан иқтисодиётни бошқаришнинг фаол воситаси, иқтисодий кучли иқтисодиётни бошқаришнинг фаол воситаси, иқтисодий кучли омил сифатида фойдаланиш мумкин. Бу восита иккита омил сифатида фойдаланиш мумкин. Бу восита иккита бошланмага эга: биринчидан, у объектив мавжуд иқтисодий бошланмага эга: биринчидан, у объектив мавжуд иқтисодий муносабатларга боғлиқ, иккинчидан-давлатнинг қатъий муносабатларга боғлиқ, иккинчидан-давлатнинг қатъий молиявий сиёсатини амалга ошириш воситаси хисобланади.молиявий сиёсатини амалга ошириш воситаси хисобланади.  Молиявий маблағлардан иқтисодий омил сифатида Молиявий маблағлардан иқтисодий омил сифатида фойдаланиш, уларнинг жамоат ишлаб чиқаришига таъсири фойдаланиш, уларнинг жамоат ишлаб чиқаришига таъсири даражаси айни шу категорияни мохияти билан белгиланади.даражаси айни шу категорияни мохияти билан белгиланади.  Молиявий маблағларнинг иқтисодий табиати, уларнинг Молиявий маблағларнинг иқтисодий табиати, уларнинг ижтимоий вазифалари шундай чегараларни ҳам шарт қилиб ижтимоий вазифалари шундай чегараларни ҳам шарт қилиб қўядики, бунда молиявий маблағлар ижтимоий ишлаб қўядики, бунда молиявий маблағлар ижтимоий ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатиш воситаси сифатида қўлланилади. чиқаришга таъсир кўрсатиш воситаси сифатида қўлланилади. Молиявий маблағлар хўжалик юритишнинг иқтисодий омили Молиявий маблағлар хўжалик юритишнинг иқтисодий омили сифатида ижтимоий ишлаб чиқаришга сифат ва миқдорий сифатида ижтимоий ишлаб чиқаришга сифат ва миқдорий жихатдан таъсир кўрсатади. Миқдорий жихатдан таъсир-жихатдан таъсир кўрсатади. Миқдорий жихатдан таъсир- сарфланган, тақсимланган ва фойдаланилаётган молиявий сарфланган, тақсимланган ва фойдаланилаётган молиявий маблағлар нисбати билан характерланади, сифат жихатдан маблағлар нисбати билан характерланади, сифат жихатдан таъсир эса ишлаб чиқариш жараёни қатнашчиларининг моддий таъсир эса ишлаб чиқариш жараёни қатнашчиларининг моддий манфаатларига молиявий муносабатларни ташкил этиш манфаатларига молиявий муносабатларни ташкил этиш шакиллари орқали молиявий таъсир кўрсатишда акс этиши шакиллари орқали молиявий таъсир кўрсатишда акс этиши билан белгиланади. билан белгиланади.

Молиянинг ижтимоий ривожланиши Молиянинг ижтимоий ривожланиши жараёнларига таъсир этишнинг 3 йўналишни жараёнларига таъсир этишнинг 3 йўналишни ажратиб кўрсатиш мумкин:ажратиб кўрсатиш мумкин: - кенгайтирилга н такрор ишлаб чиқариш эҳтиёжларини молиявий таъминлаш; - молиявий рағбатланти риш.- иқтисодий ва ижтимоий жараёнларни молиявий тартибга солиш;

