Qishloq xo`jaligida mehnat jarayonini boshqarish

Qishloq xo`jaligida mehnat jarayonini boshqarish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

544.0068359375 KB

Qishloq xo`jaligida mehnat jarayonini boshqarish

 1. “Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari” tushunchasi, uning tarkibi  2. Mehnat resurslaridan foydalanish ko`rsatkichlari  3. Mehnat unumdorligi va uni hisoblash usullari  4. Qishloq xo`jaligida mehnat resurslaridan foydalanish va mehnat unumdorligini oshirish yo`nalishlari Reja:

 Ishlab chiqarish jarayonining zaruriy qismi mehnatdir. Mehnat insonga xos xususiyat. Insonning jismoniy va aqliy faoliyati mehnat hisoblanadi. Ishni traktorlar, mashinalar, ishchi hayvonlar bajarishi mumkin. Mehnat esa faqat ongli faoliyat natijasidir. Ishlab chiqarishning samaradorligi ko`p jihatdan mehnatning holatiga bog`liq. Agarda qilinayotgan bo`lsa, uning unumdorligi yuqori bo`ladi. Har bir mamlakat aholisining mehnat qilish qobiliyatiga ega qismi uning mehnat resurslarini tashkil etadi. O`zbekiston aholisining 50 foizidan ko`prog`i mehnat qilish qobiliyatiga ega. Aniqrog`i, mehnat resurslarining soni 2002 yilda 12346 ming kishini, shundan iqtisodiy faol aholi 9333,2 ming kishini tashkil etdi. “ Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari” tushunchasi, uning tarkibi

 Nafaqa yoshidagilar va mehnat qilish qobiliyatiga ega o`smirlar ham aholining kattagana qismini tashkil etadi. Lekin jamiyat uchun faol mehnat resurslari 16 yoshdan 55 yoshgacha bo`lgan ayollar va 16 yoshdan 60 yoshgacha bo`lgan erkaklar hisoblanadi. Iqtisodiy fan shu mehnat resurslaridan eng faoli bo`lganlarni, ya`ni 22 yoshdan 33 yoshgacha bo`lgan kishilarni alohida o`rganadi.

 Qishloq xo`jaligida resurslaridan foydalanishning darajasi quyidagi ko`rsatkichlar bilan aniqlanadi:  1). Har bir ishchi xodimning bir yilda ishlagan kunlari. Odatda, erkaklar bir yilda 280 kun, ayollar 240 kun ishlasa normal hisoblanadi.  2). Yil davomida ishlashi lozim bo`lgan kundan foydalanish koeffitsiyenti. Bu haqiqatda ishlagan kunlarni norma bo`yicha ishlashi lozim bo`lgan yillik ish kunlari miqdoriga bo`lish orqali aniqlanadi. Xo`jalikning mehnat resurslari holatini o`rganish uchun mehnat resurslari balansi tuziladi. Balans ma`lumotlari xo`jalikning iqtisodiy rivojlantirilishida ishlatiladi.  3). Mehnat resurslaridan foydalanishning iqtisodiy samaradorligi yil davomida bir ishchi xodim hisobiga ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot miqdori bilan aniqlanadi. Bu ko`rsatkichni sarflangan kishi soatlariga nisbatan aniqlash mehnatning samaradorligini to`g`riroq aniqlash imkonini beradi. Mehnat resurslaridan foydalanish ko`rsatkichlari

 Mehnat unimdorligi iqtisodiy kategoriya bo`lib, konkret sarflangan mehnatning natijaviyligi yoki samaradorligidir. Ayrim iqtisodchilar mehnat unumdorligini vaqt birligi ichida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, deb biladilar. Boshqalari esa mehnat unumdorligi deganda mahsulot birligi uchun sarflangan vaqtni tushunadilar. Ayrim iqtisodiy adabiyotlarda mehnat unumdorligi konkret sarflanayotgan mehnatning ma`lum vaqt ichida mahsulot yarata olish qobiliyatidir, degan tushunchalar ham berilgan. Mehnat unumdorligi va uni hisoblash usullari

 Konkret sarflanayotgan mehnatning natijaviyligi mehnat unumdorligidir, degan tushuncha mehnat unumdorligining mazmunini boshqalariga nisbatan aniqroq ifoda etadi. Vaqt birligi ichida ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori mehnat unumdorligining asosiy ko`rsatkichini ifodalaydi. Mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun sarflangan vaqt miqdori ham mehnat unumdorligining ikkinchi ko`rsatkichini ifoda etadi. Uni iqtisodiy adabiyotlarda mehnatning intensivligi deb ham ataladi.

 O`zbekiston qishloq xo`jaligi mehnat bozori nisbatan rivojlanmagan bozorlardan biri bo`lib, uni rivojlantirish birinchi darajadagi iqtisodiy – ijtimoiy masala hisoblanadi.  Mamlakat qishloq xo`jaligida band bo`lganlarning sonini mutloq va nisbiy kamaytirish bugungi kundagi va kelajakdagi asosiy vazifalardan biri. Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari nisbatan past malakalidir. Bu, o`z navbatida, juda katta muamolarni yuzaga keltiradi. Qishloq xo`jaligi mehnat resurslarining malakasini oshirish mamlakat iqtisodiyotini yangi bosqichga ko`taradi. Qishloq xo`jaligida mehnat resurslaridan foydalanish va mehnat unimdorligini oshirish yo`nalishlari

 Bu sanoat va boshqa xizmat turlariga mehnat resurslari bir qismining o`tishi uchun zarur sharoitlar tug`diradi. Chunki mehnat unimdorligi o`sishi natijasida mehnat resurslarining katta bir qismi qishloq xo`jaligidan ozod bo`ladi. Bu rivojlanishning umumiy obyektiv tendensiyasi hisoblanadi. Qishloq xo`jaligi mehnat resurslarining malakasini oshirish, ularni qayta tayyorlash va tayyorlash tizimi ishlarini jonlantirish zarur. Bu ishlarning jonlanishi ulardan foydalanish samaradorligini oshiradi.

 "Xodim" iborasi o’zbek tilining izohli lug’atida "biror idora yoki muassasada ishlovchi kishi, xizmatchi" ma'nosida talqin etiladi. Masalan, savdo xodimi, xalq maorifi xodimi, medetsina xodimi, ilmiy xodim va hk.  Bugungi amaliyotda xodim va uni boshqarish muammosiga ikki xil yondoshuv mavjud:  - inson resurslarini boshqarish;  - xodimlarni boshqarish.  "Inson resurslarini boshqarish" tushunchasi boshqarishning strategik jihatlarini, shuningdek ijtimoiy rivojlanish masalalarini o’z ichiga oladi va ularga ustuvorlik beriladi. "Xodimlarni boshqarish" tushunchasi esa ko’proq kadrlar bilan tezkor ishlashni anglatadi. Agar birinchi yondoshuv davlat miqyosida bandlik va uni muvofiqlashtirish vazifalaridan kelib chiqsa, ikkinchi yondoshuv bevosita korxona darajasidagi mehnat munosabatlari va ularni muvofiqlashtirishdan kelib chiqadi Mehnat jamoalarini boshqarish tushunchasi

Похожие

Qishloq xo`jaligi menejmentida tavakkalchilikni boshqarish

Korxona va tashkilotlarning mehnat resurslarini boshqarish

Bоzоr хo`jaligida ish haqi tizimi

Qadimgi dunyodagi iqtisodiy ta`limotlar

Qishloq xo’jaligi sug’urtasi