Туризм соҳасида стратегик маркетинг - Экономика - Презентации

Туризм соҳасида стратегик маркетинг

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

4806.5 KB

 Фирма раҳбарияти даражасидаги маркетинг – Фирма раҳбарияти даражасидаги маркетинг – унинг ривожланиш стратегиясини ишлаб унинг ривожланиш стратегиясини ишлаб чиқишнинг асоси, бозорда шаклланишнинг чиқишнинг асоси, бозорда шаклланишнинг қўлланмаси, бозорни ўрганиш асбоби, янги қўлланмаси, бозорни ўрганиш асбоби, янги маҳсулот ва хизматлар турини яратиш усули; маҳсулот ва хизматлар турини яратиш усули; сотувни ташкил этиш, маҳсулотни бозорга сотувни ташкил этиш, маҳсулотни бозорга чиқариш (реклама, савдони қўллаб-қувватлаш, чиқариш (реклама, савдони қўллаб-қувватлаш, жамоа муносабатлари) тури, нарх сиёсатини жамоа муносабатлари) тури, нарх сиёсатини амалга ошириш усули ҳисобланади. амалга ошириш усули ҳисобланади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Туризм соҳасида стратегик маркетингнинг Туризм соҳасида стратегик маркетингнинг ўзига хос хусусияти қуйидагича ўзига хос хусусияти қуйидагича аниқланади:аниқланади: экзоген (ташқи) муҳитларга боғлиқлиги билан; туристик маҳсулот ва унинг таркибига кирувчи хизматларнинг ж иҳатлари билан; объектнинг ярим тузилмавийлиги билан ҳ ал этилаётган масалаларнинг мушкуллиги билан. туристик маҳсулотни ишлаб чиқариш ва истеъмол қилиш қурилмалари билан; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Туристик маркетингнинг мақсадли Туристик маркетингнинг мақсадли қўйилмалари ва қисмларини аниқлаб қўйилмалари ва қисмларини аниқлаб берадиган асосий омилларнинг берадиган асосий омилларнинг тузилишини кўриб чиқамиз: тузилишини кўриб чиқамиз: 1. Туризм соҳасига тўғридан-тўғри ва нисбатан таъсир этувчи ташқи омиллар қуйидагилар: табиий заҳиралар, сиёсий ва иқтисодий аҳвол, аҳолининг ижтимоий-демографик тузилишидаги ўзгаришлар, аҳолининг яшаш даражаси, ялпи миллий маҳсулотнинг миқдори, аҳоли асосий гуруҳининг дам олишдаги қизиқишлари ва нимани кўпроқ маъқул кўриши, одатлар, русумлар, воҳанинг экологик аҳволи ва бошқалар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

22 Туризм маҳсулотининг (ва унинг таркибига кирувчи Туризм маҳсулотининг (ва унинг таркибига кирувчи хизматларнинг) фарқи қуйидагича: у умумий (комплекс) хизматларнинг) фарқи қуйидагича: у умумий (комплекс) тавсифга эга, унинг қисмлари бир-бирини тўлдириб туради. тавсифга эга, унинг қисмлари бир-бирини тўлдириб туради. Шу туфайли улардан бирининг сифати паст даражада бўлиши Шу туфайли улардан бирининг сифати паст даражада бўлиши умумий таклифнинг ўзига салбий таъсир ўтказади.умумий таклифнинг ўзига салбий таъсир ўтказади. Туристик маҳсулот ўзининг кўп таркиблилиги, ишлаб Туристик маҳсулот ўзининг кўп таркиблилиги, ишлаб чиқарувчиларнинг кўп субъектлилиги ҳисобига юқори чиқарувчиларнинг кўп субъектлилиги ҳисобига юқори эгилувчанликка (инерцияликка) эга. Талабнинг вазиятли эгилувчанликка (инерцияликка) эга. Талабнинг вазиятли ўзгаришларига қараб уни (маҳсулоти) тезкор равишда ўзгаришларига қараб уни (маҳсулоти) тезкор равишда янгилаш мумкин эмас. Туристик маҳсулот таркибидаги янгилаш мумкин эмас. Туристик маҳсулот таркибидаги хизматларни ишлаб чиқиш ва истеъмол қилиш вақт ва жой хизматларни ишлаб чиқиш ва истеъмол қилиш вақт ва жой бўйича режаланади, уларни йиғиш, сақлаш, истиқболли бўйича режаланади, уларни йиғиш, сақлаш, истиқболли истеъмолчиларга товар сифатида кўрсатиш мумкин эмас. истеъмолчиларга товар сифатида кўрсатиш мумкин эмас. Улар асосан номоддий бўлиб, бевосита қабул қилинади. Улар асосан номоддий бўлиб, бевосита қабул қилинади. Маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнидан (яъни, унда аввал Маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнидан (яъни, унда аввал маҳсулот ишлаб чиқарилади, сўнгра омборга сақлаш учун маҳсулот ишлаб чиқарилади, сўнгра омборга сақлаш учун юборилади ва у ерда харидор олгунга қадар сақланади) юборилади ва у ерда харидор олгунга қадар сақланади) фарқли равишда туризмдаги савдо хизматлари ишлаб фарқли равишда туризмдаги савдо хизматлари ишлаб чиқариш ва уларни кўрсатиш билан ўзаро узвий тарзда чиқариш ва уларни кўрсатиш билан ўзаро узвий тарзда келади. Туризм маҳсулотини олиш ва уни истеъмол қилиш келади. Туризм маҳсулотини олиш ва уни истеъмол қилиш маҳсулотнинг сифат жиҳатларига катта талаб қўйишни маҳсулотнинг сифат жиҳатларига катта талаб қўйишни тақозо этадиган моддий ва вақтинчалик харажатлар билан тақозо этадиган моддий ва вақтинчалик харажатлар билан бўшлиқни енгиб ўтиш (баъзида анча катта бўладиган) бўшлиқни енгиб ўтиш (баъзида анча катта бўладиган) зарурати билан боғлиқ. зарурати билан боғлиқ. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

3.3. Туризм маҳсулотини ишлаб Туризм маҳсулотини ишлаб чиқариш ва истеъмол қилишнинг чиқариш ва истеъмол қилишнинг ўзига хос хусусияти рекреацион ўзига хос хусусияти рекреацион талаблар қондирилиши талаблар қондирилиши шаклларининг ўзаро улкан шаклларининг ўзаро улкан алмашинуви билан аниқланади. алмашинуви билан аниқланади. Бу ҳам туристик бозор Бу ҳам туристик бозор субъектлари орасида, туризм субъектлари орасида, туризм соҳаси ва аралаш соҳалар соҳаси ва аралаш соҳалар ўртасидаги кучли рақобатни ўртасидаги кучли рақобатни келтириб чиқаради. келтириб чиқаради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

4. Туристик маркетинг (специфик) 4. Туристик маркетинг (специфик) ўзига хос объектга эга: туристлар ўзига хос объектга эга: туристлар (якуний маҳсулот истеъмолчилари), (якуний маҳсулот истеъмолчилари), туризм бизнеси билан бевосита туризм бизнеси билан бевосита боғлиқ бўлган воситачилар ва боғлиқ бўлган воситачилар ва ташкилотлар. Ушбу ташкилотлар ташкилотлар. Ушбу ташкилотлар бир вақтнинг ўзида туристик бир вақтнинг ўзида туристик маҳсулотнинг ҳам ишлаб маҳсулотнинг ҳам ишлаб чиқарувчиси ҳам истеъмолчиси чиқарувчиси ҳам истеъмолчиси сифатида намоён бўладилар.сифатида намоён бўладилар.  5. Стратегик маркетингнинг мақсад 5. Стратегик маркетингнинг мақсад ва вазифалари туризм соҳаси ва вазифалари туризм соҳаси ҳолатини тавсифловчи муаммо ва ҳолатини тавсифловчи муаммо ва мойилликлар билан ҳам мойилликлар билан ҳам аниқланади.