Такрор ишлаб чиқариш жараёнини Такрор ишлаб чиқариш жараёнини молиявий таъминлаш.молиявий таъминлаш. Молиявий ресурслар ҳақида тушунча.Молиявий ресурслар ҳақида тушунча.  Такрор ишлаб чиқаришни молиявий жиҳатдан Такрор ишлаб чиқаришни молиявий жиҳатдан таъминлаш – бу барча ишлаб чиқариш харажатларини таъминлаш – бу барча ишлаб чиқариш харажатларини хўжалик субъектлари ва давлат қўлидаги молиявий хўжалик субъектлари ва давлат қўлидаги молиявий ресурслар ҳисобига қоплашдир.ресурслар ҳисобига қоплашдир.  Молиявий ресурслар –Молиявий ресурслар – бу ЯИМ ва миллий даромадни бу ЯИМ ва миллий даромадни тақсимлаш ва қайта тақсимлаш натижасида хўжалик тақсимлаш ва қайта тақсимлаш натижасида хўжалик юритувчи субъектлар ва давлатнинг қўлидаги у ёки бу юритувчи субъектлар ва давлатнинг қўлидаги у ёки бу вақтда бўлган пул даромадлари ва жамғармалари вақтда бўлган пул даромадлари ва жамғармалари йиғиндисидир.йиғиндисидир.  Молиявий ресурсларнинг ҳажми ва таркиби ишлаб Молиявий ресурсларнинг ҳажми ва таркиби ишлаб чиқаришнинг ривожланиш даражасига, унинг чиқаришнинг ривожланиш даражасига, унинг самарадорлигига бевосита боғлиқ. Ишлаб чиқариш самарадорлигига бевосита боғлиқ. Ишлаб чиқариш масштаблари қанча йирик, унинг самарадорлиги юқори масштаблари қанча йирик, унинг самарадорлиги юқори бўлса, молиявий ресурсларнинг ҳажми шунча катта бўлса, молиявий ресурсларнинг ҳажми шунча катта бўлади. Ўз навбатида, ишлаб чиқаришга жалб қилинган бўлади. Ўз навбатида, ишлаб чиқаришга жалб қилинган молиявий ресурслар унинг ўсишига ва молиявий ресурслар унинг ўсишига ва такомиллашувига шарт-шароит яратади.такомиллашувига шарт-шароит яратади.

Молиявий ресурсларнинг шаклланишида ЯИМ ва Молиявий ресурсларнинг шаклланишида ЯИМ ва миллий даромаднинг барча элементлари қатнашади. миллий даромаднинг барча элементлари қатнашади. Бу боғлиқни қуйидаги схемада кузатишимиз мумкин:Бу боғлиқни қуйидаги схемада кузатишимиз мумкин:  Молиявий ресурсларнинг манбалари қуйидагилардир:Молиявий ресурсларнинг манбалари қуйидагилардир:  1. Миллий даромад.1. Миллий даромад. Миллий даромаднинг Миллий даромаднинг соф даромад соф даромад қисми молиявий қисми молиявий ресурсларнинг асосий манбаси ҳисобланади.ресурсларнинг асосий манбаси ҳисобланади.  2. Ташқи иқтисодий алоқалардан тушумлар.2. Ташқи иқтисодий алоқалардан тушумлар. Бу манбага айниқса, Бу манбага айниқса, мустақиллик йилларида алоҳида аҳамият берилмоқда. Бозор муносабатларига мустақиллик йилларида алоҳида аҳамият берилмоқда. Бозор муносабатларига ўтишнинг 1-босқичидаёқ (1992-94 йиллар) Ўзбекистон БМТ, ХВФ, Жаҳон банки, ўтишнинг 1-босқичидаёқ (1992-94 йиллар) Ўзбекистон БМТ, ХВФ, Жаҳон банки, Европа тараққиёт ва тикланиш банки, Европа иттифоқи Комиссияси каби Европа тараққиёт ва тикланиш банки, Европа иттифоқи Комиссияси каби нуфузли ташкилотларга аъзо бўлиб кирди ва улар билан фаол иқтисодий нуфузли ташкилотларга аъзо бўлиб кирди ва улар билан фаол иқтисодий ҳамкорлик қилмоқда. Дастлаб ХВФдан 74 млн. АҚШ доллари, Жаҳон банкидан ҳамкорлик қилмоқда. Дастлаб ХВФдан 74 млн. АҚШ доллари, Жаҳон банкидан 160 млн. АҚШ доллари, 1993-94 йил ичида 21 мамлакатдан жами 75 млн. 160 млн. АҚШ доллари, 1993-94 йил ичида 21 мамлакатдан жами 75 млн. доллар миқдорида турли мақсадларга мўлжалланган ёрдам олинди. Ташқи доллар миқдорида турли мақсадларга мўлжалланган ёрдам олинди. Ташқи савдо обороти йилдан йилга ошиб бормоқда.савдо обороти йилдан йилга ошиб бормоқда.  3. Миллий бойликнинг бир қисми – 3. Миллий бойликнинг бир қисми – бюджет маблағларининг йилдан-йилга бюджет маблағларининг йилдан-йилга ўтувчи қолдиқлари.ўтувчи қолдиқлари.  - суғурта ташкилотларининг резерв фондлари;- суғурта ташкилотларининг резерв фондлари;  - мамлакат олтин заҳираларининг бир қисмини сотишдан тушган тушум;- мамлакат олтин заҳираларининг бир қисмини сотишдан тушган тушум;  - ортиқча мулкларни сотишдан тушум ва бошқа.- ортиқча мулкларни сотишдан тушум ва бошқа.  4. Қарзга олинган ва жалб қилинган маблағлар:4. Қарзга олинган ва жалб қилинган маблағлар:  - банк кредитлари;- банк кредитлари;  - кредиторлик қарзлари;- кредиторлик қарзлари;  - акция ва аблигациялар чиқаришдан тушум.- акция ва аблигациялар чиқаришдан тушум.  Молиявий муносабатларнинг турли-туманлиги молиявий ресурсларнинг ҳам Молиявий муносабатларнинг турли-туманлиги молиявий ресурсларнинг ҳам турли-туманлигини келтириб чиқаради.турли-туманлигини келтириб чиқаради.

