Нарх ва нарх сиёсати - Экономика - Презентации

Нарх ва нарх сиёсати

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

575 KB

1 Нарх ва нарх сиёсати

23.09.19 2РЕЖАРЕЖА Нарх ва нарх сиёсати умумий тушунчалари Маркетинг комплексида нарх иккинчи элемент бўлиб ҳисобланади ва даромадни белгилайдиган асосий кўрсаткич бўлган ҳолда назорат қилинадиган омиллар гуруҳига киради. Нарх тушунчаси ва унинг моҳияти Нарх сиёсатини шакллантириш Нархга таъсир этувчи омиллар Нарх ўрнатиш стратегияси

23.09.19 3Нарх тушунчаси ва унинг Нарх тушунчаси ва унинг моҳиятимоҳияти • Харидор учун у тўламоқчи бўлган нарх — бу унинг эҳтиёжи, яъни у кутаётган қониқишнинг даражаси ва табиатининг ўлчовидир. Сотувчи учун сотмоқчи бўлган нарх — бу унинг харажатлари плюс олишни кўзлаётган фойда ўлчовидир. Бозор хўжалигининг ҳаракатланувчи кучлари, ривожланишга ундайдиган омиллар бўлиб рақобат, мусобақа, кураш ҳисобланади. Нарх — бу рақобат, ресурсларни қайта тақсимлаш, капитал ҳаракатининг воситасидир. Бозор хўжалиги фақатгина эркин рақобатли нархлар шароитида самарали фаолият юритиши мумкин. Бундай нархлар рақобатли танлов, талаб ва таклиф нисбати, бозор мувозанатининг тикланишини ҳисобга олган ҳолда сотувчи ва харидор ўртасидаги савдо ва олди-сотди шартномаси натижасида ҳосил бўлади.

23.09.19 4• Ўз нархларини ўрнатишда Ўз нархларини ўрнатишда корхонанинг қанчалик корхонанинг қанчалик мустақил бўлиши, бир мустақил бўлиши, бир томондан, таклиф этилаётган томондан, таклиф этилаётган маҳсулотларга бўлган маҳсулотларга бўлган талабнинг муддатлилиги ва талабнинг муддатлилиги ва ундан келиб чиққан ҳолда ундан келиб чиққан ҳолда харидорларнинг хатти-харидорларнинг хатти- ҳаракатларидан, бошқа ҳаракатларидан, бошқа томондан эса рақобатчи томондан эса рақобатчи корхоналарнинг сони ва корхоналарнинг сони ва уларнинг бозордаги хатти-уларнинг бозордаги хатти- ҳаракатларига боғлиқ бўлади. ҳаракатларига боғлиқ бўлади. Агар корхона бозорда ягона Агар корхона бозорда ягона таъминотчи бўлса, у ҳолда у таъминотчи бўлса, у ҳолда у ўз нарх сиёсатида тўла ўз нарх сиёсатида тўла мустақил бўлади. Агар у мустақил бўлади. Агар у кўпчилик рақобатчи кўпчилик рақобатчи корхоналардан бири бўлса, корхоналардан бири бўлса, бундай шароитларда у нархга бундай шароитларда у нархга умуман таъсир қила олмайди умуман таъсир қила олмайди ва бозорда вужудга келаётган ва бозорда вужудга келаётган нархни қабул қилиши керак.нархни қабул қилиши керак.

23.09.19 5Нарх сиёсатини шакллантириш • Нарх сиёсати маркетинг стратегиясининг ажралмас қисми ҳисобланади ва корхонанинг бозорда мақсадга эришиш жараёнида нархларни белгилаш бўйича фаолиятини бошқариш тамойиллари ва услублари тизими сифатида хизмат қилади. Шу вақтнинг ўзида нарх сиёсати маркетинг-микснинг энг муҳим элементи бўлган ҳолда кўп жиҳатдан корхонанинг молиявий аҳволини, унинг ликвидлигини ва молиявий хавф-хатарга муносабатини белгилайди. Нарх сиёсати бозордаги рақобат курашининг энг самарали воситаси бўлиб қолмоқда.