аниқланади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Хусусан, сўнгги йилларда туризм ялпи, Хусусан, сўнгги йилларда туризм ялпи, стандартланган ва хизматни ишлаб чиқишнинг стандартланган ва хизматни ишлаб чиқишнинг ҳаракатдаги кўринишидан аҳолининг аниқ ҳаракатдаги кўринишидан аҳолининг аниқ ижтимоий гуруҳлари ва тоифаларига ижтимоий гуруҳлари ва тоифаларига мўлжалланган кўринишга ўтмоқда. Истеъмол мўлжалланган кўринишга ўтмоқда. Истеъмол асослари мураккаблашиб бормоқда, туризм асослари мураккаблашиб бормоқда, туризм хизматларига талаб суръати пасаймоқда, туризм хизматларига талаб суръати пасаймоқда, туризм хизматларини ишлаб чиқарувчилар доираси хизматларини ишлаб чиқарувчилар доираси тораймоқда ва рақобат кучаймоқда. Рақобат тораймоқда ва рақобат кучаймоқда. Рақобат юқорилиги шундаки, туристик фирма, юқорилиги шундаки, туристик фирма, одатдагидек, бозорнинг бошқа вакиллари одатдагидек, бозорнинг бошқа вакиллари томонидан ҳам тайёрланган маҳсулотни томонидан ҳам тайёрланган маҳсулотни (жойлаштиришни, овқатланишни, маданий (жойлаштиришни, овқатланишни, маданий маросимларни ва бошқалар) бозорга чиқармоқда, маросимларни ва бошқалар) бозорга чиқармоқда, истеъмолчи уларнинг хизматларидан воситачилар истеъмолчи уларнинг хизматларидан воситачилар ёрдамисиз фойдаланиши мумкин.ёрдамисиз фойдаланиши мумкин. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 БуБу нн дай мойиллик ва муаммолар маркетингнинг вазифа ва дай мойиллик ва муаммолар маркетингнинг вазифа ва ққ уу рилмаларини сезиларли даражада ўзгартиради. рилмаларини сезиларли даражада ўзгартиради. ҲҲ озирда озирда талабни ўрганиш фирма стратегиясини аниқлашда биринчи талабни ўрганиш фирма стратегиясини аниқлашда биринчи даражали вазифа деб ҳисобланмайди. Йилнинг исталган даражали вазифа деб ҳисобланмайди. Йилнинг исталган даврида дам олишни мақсад қилган ва туристик даврида дам олишни мақсад қилган ва туристик хизматлардан фойдаланишда барқарор асоси билан фарқ хизматлардан фойдаланишда барқарор асоси билан фарқ қилувчи истеъмолчини шакллантиришда, шунингдек, қилувчи истеъмолчини шакллантиришда, шунингдек, инновацион тавсифга эга бўлган туристик хизматларни инновацион тавсифга эга бўлган туристик хизматларни яратишда маркетингнинг моҳияти белгиланади. Нархларни яратишда маркетингнинг моҳияти белгиланади. Нархларни тушириш ва "қўшилиш" усуллари орқали рақобатчиларни тушириш ва "қўшилиш" усуллари орқали рақобатчиларни сиқиб чиқариш сиёсати ўрнини "бозорнинг бўш ерларини сиқиб чиқариш сиёсати ўрнини "бозорнинг бўш ерларини аниқлаш ва тўлдириш" стратегияси эгалламоқда.аниқлаш ва тўлдириш" стратегияси эгалламоқда. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Бу хизматларнинг сифати ва ишончлилигини оширишни, дунёда ҳеч Бу хизматларнинг сифати ва ишончлилигини оширишни, дунёда ҳеч бир ўхшашликка (аналогга) эга бўлмаган янги таклифлар яратишни бир ўхшашликка (аналогга) эга бўлмаган янги таклифлар яратишни тақозо этади.тақозо этади.  Маркетингнинг барча босқичларида унинг мақсадли Маркетингнинг барча босқичларида унинг мақсадли йўналишларини, "муаммоли соҳалар"нинг хусусиятларини йўналишларини, "муаммоли соҳалар"нинг хусусиятларини аниқловчи ва тез-тез учраб турадиган муаммоларни ечишга аниқловчи ва тез-тез учраб турадиган муаммоларни ечишга туристик фаолиятни ташкил этишнинг турли масалаларига туристик фаолиятни ташкил этишнинг турли масалаларига бағишланган нашрларнинг таркибий таҳлили имкон берди. Уларни бағишланган нашрларнинг таркибий таҳлили имкон берди. Уларни шартли равишда (келиб чиқиши ва ифодаловчисига қараб) 3 шартли равишда (келиб чиқиши ва ифодаловчисига қараб) 3 гуруҳга бўлиш мумкин.гуруҳга бўлиш мумкин.  Туризмнинг ялпи кўриниш – ижтимоий-маданий ва дам олиш тури Туризмнинг ялпи кўриниш – ижтимоий-маданий ва дам олиш тури сифатида тавсифловчи муаммоларнинг биринчи гуруҳига сифатида тавсифловчи муаммоларнинг биринчи гуруҳига қуйидагилар киради:қуйидагилар киради: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 тўловга қодир талабнинг пасайиши ва аҳолини моддий тўловга қодир талабнинг пасайиши ва аҳолини моддий имкониятларига қараб ижтимоий ажратиш оқибатида, имкониятларига қараб ижтимоий ажратиш оқибатида, шунингдек, бир зумда фойда олиш мақсадини кўзлаган шунингдек, бир зумда фойда олиш мақсадини кўзлаган "умри бир кунлик" фирмаларнинг лаёқатсиз иши - "умри бир кунлик" фирмаларнинг лаёқатсиз иши - (саёҳатларни ташкил этишдаги камчиликлар, ижтимоий-(саёҳатларни ташкил этишдаги камчиликлар, ижтимоий- сиёсий ва санитария-эпидемиология шароити оғир сиёсий ва санитария-эпидемиология шароити оғир жойларга саёҳатлар уюштириш ва бошқ.) оқибатида жойларга саёҳатлар уюштириш ва бошқ.) оқибатида туризм ижтимоий асосининг қисқариши;туризм ижтимоий асосининг қисқариши;  турли ижтимоий ва профессионал гуруҳларнинг айрим турли ижтимоий ва профессионал гуруҳларнинг айрим туристик-рекреацион талаблар ҳамда туристик хизматлар туристик-рекреацион талаблар ҳамда туристик хизматлар рўйхатининг (мазмуни, шакли, нархи бўйича) тўғри рўйхатининг (мазмуни, шакли, нархи бўйича) тўғри келмаслиги;келмаслиги;  ижтимоий-маданий (ижтимоий, муқаддас жойларни ижтимоий-маданий (ижтимоий, муқаддас жойларни зиёрат қилиш, экологик ва бошқ.) мақсадларга зиёрат қилиш, экологик ва бошқ.) мақсадларга йўналтирилган туризм шаклларининг йўналтирилган туризм шаклларининг ривожланмаганлиги;ривожланмаганлиги;  аҳоли турли табақалари талабларининг ошиши ва хизмат аҳоли турли табақалари талабларининг ошиши ва хизмат (иш) туризми бозорида маркетинг изланишларининг (иш) туризми бозорида маркетинг изланишларининг шаклланмаганлиги — улар ўртасидаги номутаносиблик;шаклланмаганлиги — улар ўртасидаги номутаносиблик; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 дам олишни соғломлаштириш шаклларининг дам олишни соғломлаштириш шаклларининг ривожланмаганлиги (туризм, оилавий спорт ривожланмаганлиги (туризм, оилавий спорт байрамлари, мусобақалар ва бошқ.);байрамлари, мусобақалар ва бошқ.);  болалар ва ўсмирлар саёҳатининг қисқариши;болалар ва ўсмирлар саёҳатининг қисқариши;  туристик этиканинг пастлиги (бошқа халқнинг маданий туристик этиканинг пастлиги (бошқа халқнинг маданий бойликлари ва муқаддас қадамжоларига ҳурматсизлик);бойликлари ва муқаддас қадамжоларига ҳурматсизлик);  туристик хавфсизликнинг пастлиги (айниқса, болалар ва туристик хавфсизликнинг пастлиги (айниқса, болалар ва ўсмирларда), бунинг оқибатида эса кўп жароҳатлар ўсмирларда), бунинг оқибатида эса кўп жароҳатлар келиб чиқади;келиб чиқади;  маҳаллий ва дунё туризм бозорининг таркиби ҳамда маҳаллий ва дунё туризм бозорининг таркиби ҳамда сифатидан кўпчилик туристларнинг бехабарлиги (бу эса сифатидан кўпчилик туристларнинг бехабарлиги (бу эса баъзи туристик фирмаларга истеъмолчига ёлғон баъзи туристик фирмаларга истеъмолчига ёлғон маълумот бериш имконини беради).маълумот бериш имконини беради).  