 Молиявий ресурсларнинг асосий Молиявий ресурсларнинг асосий элементлари қуйидагилардир:элементлари қуйидагилардир:  - фойда;- фойда;  - турли солиқлар (ҚҚС, акцизлар, фойда - турли солиқлар (ҚҚС, акцизлар, фойда солиғи, мулкий солиқлар, даромади);солиғи, мулкий солиқлар, даромади);  суғурта ташкилотларининг маблағлари;суғурта ташкилотларининг маблағлари;  амортизация ажратмалари;амортизация ажратмалари;  ташқи иқтисодий алоқалардан тушум;ташқи иқтисодий алоқалардан тушум;  аҳолидан тушумлар.аҳолидан тушумлар.  Молиявий ресурсларнинг ўсишига бир Молиявий ресурсларнинг ўсишига бир қатор омиллар таъсир кўрсатади. қатор омиллар таъсир кўрсатади.

ММ амлакат молиявий амлакат молиявий ресурслариресурслари  Молиявий ресурсларнинг ўсиши мамлакат миллий Молиявий ресурсларнинг ўсиши мамлакат миллий даромадинингҳажми ва унинг ўсишига боғлиқ экан, даромадинингҳажми ва унинг ўсишига боғлиқ экан, миллий даромаднинг ўсишига таъсир этувчи барча миллий даромаднинг ўсишига таъсир этувчи барча омиллар молиявий ресурсларнинг ҳам ўсишига таъсир омиллар молиявий ресурсларнинг ҳам ўсишига таъсир кўрсатади. Уларга қуйидагилар киради:кўрсатади. Уларга қуйидагилар киради:  Ишлаб чиқариш ҳажми ва самарадорлигини ошиши.Ишлаб чиқариш ҳажми ва самарадорлигини ошиши.  Меҳнат унумдориги.Меҳнат унумдориги.  Фонд сиғимининг камайиши.Фонд сиғимининг камайиши.  Фонд қайтимининг ошиши.Фонд қайтимининг ошиши.  Фонд билан қуролланишнинг яхшиланиши.Фонд билан қуролланишнинг яхшиланиши.  Шунингдек, молиявий ресурсларнинг ҳар бир Шунингдек, молиявий ресурсларнинг ҳар бир элементларининг ошишига таъсир қилувчи омиллар элементларининг ошишига таъсир қилувчи омиллар мамлакат молиявий ресурсларининг абсолют ва мамлакат молиявий ресурсларининг абсолют ва нисбий миқдорларда ўсишига таъсир кўрсатадинисбий миқдорларда ўсишига таъсир кўрсатади