23.09.19 6Ишлаб чиқарувчи нархнинг маркетинг ҳудудини кенгайтиришдан Ишлаб чиқарувчи нархнинг маркетинг ҳудудини кенгайтиришдан манфаатдор, бунинг учун маркетинг воситаларининг бутун манфаатдор, бунинг учун маркетинг воситаларининг бутун тизимидан фойдаланади. Нарх ва маркетинг фаолиятининг бошқа тизимидан фойдаланади. Нарх ва маркетинг фаолиятининг бошқа ташкил этувчилари ўртасида узвий боғлиқликлар мавжуд. Улар ташкил этувчилари ўртасида узвий боғлиқликлар мавжуд. Улар қуйидагиларда намоён бўлади:қуйидагиларда намоён бўлади: • 1. Товарнинг ҳаётий даври давомида нархлар ўзгариб туради. Бу ўзгаришлар динамикаси ва катталиги корхона амал қиладиган маркетинг стратегияси билан, шунингдек, рақобатчилар ва бозорнинг корхона нарх сиёсатига жавобан реакцияси билан белгиланади. • 2. Нархлар даражаси товар сифати ва савдо хизмат кўрсатиш даражасининг индикатори ҳисобланади. Паст нархлар истеъмолчи тасаввурида паст сервис ёки ёмон сифат билан боғланади. • 3. Товар ҳаракати каналининг қатнашчилари бажарадиган функциялар етарли даражада рағбатлантирилиши учун нарх белгилашда маълум даражада эркинликка эга бўлишлари керак. • 4.Ҳар хил нархли ўхшаш товарлар ўртасида пастроқ нархли товарлар кўпроқ истеъмолчилар диққатини ўзига жалб қилади. • 5. Нарх сиёсати маркетинг комплексининг бошқа элементларини самарали тўлдириб, улар билан ўзаро алоқада бўлиши керак. Уларга сотилишларни рағбатлантириш бўйича тадбирлар, реклама, ўраш, маркировка, сотилишларнинг шакли ва усуллари киради. • 6. Нархлар соҳасидаги сиёсат узоқ вақт давомида ўзгармас бўлиши ёки, аксинча, тез- тез ўзгариб туриши мумкин, яъни бозорнинг ўзгарувчан шароитларига тез мослашишни таъминлаб, нархлаштиришга эгилувчан ёндашувни мақсадга мувофиқ ҳолда амалга ошириши керак. • 7. Ишлаб чиқариш харажатлари маҳсулот таннархини белгилайди. Агар харажатлар камайса, корхона нархни пасайтириб, фойда улушини ошириши мумкин. Ҳозирги замон амалиётида корхона буни амалга ошириши жуда қийин. • 8. Нархли рақобатда нарх талаб эгри чизиғи бўйлаб ҳаракат қилади. Талабни кўтариш учун нархни пасайтириш керак. Агар корхона нархни рақобатчиларга қараганда юқорироқ қуйса, у истеъмолчиларини йўқотиши мумкин. Демак, нархли рақобат вужудга келган бозор даражасидан пастроқ нархларни белгилашга олиб келади. У харажатларни минималлаштиришда устунликларга эришиши билан боғлиқ.

23.09.19 7Нарх сиёсатини Нарх сиёсатини режаларежала штишти ришриш • Нарх сиёсатини режала шти риш битта нарх сиёсатини ёки бир нечта вариантларни танлашни кўзда тутади. Маркетинг тизимида нарх сиёсатини шакллантиришга ҳар хил ёндошувлар мавжуд. Бу қуйидаги йўналишлардир: ишлаб чиқариш ва сотиш харажатларининг ҳисоби, фойдани белгиланган миқдорда олишнинг зарурлиги, бозорнинг турли хил сегментларидаги харидорларнинг талаби ва имкониятлари, рақобат шартлари. Уларнинг ҳар бири бўйича маркетинг дастури ва нарх стратегияси ишлаб чиқилади.