Соҳавий тавсифга эга ва туристик фирмаларнинг Соҳавий тавсифга эга ва туристик фирмаларнинг фаолияти билан боғлиқ муаммоларнинг иккинчи гуруҳи фаолияти билан боғлиқ муаммоларнинг иккинчи гуруҳи ўз ичига қуйидагиларни олади:ўз ичига қуйидагиларни олади: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 туризмни ташкил этиш тармоғида малакали мутахассисларнинг туризмни ташкил этиш тармоғида малакали мутахассисларнинг етишмаслиги (хусусан, туризм маҳсулоти ишлаб чиқариш етишмаслиги (хусусан, туризм маҳсулоти ишлаб чиқариш воситаларининг мутахассислар томонидан яхши воситаларининг мутахассислар томонидан яхши эгалланмаганлиги, саёҳатларни ташкил этиш жараёнида эгалланмаганлиги, саёҳатларни ташкил этиш жараёнида аҳолининг турли ижтимоий гуруҳлари ва туркумлари аҳолининг турли ижтимоий гуруҳлари ва туркумлари саёҳатларининг асосларини ҳисобга олмаслик);саёҳатларининг асосларини ҳисобга олмаслик);  туризм соҳаси хизматчиларининг малакавий этикаси туризм соҳаси хизматчиларининг малакавий этикаси шаклланмаганлиги;шаклланмаганлиги;  туризм соҳаси хизматчиларини жаҳон талаблари даражасига туризм соҳаси хизматчиларини жаҳон талаблари даражасига етказиб тайёрлаш, қайта тайёргарликдан ўтказиш ва етказиб тайёрлаш, қайта тайёргарликдан ўтказиш ва малакасини ошириш;малакасини ошириш;  туризм хизматлари бозорида маркетинг изланишларининг туризм хизматлари бозорида маркетинг изланишларининг ривож-ланмаганлиги;ривож-ланмаганлиги;  туристиктуристик фирмалар маҳсулотлари ва хизматларига талабни фирмалар маҳсулотлари ва хизматларига талабни шакллантириш воситаларининг мавжуд эмаслиги;шакллантириш воситаларининг мавжуд эмаслиги; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 туристик маҳсулот рекламаси сифатининг пастлиги, унинг маънавий туристик маҳсулот рекламаси сифатининг пастлиги, унинг маънавий жиҳатдан қонун талабларига тўғри келмаслиги (бу эса охир-оқибатда жиҳатдан қонун талабларига тўғри келмаслиги (бу эса охир-оқибатда мижознинг нотўғри маълумот олишига, ишлаб чиқарувчи ва мижознинг нотўғри маълумот олишига, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи ўртасида тортишувлар келиб чиқишига сабаб бўлади);истеъмолчи ўртасида тортишувлар келиб чиқишига сабаб бўлади);  туризм ҳақидаги халқаро ва маҳаллий қонунлар тизимининг туристик туризм ҳақидаги халқаро ва маҳаллий қонунлар тизимининг туристик фирмалар томонидан назарга олинмаслиги, турист ҳуқуқлари хусусида фирмалар томонидан назарга олинмаслиги, турист ҳуқуқлари хусусида маълумотнинг йўқлиги, туристик хизматлар истеъмолчиси ва ишлаб маълумотнинг йўқлиги, туристик хизматлар истеъмолчиси ва ишлаб чиқарувчиси ўртасида ўзаро меъёрий-ҳуқуқий муносабатларнинг чиқарувчиси ўртасида ўзаро меъёрий-ҳуқуқий муносабатларнинг бузилиши натижасида турист ҳуқуқларининг поймол этилиши.бузилиши натижасида турист ҳуқуқларининг поймол этилиши.  Ҳукумат сиёсатидаги туризм соҳасида йўл қўйилган камчиликлар Ҳукумат сиёсатидаги туризм соҳасида йўл қўйилган камчиликлар учинчи гуруҳни ташкил этади:учинчи гуруҳни ташкил этади:  ресурс эгалари ва давлат идоралари томонидан аниқ бошқарув ресурс эгалари ва давлат идоралари томонидан аниқ бошқарув амалиёти давомида аҳолини соғломлаштириш, ишсизлик муаммосини амалиёти давомида аҳолини соғломлаштириш, ишсизлик муаммосини ҳал этиш ва маҳаллий бюджетни тўлдиришда туризмнинг моҳиятига ҳал этиш ва маҳаллий бюджетни тўлдиришда туризмнинг моҳиятига етарлича баҳо бермаслик;етарлича баҳо бермаслик;  ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳал этишда туризм ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳал этишда туризм имкониятларидан фойдаланиш учун шароит йўқлиги (янги иш жойлари имкониятларидан фойдаланиш учун шароит йўқлиги (янги иш жойлари ташкил этиш ва ишсизликни бартараф этиш, валюта киримларини ташкил этиш ва ишсизликни бартараф этиш, валюта киримларини кўпайтириш, туризм бозорининг хўжалик субъектларига солиқ солиш кўпайтириш, туризм бозорининг хўжалик субъектларига солиқ солиш орқали давлат бюджетини тўлдириш; аҳолини руҳий ва моддий орқали давлат бюджетини тўлдириш; аҳолини руҳий ва моддий соғломлаштириш ва бошқ.);соғломлаштириш ва бошқ.); www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ўзбекистон туризм учун қулай жойлигини акс эттирувчи реклама фаолияти самараси нинг пастлиги;  туристик фаолиятни йўлга қўювчи меъёрий-ҳуқуқий асоснинг ривожланмаганлиги;  туризм соҳасига сармояларнинг жалб этилиши ва туристик соҳанинг ривожланишига туртки бўладиган солиқ имтиёзларининг мавжуд эмаслиги.  Туризм соҳасини давлат томонидан номувофиқ идора қилинишининг асосий натижаси деб қуйидагиларни ҳисоблаш мумкин:  спорт, туризм ва дам олиш инфратузилмасининг ривожланмаганлиги ( туристик йўналишлар, дам олиш базаларининг йўқлиги);  туризм соҳасини молиялаштириш маҳаллий ва чет эллик сармоядорларда қизиқиш уйғотмаслиги ва иқтисодий ҳамда сиёсий тинчлик оқибатида туризм соҳасига бўладиган чет эллик сармоялар миқдорининг қисқариши;  ташқи (халқаро) туризм нинг сезиларли даражада юқорилиги ва ички (миллий) туризм нинг танглиги; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ўзбекистон ҳудудларининг бетакрорлиги, тарихий-маданий Ўзбекистон ҳудудларининг бетакрорлиги, тарихий-маданий хусусиятларининг қўлдан бой берилиши ва туристик нуқтаи хусусиятларининг қўлдан бой берилиши ва туристик нуқтаи назаридан ўзига жалб этиш даражасининг пасайиши назаридан ўзига жалб этиш даражасининг пасайиши (тарихий-маданий аҳамиятга эга бўлган нодир табиий-(тарихий-маданий аҳамиятга эга бўлган нодир табиий- ландшафт зоналарнинг бузилиши);ландшафт зоналарнинг бузилиши);  воҳавий туризмни ривожлантириш дастурларини ишлаб воҳавий туризмни ривожлантириш дастурларини ишлаб чиқишда ҳудудларнинг тарихий-маданий имкониятларини чиқишда ҳудудларнинг тарихий-маданий имкониятларини ҳисобга олишнинг бўшлиги (мамлакат, воҳанинг маданий ҳисобга олишнинг бўшлиги (мамлакат, воҳанинг маданий ўзлигини намоён этувчи миллий ва маънавий рамзлар);ўзлигини намоён этувчи миллий ва маънавий рамзлар);  ҳудудлар рекреацион имкониятларининг секин (экстенсив) ҳудудлар рекреацион имкониятларининг секин (экстенсив) ривожланиши ва рекреацион минтақаларнинг экологик ривожланиши ва рекреацион минтақаларнинг экологик ҳимояси ўртасидаги номутаносиблик (энг сўнгги кўриниш – ҳимояси ўртасидаги номутаносиблик (энг сўнгги кўриниш – туризмнинг оммавий ривожланиши натижасида воҳа табиий туризмнинг оммавий ривожланиши натижасида воҳа табиий заҳираларининг бузилиши);заҳираларининг бузилиши);  аҳолини оммавий равишда "хизмат кўрсатиш" билан банд аҳолини оммавий равишда "хизмат кўрсатиш" билан банд этиш натижасида туризмни жадал ривожлантириш жараёни этиш натижасида туризмни жадал ривожлантириш жараёни кечаётган воҳаларда келиб чиққан муносабатларнинг кечаётган воҳаларда келиб чиққан муносабатларнинг "мижозлашуви" (туристлар атрофида гирдикапалак бўлиш, "мижозлашуви" (туристлар атрофида гирдикапалак бўлиш, ҳатто маҳаллий аҳолини ҳам кўришга қурби етмайдиган ҳатто маҳаллий аҳолини ҳам кўришга қурби етмайдиган маданий ёдгорликларнинг туристлар учун кўрсатилиши);маданий ёдгорликларнинг туристлар учун кўрсатилиши);  туристлар дунёқарашининг маданий кенгайиши натижасида туристлар дунёқарашининг маданий кенгайиши натижасида туризм (интенсив) тез ривожланаётган воҳалардаги аҳоли туризм (интенсив) тез ривожланаётган воҳалардаги аҳоли маданий бойликларининг ўзгариши (маданий ўзига хосликни маданий бойликларининг ўзгариши (маданий ўзига хосликни тушунмаслик, маҳаллий маданий бойликлар ва ёдгорликларга тушунмаслик, маҳаллий маданий бойликлар ва ёдгорликларга нисбатан ҳурматсизлик натижасида келиб чиқади).нисбатан ҳурматсизлик натижасида келиб чиқади). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ҳозиргача туризм соҳасидаги маркетинг Ҳозиргача туризм соҳасидаги маркетинг саноат корхоналари ва фирмалари фаолияти саноат корхоналари ва фирмалари фаолияти асосида шаклланган классик маркетингнинг асосида шаклланган классик маркетингнинг бўш тарзда мослаштирилган вариантига эга бўш тарзда мослаштирилган вариантига эга эди. Бундан ташқари, туристик фирмалар эди. Бундан ташқари, туристик фирмалар ўзларининг амалий фаолияти давомида тез-ўзларининг амалий фаолияти давомида тез- тез маркетингнинг фақат бир стратегиясини тез маркетингнинг фақат бир стратегиясини кўзлайдилар - "шу ерда ва бугундан бошлаб" кўзлайдилар - "шу ерда ва бугундан бошлаб" энг кўп (максимал) фойда олиш. Лекин ишлаб энг кўп (максимал) фойда олиш. Лекин ишлаб чиқаришнинг саноат тармоқларида бу чиқаришнинг саноат тармоқларида бу стратегия ҳозирга келиб муҳим аҳамиятга эга стратегия ҳозирга келиб муҳим аҳамиятга эга бўлмай қолди. бўлмай қолди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Маркетингнинг замонавий шарти шундан иборатки, Маркетингнинг замонавий шарти шундан иборатки, корхона фаолиятининг барча йўналишлари (илмий-корхона фаолиятининг барча йўналишлари (илмий- техник, ишлаб чиқариш, сотиш ва бошқ.) нафақат техник, ишлаб чиқариш, сотиш ва бошқ.) нафақат бугунги истеъмол талабини билиш асосида, балки унинг бугунги истеъмол талабини билиш асосида, балки унинг ўзгариши ва истиқболлари асосида ташкил этилиши ўзгариши ва истиқболлари асосида ташкил этилиши керак. Замонавий ишлаб чиқариш бўлинмасидаги керак. Замонавий ишлаб чиқариш бўлинмасидаги маркетинг хизмати – унинг "мияси", фирманинг нафақат маркетинг хизмати – унинг "мияси", фирманинг нафақат бозор, балки ишлаб чиқариш, илмий-техник, ижтимоий, бозор, балки ишлаб чиқариш, илмий-техник, ижтимоий, молиявий сиёсатининг маълумот ва кўрсатмалари молиявий сиёсатининг маълумот ва кўрсатмалари манбаи ҳисобланади. манбаи ҳисобланади.  Буларнинг барчаси маркетингнинг умумий назариясини Буларнинг барчаси маркетингнинг умумий назариясини туризм соҳасига мослаштиришни ва унинг туризм соҳасига мослаштиришни ва унинг хусусиятларини ҳисобга олувчи тегишли қўлланмаларни хусусиятларини ҳисобга олувчи тегишли қўлланмаларни ишлаб чиқишни тақозо этади. Хусусан, анъанавий ишлаб чиқишни тақозо этади. Хусусан, анъанавий маркетингда қўлланиладиган ва унинг таркибий қисм, маркетингда қўлланиладиган ва унинг таркибий қисм, жараёнлари ҳамда қўлланиш соҳаларини аниқлаб жараёнлари ҳамда қўлланиш соҳаларини аниқлаб берувчи базавий туркумлар (шартли равишда тўртта "P" берувчи базавий туркумлар (шартли равишда тўртта "P" деб белгиланадиган – product, place, promotion, price, деб белгиланадиган – product, place, promotion, price, яъни маҳсулот, жой, реклама, нарх) туризм соҳасида яъни маҳсулот, жой, реклама, нарх) туризм соҳасида янада кенгайиш, аниқланишга муҳтожлик сезмоқда, янада кенгайиш, аниқланишга муҳтожлик сезмоқда, шунингдек, улар бошқа қисмлар билан тўлдирилишлари шунингдек, улар бошқа қисмлар билан тўлдирилишлари лозим (people, programming, packing, partnership, яъни лозим (people, programming, packing, partnership, яъни одамлар, дастурлаш, бекам-кўстлик, ҳамкорлик). одамлар, дастурлаш, бекам-кўстлик, ҳамкорлик). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Туризм маркетингининг "инсон" омили 2 қисмдан ташкил топган: бир Туризм маркетингининг "инсон" омили 2 қисмдан ташкил топган: бир тарафдан, бу фирманинг мақсадларини амалга оширувчи, обрўсини тарафдан, бу фирманинг мақсадларини амалга оширувчи, обрўсини шакллантирувчи, хизматларнинг даражаси ва сифатини аниқловчи шакллантирувчи, хизматларнинг даражаси ва сифатини аниқловчи фирма ходимлари; бошқа тарафдан – мижозлар, туризм фирма ходимлари; бошқа тарафдан – мижозлар, туризм маҳсулотининг сотилиши уларнинг кайфиятига, талабларига, далил-маҳсулотининг сотилиши уларнинг кайфиятига, талабларига, далил- сабабларига боғлиқ бўлади.сабабларига боғлиқ бўлади.  Туристик маҳсулотни яратиш бўйича лойиҳавий фаолиятнинг бир Туристик маҳсулотни яратиш бўйича лойиҳавий фаолиятнинг бир кўриниши дастурлашни намоён этади. У бир неча босқичда амалга кўриниши дастурлашни намоён этади. У бир неча босқичда амалга оширилади – турнинг умумий нуқтаи назари, унинг бозор сегментини оширилади – турнинг умумий нуқтаи назари, унинг бозор сегментини аниқлашдан бошланиб, хизмат ва маҳсулотларни бир бутун "қобиққа" аниқлашдан бошланиб, хизмат ва маҳсулотларни бир бутун "қобиққа" – турга "йиғиш" билан тугалланади. – турга "йиғиш" билан тугалланади.  Бекам-кўстлик – лойиҳалашнинг якунловчи босқичи, сайёҳнинг Бекам-кўстлик – лойиҳалашнинг якунловчи босқичи, сайёҳнинг рекреацион, билим олиш, соғломлаштирилишига тааллуқли ҳамда рекреацион, билим олиш, соғломлаштирилишига тааллуқли ҳамда бошқа талабларини қондиришга қодир барча керакли қисмларни бошқа талабларини қондиришга қодир барча керакли қисмларни бирлаштириш натижасида маҳсулотнинг умумий тавсифи бирлаштириш натижасида маҳсулотнинг умумий тавсифи шакллантирилади.шакллантирилади.  Ҳамкорлик ишлаб чиқаришнинг ва туризм маҳсулоти сотилишининг Ҳамкорлик ишлаб чиқаришнинг ва туризм маҳсулоти сотилишининг энг муҳим шартларидан бири ҳисобланади.