 Хўжалик субъектлари Хўжалик субъектлари ихтиёридаги молиявий ихтиёридаги молиявий ресурслар ресурслар марказлашган марказлашган молиявий ресурслармолиявий ресурслар бўлиб, улар:бўлиб, улар:  капитал қўйилмаларга;капитал қўйилмаларга;  айланма айланма маблағларнинг маблағларнинг ошишига;ошишига;  фан-техника фан-техника ютуқларини жорий ютуқларини жорий қилишни қилишни молиялаштиришга;молиялаштиришга;  табиат муҳофазасига;табиат муҳофазасига;  ижтимоий ижтимоий мақсадларгамақсадларга сарфланиши мумкин.сарфланиши мумкин.

Такрор ишлаб чиқариш Такрор ишлаб чиқариш харажатларихаражатлари  Макродаражадаги ижтимоий ишлаб чиқариш эҳтиёжларини Макродаражадаги ижтимоий ишлаб чиқариш эҳтиёжларини марказлашган молиявий ресурслар марказлашган молиявий ресурслар орқали қондирилиб, уларга орқали қондирилиб, уларга бюджет ва бюджетдан ташқари фондларнинг маблағлари киради.бюджет ва бюджетдан ташқари фондларнинг маблағлари киради.  1997 йилда1997 йилда қийматиқиймати ЯИМдаги улушиЯИМдаги улуши Бюджет даромадлариБюджет даромадлари 273273  3 3 млрд. с.37 %Ижтимоий суғурта фонди68,5 млрд. с.6,5 %Бандлик млрд. с.37 %Ижтимоий суғурта фонди68,5 млрд. с.6,5 %Бандлик фонди3,8 млрд. с.0,5 %Йўл фонди7,5 млрд. с.1 %фонди3,8 млрд. с.0,5 %Йўл фонди7,5 млрд. с.1 %  Такрор ишлаб чиқариш харажатларини таъминлаш 3 шаклда амалга Такрор ишлаб чиқариш харажатларини таъминлаш 3 шаклда амалга оширилади:оширилади:  1. Ўз-ўзини молиялаштириш.1. Ўз-ўзини молиялаштириш. Бунда корхоналар ўз харажатларини Бунда корхоналар ўз харажатларини ўз молиявий ресурслари эвазига қоплайдилар. Уларнинг етишмаслиги ўз молиявий ресурслари эвазига қоплайдилар. Уларнинг етишмаслиги шароитида улар харажатларни камайтириш ёки четдан жалб шароитида улар харажатларни камайтириш ёки четдан жалб қилишга (молиявий бозордан) ҳаракат қиладилар.қилишга (молиявий бозордан) ҳаракат қиладилар.  2. Кредитлаш.2. Кредитлаш. Бунда субъектлар харажатлари муддатлилик, Бунда субъектлар харажатлари муддатлилик, тўловчанлик ва қайтарилиш асосида олинган банк кредитлари тўловчанлик ва қайтарилиш асосида олинган банк кредитлари эвазига қопланади.эвазига қопланади.  3. Давлатдан молиялаштириш.3. Давлатдан молиялаштириш. Бунда барча харажатлар бюджет Бунда барча харажатлар бюджет ва бюджетдан ташқари фонд эвазига қопланади.ва бюджетдан ташқари фонд эвазига қопланади.  Амалда юқоридаги учала усулдан бароварига бир вақтнинг ўзида Амалда юқоридаги учала усулдан бароварига бир вақтнинг ўзида фойдаланиш мумкин.фойдаланиш мумкин.