23.09.19 8Нархга таъсир этувчи Нархга таъсир этувчи омилларомиллар • Нархлаштиришнинг энг «маркетингли» усули одатда кенг истеъмол товарлари учун ишлатилади. Бу товарлар нарх бўйича юқори талаб эластиклигига эга. У монополист бўлган ёки олигопол бозорда ишлайдиган корхоналар томонидан қўлланилиши мумкин. Бунда корхона сотилаётган товарнинг истеъмол талаби эгри чизиғини анча аниқ белгилаб олиши керак. • Нархни аниқлаш кетма-кетлиги қуйидагича: • 1) «Нарх (V) — талаб (X)» эгри чизиғини прог н озлаш, яъни V = f (х) боғлиқликни аниқлаш. • 2) Товарни ишлаб чиқариш ва сотиш билан боғлиқ бўлган жорий харажатларнинг (К) ишлаб чиқариш (сотиш) ҳажмига боғлиқлиги — К= f (х)ни прогнозлаш. • 3) Тушум миқдори ( D ) нинг нарх ёки талабга боғлиқлиги — D = f (х) ни аниқлаш. • 4) Фойда миқдорининг ( Ф ) нарх ёки талабга боғлиқлиги — Ф= f (х) ни аниқлаш. • 5) Рентабеллик (Р) нинг нарх ёки талабга боғлиқлиги — Р= f (х) ни аниқлаш. • Аниқ л анган боғлиқликлар асосида нарх сиёсати мақсадларидан келиб чиққан ҳолда (бозор улушининг, жорий фойданинг ошиши ва ҳоказолар) нарх белгилашнинг оптимал вариантларини аниқлайдилар.

23.09.19 9Ўртача бозор н архларини қўллаш процедураси • Нарх стратегияси — бу нархлаштириш соҳасидаги қарорлар ва тадбирлар комплекси бўлиб, у муайян товар ёки хизматга тегишли бўлган нарх сиёсатини маркетинг стратегиясини амалга оширишда аниқлаштиради. • Нарх сиёсатида, биринчи навбатда, нисбатан оддий, бир хил товарлар сотиладиган бозорларда юқори даражали рақобат мавжуд ва кўп сонли харидорлар ҳаракат қиладилар. Бундай шароитларда корхоналарнинг нархларга таъсир қилиш имкониятлари жуда чекланган бўлади. Бир хил товарли бозорларда нархлар, одатда, яхши ахборотга эга бўлган харидорлар ва сотувчиларнинг ҳамкорликдаги ҳаракатлари натижасида ўрнатилади. Талаб ва таклиф ўртасидаги мувозанат омили бўлиб белгиланган нарх ҳисобланади. • Бозор шароитларида ишлайдиган корхона, даставвал, нархларни аниқ ла шнинг стратегияси ва тамойилларини ишлаб чиқиши керак. Уларга амал қилган ҳолда корхона ўз олдига қўйилган вазифаларни самарали ҳал этиши мумкин.

23.09.19 10Нарх ўрнатиш Нарх ўрнатиш стратегиясистратегияси • Бозор иқтисодиёти шароитида корхона фаолиятининг амалиёти нархларни белгилаш соҳасида муайян стратегияларни ишлаб чиқ д и. • Бозорда барқарор вазиятни сақлаш стратегияси корхона фаолиятининг рентабеллиги ва бошқа кўрсаткичлари етарлича қониқарли бўлганда қўлланилади. Хорижий катта ва йирик корпорациялар кўпчилик ҳолларда акционерлик капиталига нисбатан 8—10 % рентабеллик билан қониқиб қоладилар. Миллий иқтисодиётимизда рентабеллик фоизи (фондларга нисбатан) 10— 15 фоизни ташкил этиши керак, бироқ рентабелликнинг ҳақиқий меъёри кўп жиҳатдан иқтисодиётнинг ҳолатига боғлиқ. Бунга бошқа кўрсаткичларнинг баҳоланиши ҳам боғлиқ. • Фойдани максималлаштириш, рентабеллик даражасини ошириш стратегияси . Бунинг эвазига даромадлилик ошади ва корхонанинг такрор ишлаб чиқариш, шу жумладан, инвестицион имкониятлари ҳам кенгайиб боради. Бунда баланснинг мутлоқ суммасини, унинг ташкил этувчиларининг суммасини кўпайтириш, корхона рентабеллигини (фойданинг капиталга нисбати) ёки товар сотишнинг рентабеллигини (фойданинг таннархга нисбати) ошириш вазифалари қўйилиши мумкин.