энг муҳим шартларидан бири ҳисобланади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Туризм маркетингининг таркиби, шунингдек, фирманинг талаб Туризм маркетингининг таркиби, шунингдек, фирманинг талаб ва таклиф бозоридаги ўрни билан ҳам аниқланиб, қуйидагича ва таклиф бозоридаги ўрни билан ҳам аниқланиб, қуйидагича тавсифланади:тавсифланади:  эгалланган бозор ҳажми билан. Бунга боғлиқ равишда эгалланган бозор ҳажми билан. Бунга боғлиқ равишда маркетинг оммавий бўлиши мумкин, яъни истеъмолчиларнинг маркетинг оммавий бўлиши мумкин, яъни истеъмолчиларнинг барча табақалари учун мўлжалланган маҳсулотни бозорга барча табақалари учун мўлжалланган маҳсулотни бозорга чиқариш, турланган бўлиши мумкин – маҳсулотни истеъмолчи чиқариш, турланган бўлиши мумкин – маҳсулотни истеъмолчи истакларига мос келадиган бир неча кўринишларини ишлаб истакларига мос келадиган бир неча кўринишларини ишлаб чиқариш ва сотиш, мақсадли бозорнинг аниқ, сегментлари учун чиқариш ва сотиш, мақсадли бозорнинг аниқ, сегментлари учун маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш;маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш;  талаб кўриниши билан. Ушбу кўрсаткичга қуйидагилар таъсир талаб кўриниши билан. Ушбу кўрсаткичга қуйидагилар таъсир кўрсатади: бозор ҳажми (маҳсулотнинг аниқ тури, маълум кўрсатади: бозор ҳажми (маҳсулотнинг аниқ тури, маълум фирма ва тармоқ, шунингдек, бутун ички бозорнинг фирма ва тармоқ, шунингдек, бутун ички бозорнинг маҳсулотига бўлиши мумкин бўлган энг катта талаб); бозор маҳсулотига бўлиши мумкин бўлган энг катта талаб); бозор талабининг миқдори (маълум бир воҳада маълум бир вақтда талабининг миқдори (маълум бир воҳада маълум бир вақтда харидорларнинг маълум бир гуруҳи томонидан сотиб харидорларнинг маълум бир гуруҳи томонидан сотиб олинадиган маҳсулот миқдорига боғлиқ бўлган бозор олинадиган маҳсулот миқдорига боғлиқ бўлган бозор ҳажмининг маълум бир улуши).ҳажмининг маълум бир улуши).  Маркетингнинг вазифаси – бозор талаби миқдорининг бозор Маркетингнинг вазифаси – бозор талаби миқдорининг бозор ҳажмига максимал яқинлашувини таъминлаш. Одатдагидек, ҳажмига максимал яқинлашувини таъминлаш. Одатдагидек, бозордаги сотувнинг умумий миқдоридаги фирма бозордаги сотувнинг умумий миқдоридаги фирма маҳсулотларининг улуши фирманинг маркетинг ҳаракатларига маҳсулотларининг улуши фирманинг маркетинг ҳаракатларига пропорционалдир. Талабнинг турли ҳолатларига фирма пропорционалдир. Талабнинг турли ҳолатларига фирма маркетингининг турли стратегиялари тўғри келади ва ушбу маркетингининг турли стратегиялари тўғри келади ва ушбу стратегияларнинг ўз мақсадлари ҳамда истаклари мавжуд.стратегияларнинг ўз мақсадлари ҳамда истаклари мавжуд. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тезкор фойда олиш стратегияси Тезкор фойда олиш стратегияси (тезкор стратегия) икки хил вазиятда (тезкор стратегия) икки хил вазиятда қўлланилади:қўлланилади:  агар кўпчилик истеъмолчилар хизматлар рўйхати ва агар кўпчилик истеъмолчилар хизматлар рўйхати ва сифати ҳақида маълумотга эга бўлмасалар ва фирма сифати ҳақида маълумотга эга бўлмасалар ва фирма уларни хабардор этиш, маҳсулотни кўрсатиш ва уларни хабардор этиш, маҳсулотни кўрсатиш ва маҳсулотга нисбатан ижобий муносабатни шакллантириш маҳсулотга нисбатан ижобий муносабатни шакллантириш учун каттиқ ҳаракат қилиши керак бўлганда; учун каттиқ ҳаракат қилиши керак бўлганда;  таклиф қилинаётган маҳсулотнинг тавсифидан таклиф қилинаётган маҳсулотнинг тавсифидан мижозлар хабардор бўлсалар ва уни юқори мижозлар хабардор бўлсалар ва уни юқори нархда харид қилишга тайёр бўлсалар.нархда харид қилишга тайёр бўлсалар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Секин-аста фойда олиш стратегияси бозор ҳажми катта Секин-аста фойда олиш стратегияси бозор ҳажми катта бўлмаса, маҳсулот истеъмолчиларга таниш ва улар бўлмаса, маҳсулот истеъмолчиларга таниш ва улар юқори нарх тўлашга тайёр бўлсалар, бозордаги рақобат юқори нарх тўлашга тайёр бўлсалар, бозордаги рақобат эса унчалик катта бўлмаган ҳолда қўлланса мақсадга эса унчалик катта бўлмаган ҳолда қўлланса мақсадга мувофиқ. мувофиқ.  Бозорга тез (кенг қамровда) кириб бориш стратегияси Бозорга тез (кенг қамровда) кириб бориш стратегияси бозор ҳажми катталиги, маҳсулот тўғрисида мижознинг бозор ҳажми катталиги, маҳсулот тўғрисида мижознинг етарлича хабардор эмаслиги, талабнинг мақсадли етарлича хабардор эмаслиги, талабнинг мақсадли сегменти паст харид қобилиятлилигида, маҳсулот сегменти паст харид қобилиятлилигида, маҳсулот бирлиги таннархини камайтирувчи ишлаб чиқаришнинг бирлиги таннархини камайтирувчи ишлаб чиқаришнинг катта ҳажмлари ва юқори рақобатчиликда ишлатилади. катта ҳажмлари ва юқори рақобатчиликда ишлатилади.  Бозорга секин-аста кириб бориш стратегияси (суст Бозорга секин-аста кириб бориш стратегияси (суст стратегия) бозор ҳажмининг катталиги, маҳсулот стратегия) бозор ҳажмининг катталиги, маҳсулот тўғрисида харидорнинг яхши маълумотга эгалиги ва уни тўғрисида харидорнинг яхши маълумотга эгалиги ва уни юқори нархда харид қилиш истаги йўқлиги ҳамда юқори нархда харид қилиш истаги йўқлиги ҳамда бозордаги суст рақобатчилик жараёнида қўлланилади. бозордаги суст рақобатчилик жараёнида қўлланилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Шундай қилиб, стратегик туристик Шундай қилиб, стратегик туристик маркетингнинг асосий йўналишлари маркетингнинг асосий йўналишлари қуйидагилардир:қуйидагилардир:  ички ва ташқи омилларни ҳисобга олган ҳолда туризмни ички ва ташқи омилларни ҳисобга олган ҳолда туризмни ривожлантириш истиқболлари ва интилишларини баҳолаш;ривожлантириш истиқболлари ва интилишларини баҳолаш;  бозорни сегментлаш мезонларини ишлаб чиқиш ва туристик бозорни сегментлаш мезонларини ишлаб чиқиш ва туристик маҳсулот йўналтирилган истеъмолчиларнинг истиқболли, маҳсулот йўналтирилган истеъмолчиларнинг истиқболли, мақсадли гуруҳларини аниқлаш;мақсадли гуруҳларини аниқлаш;  мавжуд ва шаклланаётган бозорларда бўш ўринларни излаш мавжуд ва шаклланаётган бозорларда бўш ўринларни излаш ("ўрин маркетинги" муаммоси);("ўрин маркетинги" муаммоси);  фирманинг маркетинг стратегиясини амалга ошириш ва фирманинг маркетинг стратегиясини амалга ошириш ва маҳсулотни тизиммаҳсулотни тизим га солибга солиб сотишнинг самарали усулларини сотишнинг самарали усулларини ишлаб чиқиш;ишлаб чиқиш;  фирмани ишончли ва бозорнинг ижтимоий жавобгар субъекти фирмани ишончли ва бозорнинг ижтимоий жавобгар субъекти эканлигини кўрсатувчи обрў-эътиборини яратиш ва уни эканлигини кўрсатувчи обрў-эътиборини яратиш ва уни қўллаб-қувватлаш;қўллаб-қувватлаш;  беаёв рақобат ва тўла бозор шароитида "омон қолишга" беаёв рақобат ва тўла бозор шароитида "омон қолишга" ёрдам берувчи туристик маҳсулот ишлаб чиқарувчилар ёрдам берувчи туристик маҳсулот ишлаб чиқарувчилар кооперациясининг (тижорат амалиётининг) янги шаклларини кооперациясининг (тижорат амалиётининг) янги шаклларини излаш.