Молиявий бозор ҳақида тушунча. Молиявий Молиявий бозор ҳақида тушунча. Молиявий ресурсларни жалб қилиш ва тақсимласида ресурсларни жалб қилиш ва тақсимласида молиявий бозордан фойдаланиш.молиявий бозордан фойдаланиш.  Маъмурий-буйруқбозлик тизимидан воз кечилган бозор Маъмурий-буйруқбозлик тизимидан воз кечилган бозор иқтисодиёти шароитида молиявий ресурслардан узлуксиз иқтисодиёти шароитида молиявий ресурслардан узлуксиз фойдаланиш, уларни самарали инвестициялаш ва мақсадга фойдаланиш, уларни самарали инвестициялаш ва мақсадга мувофиқ йўналтириш муҳим аҳамиятга эга ва бу молиявий мувофиқ йўналтириш муҳим аҳамиятга эга ва бу молиявий бозор ёрдамида таъминланади. Молиявий бозор молиявий бозор ёрдамида таъминланади. Молиявий бозор молиявий ресурслар ҳаракатининг махсус шакли бўлиб,ресурслар ҳаракатининг махсус шакли бўлиб,  қимматбаҳо қоғозлар бозори;қимматбаҳо қоғозлар бозори;  ссуда капитали бозори;ссуда капитали бозори;  валюта бозоридан валюта бозоридан иборат.иборат.  Молиявий бозорнинг амал қилишига объектив Молиявий бозорнинг амал қилишига объектив шарт-шароит шарт-шароит бўлиб субъектларнинг молиявий ресурсларига бўлган бўлиб субъектларнинг молиявий ресурсларига бўлган эҳтиёжини қондириш манбаларининг мос келмаслиги эҳтиёжини қондириш манбаларининг мос келмаслиги ҳисобланади. Бошқача қилиб айтганда, халқ хўжалигида ҳисобланади. Бошқача қилиб айтганда, халқ хўжалигида айрим корхона, бирлашмалар ёки хўжалик субъектларида айрим корхона, бирлашмалар ёки хўжалик субъектларида ортиқча пул маблағлари бўлгани ҳолда бошқа бир ортиқча пул маблағлари бўлгани ҳолда бошқа бир субъектларда бу маблағларга муҳтожлик мавжуд бўлади. субъектларда бу маблағларга муҳтожлик мавжуд бўлади. Молиявий бозор Молиявий бозор ана шу вақтинча бўш маблағларни йиғиш ана шу вақтинча бўш маблағларни йиғиш ва уларни самарали жойлаштиришда пул маблағларини ва уларни самарали жойлаштиришда пул маблағларини эгалари (жамғарувчилар) ва улардан фойдаланувчилар эгалари (жамғарувчилар) ва улардан фойдаланувчилар (инвесторлар) ўртасида воситачилик қилади. (инвесторлар) ўртасида воситачилик қилади.