23.09.19 11Нарх турлариНарх турлари

23.09.19 12Narxlarni davlat Narxlarni davlat tomonidan tartibga solib tomonidan tartibga solib turilishi. turilishi. • Bozor mexanizmi mikroiqtisodiyotni tartibga solishda yaxshi natija beradi, ammo makroiqtisodiy darajada tartiblashni to’la-to’kis ta’minlay olmaydi. SHunday ustivor yo’nalishlar va umumdavlat miqyosidagi muhim vazifalar borki, ularni tartibga solish va amalga oshirish faqatgina davlatning yetakchiligini talab qiladi. SHuning uchun iqtisodiyotga davlat aralashadi, tartiblashning davlat mexanizmi ishga tushadi. Bozor munosabatlariga o’tish davrida davlatning roli o’ta muhimdir. Bozor regulyatori va mexanizmlari barcha umummilliy muammolarini hal qilishni o’z zimmasiga olishga qodir emas. Davlat tomonidan bozorni, shu jumladan narxni tartibga solishi zarur.

23.09.19 13O’zbekistonda davlatning narx-navo siyosati O’zbekistonda davlatning narx-navo siyosati quyidagi yo’nalishlarda amalga oshirilmoqda.quyidagi yo’nalishlarda amalga oshirilmoqda. • narxlarni erkinlashtirish; • narxlarni erkinlashtirish aholi daromadlarini oshirish bilan bog’liqlikda bo’lishini ta’minlash; • ayrim turdagi xalq iste’moli mollariga davlat narxlari saqlanishi; • monopol korxonalarda rentabellik darajasini cheklash asosida narxlarning oshib ketishini oldini olish; • ba’zi tarmoq, korxona, tovarlar uchun narxning ortib ketishini oldini olish maqsadida moliyaviy vositalardan foydalanish.

23.09.19 14Mamlakatning pul-kredit Mamlakatning pul-kredit siyosatisiyosati • Mamlakatning pul-kredit siyosatini olib borish yuzasidan ulkan me'yoriy-huquqiy negiz tayyorlandi. Respublikamizda iqtisodiy islohotlarning ikkinchi bosqichida pul-kredit siyosatining asosiy maqsadi milliy valyutaning harid quvvatini oshirish, inflyatsiyani kamaytirishga, ishlab chiqarishni barqarorlashtirish uchun zamin tayyorlashga qaratilgan harakatlar orqali iqtisodiy tanglikni yengib o'tish, bozor iqtisodiyotining zarur shart-sharoitlarini yaratish, jahon moliya-kredit tizimi bilan aloqalarni uzviy olib borishni yanada rivojlantirishga qaratilgan. Amalga oshirilayotgan pul-kredit siyosati natijasida respublikada moliyaviy va iqtisodiy barqarorlik ta'minlandi.

23.09.19 15Bozor iqtisodiyoti Bozor iqtisodiyoti sharoitidasharoitida narx siyosati narx siyosati • Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar o’z xoxishi bo’yicha mahsulot ishlab chiqarish rejasi va yetkazib berish, ularni bozor narxlarida sotish rejalarini o’zlari belgilashadi. • Narx belgilashning usullari ichida “xarajatli” usul bilan narx belgilash muhim ahamiyat kasb etadi. Ma’lumki, korxona, firma yoki alohida tadbirkor bozorga olib chiqqan tovar uchun turli xildagi xarajatlarni amalga oshiradi. Mulkchilikning barcha shaklidagi korxona va tashkilotlar tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar (ish, xizmatlar) tannarxiga kiritilayotgan xarajatlarni O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fevraldagi qarori bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risida”gi Nizomga asosan olib boradilar.

Похожие

Давлат нарх сиёсати

Монопол ҳокимият шароитида нарх белгилаш тамойиллари

Товар ва товар сиёсати

Халқаро валюта тизими ва сиёсати

Ракобат ва нархнинг шаклланиши