излаш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Стратегик маркетинг фирмани бугунги кунга Стратегик маркетинг фирмани бугунги кунга эмас, балки келажакка йўналтиради. Унинг эмас, балки келажакка йўналтиради. Унинг мақсади нафақат фирманинг ҳозирги мақсади нафақат фирманинг ҳозирги муваффақияти ва ўсиб бориши, балки рақобат муваффақияти ва ўсиб бориши, балки рақобат шароитида унинг доимий ривожланишидир.шароитида унинг доимий ривожланишидир.  Стратегик маркетинг туризм бозорини таҳлил Стратегик маркетинг туризм бозорини таҳлил қилишни ва ривожланишнинг бир ёки бир неча қилишни ва ривожланишнинг бир ёки бир неча стратегик йўлларига қаратилган ўзини стратегик йўлларига қаратилган ўзини тутишнинг узоқ муддатли ва энг яхши тутишнинг узоқ муддатли ва энг яхши моделини ишлаб чиқишни кўзда тутади. моделини ишлаб чиқишни кўзда тутади. Ривожланишнинг стратегик йўллари Ривожланишнинг стратегик йўллари қуйидагилардир:қуйидагилардир: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 1. Бозорда ўзини яхши тутмаслик сабабларини очишга 1. Бозорда ўзини яхши тутмаслик сабабларини очишга эътиборни қаратиш ва ривожланишнинг янги эътиборни қаратиш ва ривожланишнинг янги истиқболларини аниқлашни кўзда тутадиган тубдан истиқболларини аниқлашни кўзда тутадиган тубдан ўзгариш стратегияси.ўзгариш стратегияси.  2. "Омон қолиш" стратегияси – ноқулай ташқи шароитлар ва 2. "Омон қолиш" стратегияси – ноқулай ташқи шароитлар ва заҳиралар йўқлигида фирма туристик маҳсулотни бироз заҳиралар йўқлигида фирма туристик маҳсулотни бироз замонавийлаштириши ва бозордаги аралаш талаб замонавийлаштириши ва бозордаги аралаш талаб тармоқларидан истеъмолчиларни жалб қилиши ҳисобига тармоқларидан истеъмолчиларни жалб қилиши ҳисобига сотув ҳажмининг мавжуд миқдорини ушлаб туришга сотув ҳажмининг мавжуд миқдорини ушлаб туришга ҳаракат қилади.ҳаракат қилади.  3. Эришилган даражани мўътадиллаштириш стратегияси – 3. Эришилган даражани мўътадиллаштириш стратегияси – ривожланиш анча юқори поғонага етганида қўлланилади ва ривожланиш анча юқори поғонага етганида қўлланилади ва хизматлар рўйхатини чеклаш ҳамда сотув ҳажмини ушлаб хизматлар рўйхатини чеклаш ҳамда сотув ҳажмини ушлаб туришни кўзлайди.туришни кўзлайди.  4. Танлаб ўсиш стратегияси - ҳар томонлама маркетингни 4. Танлаб ўсиш стратегияси - ҳар томонлама маркетингни ишлаб чиқишга талаб бозорининг бир мақсадли сегментга ишлаб чиқишга талаб бозорининг бир мақсадли сегментга жалб этилгани.жалб этилгани. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 СС тратегик маркетингда фақат янги ва энг сўнгги дастаклар тратегик маркетингда фақат янги ва энг сўнгги дастаклар ишлатилади. Улар ривожланиш стратегияси талабларини ишлатилади. Улар ривожланиш стратегияси талабларини кечаётган бошқарув масалаларини ҳал этиш билан таққослаб кечаётган бошқарув масалаларини ҳал этиш билан таққослаб кўришга; стратегик режалар доирасида эришилган кўришга; стратегик режалар доирасида эришилган натижаларни баҳолашга ва шу асосда ривожланиш натижаларни баҳолашга ва шу асосда ривожланиш истиқболларини тўғри йўналтириб олишга (контроллинг); истиқболларини тўғри йўналтириб олишга (контроллинг); фирманинг стратегик дастурни амалга оширишдаги аҳамияти ва фирманинг стратегик дастурни амалга оширишдаги аҳамияти ва ўрнини олдиндан аниқлаб олиш йўли билан ҳар бир бошқарув ўрнини олдиндан аниқлаб олиш йўли билан ҳар бир бошқарув жараёнининг самарадорлигига эришиш имконини беради.жараёнининг самарадорлигига эришиш имконини беради.  Туристик маркетинг қоидалари. Туризмда стратегик Туристик маркетинг қоидалари. Туризмда стратегик маркетингнинг мақсад ва вазифалари маркетингнинг қонун-маркетингнинг мақсад ва вазифалари маркетингнинг қонун- қоидалари ҳамда замонавий маркетинг технологияларининг қоидалари ҳамда замонавий маркетинг технологияларининг умумий мақсадли йўналишлари билан боғланган бўлиши керак. умумий мақсадли йўналишлари билан боғланган бўлиши керак. Бошқа тарафдан, унинг моҳияти ва ўзига хос хусусияти Бошқа тарафдан, унинг моҳияти ва ўзига хос хусусияти маркетинг фанининг фазилати билан аниқланади, чунки туризм маркетинг фанининг фазилати билан аниқланади, чунки туризм хоссавий маҳсулотга эга бўлган фаолиятнинг ўзига хос шакли хоссавий маҳсулотга эга бўлган фаолиятнинг ўзига хос шакли ҳисобланади.ҳисобланади.  Агар маркетингнинг умумий асосларини туризм соҳасининг Агар маркетингнинг умумий асосларини туризм соҳасининг фазилатларига нисбатан ўзлаштиришга ҳаракат қилинса, фазилатларига нисбатан ўзлаштиришга ҳаракат қилинса, қуйидаги қоидаларни келтириб чиқариш мумкин:қуйидаги қоидаларни келтириб чиқариш мумкин:  1. Ошиб ўтувчи таклиф қоидаси. Маркетинг нафақат талабнинг 1. Ошиб ўтувчи таклиф қоидаси. Маркетинг нафақат талабнинг мавжуд кўринишига, тузилманинг ишлаб чиқаришга тўғри мавжуд кўринишига, тузилманинг ишлаб чиқаришга тўғри келишини таъминлашга ҳамда талабнинг таркибига, балки келишини таъминлашга ҳамда талабнинг таркибига, балки харидорларнинг қондирилмаган талабларини, талабни ошириш харидорларнинг қондирилмаган талабларини, талабни ошириш динамикаси ва истиқболларини аниқлашга ҳам мослашади.динамикаси ва истиқболларини аниқлашга ҳам мослашади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Маркетинг вазифасига қуйидагилар киради: талабнинг Маркетинг вазифасига қуйидагилар киради: талабнинг ҳолати ва динамикасининг пухта таҳлили, унинг асосида у ҳолати ва динамикасининг пухта таҳлили, унинг асосида у ёки бу маҳсулотни ишлаб чиқаришнинг мақсадга ёки бу маҳсулотни ишлаб чиқаришнинг мақсадга мувофиқлиги, истиқболлилиги ва даромадлилигини мувофиқлиги, истиқболлилиги ва даромадлилигини аниқлаш; талаб ўзгаришини режалаштириш, унинг аниқлаш; талаб ўзгаришини режалаштириш, унинг тузилмаси ва таркибига таъсир этиш, шунингдек, тузилмаси ва таркибига таъсир этиш, шунингдек, келажакда ўзгарадиган ижтимоий-маданий шароитга ва келажакда ўзгарадиган ижтимоий-маданий шароитга ва бозор конъюнктурасига мос келадиган маҳсулот ва бозор конъюнктурасига мос келадиган маҳсулот ва хизматларни лойиҳалаш; маҳсулот ва хизматларнинг янги хизматларни лойиҳалаш; маҳсулот ва хизматларнинг янги шаклига ёки мавжуд маҳсулот ва хизматларнинг янги шаклига ёки мавжуд маҳсулот ва хизматларнинг янги сифатига нисбатан истеъмолчилар ўз муносабатларини сифатига нисбатан истеъмолчилар ўз муносабатларини аниқлаб олишга ҳар доим ҳам қодир эмасликларини аниқлаб олишга ҳар доим ҳам қодир эмасликларини тадқиқотлар кўрсатди. Шу муносабат билан маркетингнинг тадқиқотлар кўрсатди. Шу муносабат билан маркетингнинг вазифаси бозорнинг тегишли қисмларида шу маҳсулотнинг вазифаси бозорнинг тегишли қисмларида шу маҳсулотнинг истеъмолчилари гуруҳини шакллантиришдир.