Молиявий бозорнинг Молиявий бозорнинг самарасамара сиси  Жамғарувчилар – Жамғарувчилар – бу ўзида пул маблағларини тўплаган ва ўз бу ўзида пул маблағларини тўплаган ва ўз жамғармаларини турли молия кредит институтлари (пенсия фонди, жамғармаларини турли молия кредит институтлари (пенсия фонди, суғурта ташкилотлари, банклар) орқали инветициялашни амалга суғурта ташкилотлари, банклар) орқали инветициялашни амалга оширувчи юридик ва жисмоний шахслардир.оширувчи юридик ва жисмоний шахслардир.  Фойдаланувчилар (инвесторлар)Фойдаланувчилар (инвесторлар) – жалб қилинган пул – жалб қилинган пул маблағларини бирор фаолиятга (ишлаб чиқаришини кенгайтириш, маблағларини бирор фаолиятга (ишлаб чиқаришини кенгайтириш, давлат ҳаражатларини қоплаш) сафарбар қилувчи хўжалик юритувчи давлат ҳаражатларини қоплаш) сафарбар қилувчи хўжалик юритувчи субъектлар ёки давлат ҳокимияти органлари.субъектлар ёки давлат ҳокимияти органлари.  Молиявий бозор самарали амал қилиш учун мамлакатда қуйидагилар Молиявий бозор самарали амал қилиш учун мамлакатда қуйидагилар мавжуд бўлиши ва шаклланган бўлиши лозим.мавжуд бўлиши ва шаклланган бўлиши лозим.  1. Реал мустақилликка эга бўлган мулкдорларнинг мавжуд бўлиши. 1. Реал мустақилликка эга бўлган мулкдорларнинг мавжуд бўлиши. Ҳақиқий мустақилликка эга бўлган мулкдорларгина молиявий Ҳақиқий мустақилликка эга бўлган мулкдорларгина молиявий бозорда фаолият қилиб, молиявий ресурсларга талабни ташкил бозорда фаолият қилиб, молиявий ресурсларга талабни ташкил қиладилар ва уларни турли ҳаражатларга самарали қиладилар ва уларни турли ҳаражатларга самарали инвестициялашни таъминлайдилар.инвестициялашни таъминлайдилар.  2. Молиявий бозорнинг самарали амал қилиш учун мамлакатда 2. Молиявий бозорнинг самарали амал қилиш учун мамлакатда тегишли ҳуқуқий асос яратилган бўлиши лозим.тегишли ҳуқуқий асос яратилган бўлиши лозим.  Ўзбекистонда «Қимматли қоғозлар тўғрисида»ги қонун 1993 йил Ўзбекистонда «Қимматли қоғозлар тўғрисида»ги қонун 1993 йил сентябрда қабул қилиниб 1994 йил январ ойидан кучга кирди. 1994 сентябрда қабул қилиниб 1994 йил январ ойидан кучга кирди. 1994 йил 8 июнда (№285) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси йил 8 июнда (№285) Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси «Тошкент» Республика фонд биржасининг самарали фаолият «Тошкент» Республика фонд биржасининг самарали фаолият кўрсатишини таъминлаш ва қимматли қоғозлар бозори кўрсатишини таъминлаш ва қимматли қоғозлар бозори инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида қарор инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида қарор қабул қилди. қабул қилди.

Молиявий бозор товар ва Молиявий бозор товар ва хизматлар бозорихизматлар бозори  Молиявий бозор товар ва хизматлар бозори, ишчи кучи бозори, Молиявий бозор товар ва хизматлар бозори, ишчи кучи бозори, капитал бозори кабиларни ривожлантиришга хизмат қилади.капитал бозори кабиларни ривожлантиришга хизмат қилади.  Молиявий бозорда муомила қимматли қоғозлар орқали амалга Молиявий бозорда муомила қимматли қоғозлар орқали амалга ошади. ошади. Қимматли қоғозларҚимматли қоғозлар – бу қоғоз эгасининг мулкий – бу қоғоз эгасининг мулкий ҳуқуқларини тасдиқловчи ҳужжатдир. Қимматли қоғозлар ҳуқуқларини тасдиқловчи ҳужжатдир. Қимматли қоғозлар қонунда кўзда тутилган мажбурий реквизитларни ўзида акс қонунда кўзда тутилган мажбурий реквизитларни ўзида акс эттириши лозим.эттириши лозим.  - - номинал баҳоси;номинал баҳоси;  - бозорда айланиш муддати;- бозорда айланиш муддати;  - қоплаш усули ва ҳ.к.- қоплаш усули ва ҳ.к.  Қимматли қоғозлар турлари кўп. Уларнинг кўп тарқалганлари Қимматли қоғозлар турлари кўп. Уларнинг кўп тарқалганлари қуйидагилар:қуйидагилар:  1. Облигация1. Облигация  2. Акция2. Акция  3. Хазина мажбуриятлари3. Хазина мажбуриятлари  4. Векселлар4. Векселлар  5. Жамғарма сертификатлари5. Жамғарма сертификатлари

Похожие

Ўзбекистонда халқаро туризмни ривожлантириш

Тижорат банкларининг молиявий ресурслари ва уларни бошқариш усуллари

Умумдавлат назорат органлари ва уларни молиявий назоратни ташкил этиши

Молиявий ҳисоботи ва молиявий режалаштириш

Ракобат ва нархнинг шаклланиши