истеъмолчилари гуруҳини шакллантиришдир.  Талабни бошқариш аҳоли орасидаги аниқ гуруҳнинг Талабни бошқариш аҳоли орасидаги аниқ гуруҳнинг мавжуд эҳтиёжлари, муаммолари ва қизиқишларини мавжуд эҳтиёжлари, муаммолари ва қизиқишларини ҳисобга олишдан ташқари корхона ишлаб чиқараётган ёки ҳисобга олишдан ташқари корхона ишлаб чиқараётган ёки ишлаб чиқаришга тайёр у ёки бу маҳсулот ва хизматларга ишлаб чиқаришга тайёр у ёки бу маҳсулот ва хизматларга бўлган эҳтиёжни рағбатлантириш, шунингдек, бўлган эҳтиёжни рағбатлантириш, шунингдек, истеъмолнинг янги стандартларини шакллантиришни истеъмолнинг янги стандартларини шакллантиришни кўзда тутади (хусусан, йилнинг хоҳлаган пайтида дам кўзда тутади (хусусан, йилнинг хоҳлаган пайтида дам олиш ва саёҳат қилишнинг афзалликларини олиш ва саёҳат қилишнинг афзалликларини истеъмолчилар онгида шакллантириш).истеъмолчилар онгида шакллантириш). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 2. Даромадни мўътадиллаштириш қоидаси 2. Даромадни мўътадиллаштириш қоидаси қуйидагиларни назарда тутади:қуйидагиларни назарда тутади:  мос равишдаги бозор қисмининг истеъмол далилини мос равишдаги бозор қисмининг истеъмол далилини таҳлил қилиш, ички ва ташқи бозор шароитини ўрганиш, таҳлил қилиш, ички ва ташқи бозор шароитини ўрганиш, ишлаб чиқарувчининг аниқ имкониятларини ҳисобга ишлаб чиқарувчининг аниқ имкониятларини ҳисобга олиш асосида хизматларни ишлаб чиқиш;олиш асосида хизматларни ишлаб чиқиш;  таклиф этилаётган хизматлар сифатини яхшилаш;таклиф этилаётган хизматлар сифатини яхшилаш;  талаб динамикасига эгилувчан тарзда таъсир этиш ва талаб динамикасига эгилувчан тарзда таъсир этиш ва мавжуд заҳираларни бошқариш йўли билан мавжуд заҳираларни бошқариш йўли билан хизматларнинг аниқ турларига бўлган талаб ва таклиф хизматларнинг аниқ турларига бўлган талаб ва таклиф ўртасидаги мутаносибликни таъминлаш;ўртасидаги мутаносибликни таъминлаш;  маҳсулотнинг истеъмол хусусиятлари тўғрисидаги маҳсулотнинг истеъмол хусусиятлари тўғрисидаги маълумотни кенгайтириш, унга нисбатан ижобий маълумотни кенгайтириш, унга нисбатан ижобий муносабатни шакллантириш, истеъмолчи онгида муносабатни шакллантириш, истеъмолчи онгида маҳсулот тўғрисидаги фикрни мужассамлаштириш маҳсулот тўғрисидаги фикрни мужассамлаштириш ҳисобига туристик маҳсулотни бозорга чиқариш;ҳисобига туристик маҳсулотни бозорга чиқариш;  ишончли мижозлар доирасини яратиш ва иккиламчи ишончли мижозлар доирасини яратиш ва иккиламчи талабни кўпайтириш йўли орқали барқарор даромад талабни кўпайтириш йўли орқали барқарор даромад олиш;олиш;  талабнинг мавсумий ўзгаришини барқарорлаштиришга талабнинг мавсумий ўзгаришини барқарорлаштиришга имкон берувчи ташкил этилаётган саёҳатлар имкон берувчи ташкил этилаётган саёҳатлар географиясини кенгайтириш ва чегирмалар географиясини кенгайтириш ва чегирмалар (арзонлаштиришлар) тизимини ўрнатиш.(арзонлаштиришлар) тизимини ўрнатиш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 3. Талаб аудиториясини барқарорлаштириш қоидаси 3. Талаб аудиториясини барқарорлаштириш қоидаси қуйидагича амалга оширилади:қуйидагича амалга оширилади:  таклиф этилаётган хизматларнинг бир манзилга таклиф этилаётган хизматларнинг бир манзилга йўналтирилганлиги ва маҳсулотнинг истеъмол ҳамда йўналтирилганлиги ва маҳсулотнинг истеъмол ҳамда маданий-нуфуз хоссалари билан мақсадли аудиториянинг маданий-нуфуз хоссалари билан мақсадли аудиториянинг мақсадлари ўртасидаги тўғриликни максимал даражада мақсадлари ўртасидаги тўғриликни максимал даражада таъминлаш;таъминлаш;  хизмат кўрсатишнинг умумий миқдорида доимий мижозлар хизмат кўрсатишнинг умумий миқдорида доимий мижозлар улушини кўпайтириш учун мижозлар билан мустаҳкам улушини кўпайтириш учун мижозлар билан мустаҳкам алоқаларни йўлга қўйиш. алоқаларни йўлга қўйиш.  4. Талаб қисмини кенгайтириш қоидаси – янги 4. Талаб қисмини кенгайтириш қоидаси – янги истеъмолчиларни жалб этиш йўли билан амалга оширилади. истеъмолчиларни жалб этиш йўли билан амалга оширилади. У қуйидагиларни тақозо этади: истеъмолчиларнинг У қуйидагиларни тақозо этади: истеъмолчиларнинг ўзгараётган талабларига жадал равишда мослашиш ўзгараётган талабларига жадал равишда мослашиш заруратини; истеъмол далилини шакллантиришга таъсир заруратини; истеъмол далилини шакллантиришга таъсир этиш; туристик маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотишнинг этиш; туристик маҳсулотни ишлаб чиқариш ва сотишнинг барча босқичларида истеъмолчининг талаблари биринчи барча босқичларида истеъмолчининг талаблари биринчи ўринда бўлишини таъминлаш; туристик маҳсулотнинг янги ўринда бўлишини таъминлаш; туристик маҳсулотнинг янги шаклларини ишлаб чиқариш, унинг сифатини ошириш, шаклларини ишлаб чиқариш, унинг сифатини ошириш, турланувчан нарх сиёсати, рақобатчилар олдида ўзига хос турланувчан нарх сиёсати, рақобатчилар олдида ўзига хос афзалликлар хусусида истеъмолчиларни хабардор этиш афзалликлар хусусида истеъмолчиларни хабардор этиш ҳисобига рақобатчиларни сиқиб чиқариш; истеъмолнинг ҳисобига рақобатчиларни сиқиб чиқариш; истеъмолнинг ижтимоий асосини кенгайтириш (бунга истеъмолни ижтимоий асосини кенгайтириш (бунга истеъмолни "аванслаш", жамиятда нуфузли ҳисобланувчи русум ва "аванслаш", жамиятда нуфузли ҳисобланувчи русум ва бойликларга йўналтирилган амаллар ва бошқалар киради); бойликларга йўналтирилган амаллар ва бошқалар киради); талаб шаклланиб бўлган маҳсулот ёки хизматларнинг талаб шаклланиб бўлган маҳсулот ёки хизматларнинг қўлланиш соҳаси ва имкониятларини кенгайтириш талабни қўлланиш соҳаси ва имкониятларини кенгайтириш талабни барқарорлаштиришнинг асосий усуллари ҳисобланади.барқарорлаштиришнинг асосий усуллари ҳисобланади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 5. Таклиф бозорини кенгайтириш қоидаси. Ушбу қоидага 5. Таклиф бозорини кенгайтириш қоидаси. Ушбу қоидага асосланган ҳолда сотувнинг янги бозорларини (бозор қисмларини, асосланган ҳолда сотувнинг янги бозорларини (бозор қисмларини, бўш жойларни) жадал равишда излаш, туристик маҳсулотнинг бўш жойларни) жадал равишда излаш, туристик маҳсулотнинг янги шаклларини лойиҳалаштириш, мавжуд маҳсулотларнинг янги шаклларини лойиҳалаштириш, мавжуд маҳсулотларнинг истеъмол хусусиятларини кенгайтириш, уларнинг ўзига нисбатан истеъмол хусусиятларини кенгайтириш, уларнинг ўзига нисбатан эътиборини оширувчи янги ижтимоий-маданий хоссалар билан эътиборини оширувчи янги ижтимоий-маданий хоссалар билан тўлдириш ҳисобига таклифлар рўйхатини кенгайтириш, тўлдириш ҳисобига таклифлар рўйхатини кенгайтириш, бозорнинг ушбу қисми учун янги ва истиқболли маҳсулот ҳамда бозорнинг ушбу қисми учун янги ва истиқболли маҳсулот ҳамда хизматларни доимий равишда янгилаб туриш ва уларнинг янги хизматларни доимий равишда янгилаб туриш ва уларнинг янги шаклларини яратиш лозим.шаклларини яратиш лозим.  6. Ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи ўртасида икки томонлама 6. Ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи ўртасида икки томонлама ишонч қоидаси. Тижорат мақсадларидан ташқари, маркетинг ишонч қоидаси. Тижорат мақсадларидан ташқари, маркетинг вазифаларининг бутун бир гуруҳини ҳал этадики, уларда вазифаларининг бутун бир гуруҳини ҳал этадики, уларда нотижорат самарадорлиги воситавий равишда намоён бўлади. нотижорат самарадорлиги воситавий равишда намоён бўлади. Аввало, бу – фирманинг қулай имижини яратиш, (маҳаллий ва чет Аввало, бу – фирманинг қулай имижини яратиш, (маҳаллий ва чет эллик) истеъмолчилар кўз ўнгида фирманинг нуфузини ошириш, эллик) истеъмолчилар кўз ўнгида фирманинг нуфузини ошириш, фирманинг миллийлик тавсифини манифестлаш, фақат жуда кўп фирманинг миллийлик тавсифини манифестлаш, фақат жуда кўп ва тез даромад олиш учунгина амалиёт кўрсатибгина қолмай, ва тез даромад олиш учунгина амалиёт кўрсатибгина қолмай, балки маҳаллий иқтисодиётнинг жавобгар субъекти ҳам балки маҳаллий иқтисодиётнинг жавобгар субъекти ҳам ҳисобланади.ҳисобланади.  Туристик маҳсулотнинг ўзига хос хусусиятлари, яъни туристик Туристик маҳсулотнинг ўзига хос хусусиятлари, яъни туристик хизматнинг шароитга боғлиқлиги, туристик маҳсулот истеъмол хизматнинг шароитга боғлиқлиги, туристик маҳсулот истеъмол хусусиятларининг емирувчанлиги, туристик маҳсулот сифатини хусусиятларининг емирувчанлиги, туристик маҳсулот сифатини баҳолаш мезонининг ноаниқлиги ва субъективлилиги кабилар баҳолаш мезонининг ноаниқлиги ва субъективлилиги кабилар билан туристик фирмага, у томонидан таклиф этилаётган билан туристик фирмага, у томонидан таклиф этилаётган хизматларга нисбатан истеъмолчида ишончли муносабатни хизматларга нисбатан истеъмолчида ишончли муносабатни шакллантириш зарурати туғилган.шакллантириш зарурати туғилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Ушбу вазифа PR (public relations – жамоатчилик Ушбу вазифа PR (public relations – жамоатчилик муносабатлари) маросимларини ўтказиш, истеъмолчилар муносабатлари) маросимларини ўтказиш, истеъмолчилар онгига фирманинг аҳамиятли тимсолини сингдирувчи, ўз онгига фирманинг аҳамиятли тимсолини сингдирувчи, ўз "маркаси"га эга бўладиган ва осон танилувчи маҳсулотни "маркаси"га эга бўладиган ва осон танилувчи маҳсулотни кўрсатувчи махсус реклама тадбирларини ташкил этиш кўрсатувчи махсус реклама тадбирларини ташкил этиш йўллари билан амалга оширилади. Бу турдаги йўллари билан амалга оширилади. Бу турдаги маросимларнинг асосий мақсади ишлаб чиқарувчи ва маросимларнинг асосий мақсади ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи ўртасида ишонч майдонини яратишдир.истеъмолчи ўртасида ишонч майдонини яратишдир.  7. Ишончли ҳамкорлик қоидаси туристик хизматни ишлаб 7. Ишончли ҳамкорлик қоидаси туристик хизматни ишлаб чиқарувчиларнинг кўп субъектлилиги ва уларнинг кенг чиқарувчиларнинг кўп субъектлилиги ва уларнинг кенг тармоқлилиги туфайли туризмда алоҳида аҳамият касб тармоқлилиги туфайли туризмда алоҳида аҳамият касб этмоқда. Шу сабабли маркетингнинг ўта муҳим этмоқда. Шу сабабли маркетингнинг ўта муҳим вазифалари қуйидагилардан иборат: туристик вазифалари қуйидагилардан иборат: туристик фирманинг ишончли ҳамкорларини излаш ва улар билан фирманинг ишончли ҳамкорларини излаш ва улар билан дўстона ҳамда узоқ муддатли икки томонлама фойдали дўстона ҳамда узоқ муддатли икки томонлама фойдали муносабатларни таъминлаш; ички ва ташқи таклиф муносабатларни таъминлаш; ички ва ташқи таклиф бозорларида ишлаб чиқариш, тарқатишнинг барча бозорларида ишлаб чиқариш, тарқатишнинг барча таркиблари, тузилмалари билан шартномавий алоқалар таркиблари, тузилмалари билан шартномавий алоқалар тизимини яратиш.тизимини яратиш.  Ўз навбатида, фирманинг ўзи ҳамкорлик Ўз навбатида, фирманинг ўзи ҳамкорлик муносабатларининг ишончли субъекти бўлиши лозим. муносабатларининг ишончли субъекти бўлиши лозим. Кўп жиҳатдан бунга фирма ходимларида жавобгарлик Кўп жиҳатдан бунга фирма ходимларида жавобгарлик ҳисси, корпоратив ғурури ва моҳирлик ахлоқини ҳисси, корпоратив ғурури ва моҳирлик ахлоқини шакллантиришга қаратилган мақсадларнинг ўйланган шакллантиришга қаратилган мақсадларнинг ўйланган тизими туфайли эришилади.тизими туфайли эришилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Адабиётлар рўйхатиАдабиётлар рўйхати  Каримов И.А. Биз танлаган йўл – демократик Каримов И.А. Биз танлаган йўл – демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. 11-том. Т.: Ўзбекистон 2003, - 318-бет.11-том. Т.: Ўзбекистон 2003, - 318-бет.  Агзамов С., Ташмуратов Т. Менеджмент Агзамов С., Ташмуратов Т. Менеджмент международного туризма. –Т: Таш ГУ, 1996. -98 с.международного туризма. –Т: Таш ГУ, 1996. -98 с.  Балабанов И.Т. Балабанов А.И. Экономика туризма. – Балабанов И.Т. Балабанов А.И. Экономика туризма. – М.: Финансы и статистика, 2000. – 176 с.М.: Финансы и статистика, 2000. – 176 с.  1. Komilova F.K. Turizm marketingi. o’quv qo’llanma.-T: 1. Komilova F.K. Turizm marketingi. o’quv qo’llanma.-T: “Uzinkomsentr”, 2003. “Uzinkomsentr”, 2003.  2. 2. Дурович А.П. Маркетинг в туризмеДурович А.П. Маркетинг в туризме . . учебное учебное пособиепособие . –. – ММ :: «Новое знание», 2004. «Новое знание», 2004.  33 . Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. . Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. Маркетинг.Гостеприимство.ТуризмМаркетинг.Гостеприимство.Туризм . . учебникучебник . –. – ММ :: «Юнити-Дана», 2002.«Юнити-Дана», 2002.  4. 4. www.uzbektourizm.uzwww.uzbektourizm.uz www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

Стратегик ва тактик режалаштириш, маркетинг назорати

Туризм соҳасида транспортда ташиш турлари ва уларнинг таснифланиши

Интернет маркетинг

Маркетинг дастури

Стратегик режалаштириш структураси