Ҳисоб-китоб клиринг палатаси - Экономика - Презентации

Ҳисоб-китоб клиринг палатаси

Загружено в:

17.03.2024

Скачано:

0

Размер:

938.9521484375 KB

ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ «КОРПОРАТИВ МОЛИЯ ВА ҚИММАТЛИ ҚОҒОЗЛАР» КАФЕДРАСИ МОЛИЯ БОЗОРИ ВА МОЛИЯВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАР Ҳисоб-китоб клиринг палатаси

Режа: 1 . Ҳисоб-китоб клиринг палатаси институнинг тамойиллари (КП). 2. Клиринг . 3. Қимматли қоғозлар марказий депозитарийси фаолияти Ҳисоб-китоб клиринг палатаси

Кириш Клиринг палатаси (англ. Clearing House, клиринг маркази, клиринг компанияси) — клиринг хизматларини тақдим қилувчи молиявий ташкилот.01 1B02 1B02 1C1E

Фонд бозорида қимматли қоғозлар билан битишувлар бўйича ўзаро ҳисоб-китоблар ўз вақтида ва тўлиқ ўтишини таъминлаш Биржа ва биржадан ташқари бозорларда қимматли қоғозлар айланишини жадаллаштириш Қимматли қоғозлар бозорида битишувлар тузишда кечиктириш ва тўламасликларнинг олдини олиш Содир этиладиган битишувлар натижаларини оператив умумлаштириш ва қимматли қоғозлар бозори қатнашчиларини бозор конъюнктурасининг жорий ҳолатидан хабардор қилишҲисоб-китоб клиринг палатасининг вазифалари2A 2B 2B 2E1D09 26 32 2B 09 3403 2B 1B 0A2E 1E 36 0509 25 26 2B 1B 33 1D 29

1. Ҳисоб-китоб клиринг палатаси институтининг тамойиллари (КП).

Ҳисоб- китоб(к лиринг) палатас и Биржанинг мижоз операциялари бўйича ҳисоб- китоблар билан шуғулланадига н алоҳида бўлими. Масалан, ҳисоб-китоб палатаси мижозларнинг барча операцияларин и қайд қилади ва клирингни амалга оширади. Шунингдек, ушбу бўлинманинг вазифаларига клиринг натижалари бўйича тўловларни амалга ошириш киради.

Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 29 апрелдаги 196-сон қарорига 1-ИЛОВА “ Қимматли қоғозлар бозорида ҳисоб-китоб-клиринг палаталари тўғрисида ”ги НИЗОМга кўра: Ваколатли банк “Ташқи иқтисодий фаолият Миллий банки” ҳисобланади.

Ҳисоб-китоб клиринг палатаси (ҲКП) қимматли қоғозлар бозорини тартибга солиш бўйича ваколатли давлат органининг тегишли лицензияси асосида қимматли қоғозлар билан битимлар бўйича ҳисоб-китоб ва клиринг операцияларини амалга оширувчи қимматли қоғозлар бозорининг профессионал иштирокчиси

савдо ташкилотчиси Ўзбекистон Республикаси ҳудудида рўйхатдан ўтган ва қимматли қоғозлар билан биржа ёки биржадан ташқари савдони ташкил этиш бўйича белгиланган тартибда фаолиятни амалга оширувчи, ҲКП билан ўзаро ҳамкорлик тўғрисида шартнома тузган юридик шахс.

депонентнинг қимматли қоғозларини сақлаш ва қимматли қоғозларга бўлган ҳуқуқни ҳисобга олишга мўлжалланган депозитарийнинг ҳисобга олиш рўйхатларидаги жами ёзувлар «Депо» ҳисобварағи

ҲКТ аъзоси Қимматли қоғозлар бозорининг ҲКТ билан ҳисоб-китоб ва клиринг хизматлари тўғрисида шартнома имзолаган, рўйхатга олиш йиғимини тўлаган, ҲКТнинг бошқа аъзолари томонидан тўхтатилган, солиштириш тизимидан ўтган битимларни бажариш учун солидар жавобгарликни ўз зиммасига олган профессионал иштирокчи

ҲКП мижози ҲКП билан шартнома асосида уларнинг хизматларидан фойдаланувчи қимматли қоғозлар бозори иштирокчиси

2. Клиринг.

клиринг Қимматли қоғозлар билан фуқаролик-ҳуқуқий битимларни амалга ошириш учун битим тўғрисидаги маълумотларни тўплаш, солиштириш, тузатиш ва бухгалтерия ҳужжатларини тайёрлашни назарда тутувчи ўзаро мажбуриятларни аниқлаш, аниқлаштириш ва ҳисоб-китоб қилиш бўйича фаолият.

Қимматли қоғозлар бозоридаги фаолиятнинг ушбу тури қимматли қоғозларни сотувчилар ва харидорлар ўртасида фонд бозорида юзага келадиган ўзаро мажбуриятларни аниқлаш, уларнинг ўзаро талаблари ва мажбуриятларини ҳисобга олишни ўз ичига олади.

Клирингнинг вазифалари қуйидагилардан иборат: битимга доир ахборотни йиғиш, таққослаш, тўғрилаш(тузатиш) бўйича операцияларнинг амалга оширилишини назарда тутувчи ўзаро мажбуриятларни белгилаш, аниқлаш, ҳисобга олиш; битим якунлари бўйича пул маблағларини ўтказиш ва қимматли қоғозларни етказиб бериш учун асос бўлувчи ҳужжатларни тузиш ҳамда уларни ижро учун жўнатиш; пул маблағлари ва қимматли қоғозлар бўйича мажбуриятларнинг бир вақтнинг ўзида бажарилишини, яъни «тўловга қарши етказиб бериш» тамойилига риоя этилишини назорат қилиш, шу жумладан, тузилган ва ижро учун юборилган ҳисоб-китоб ҳужжатларининг ҳаракатини назорат қилиш; тузилган битим бўйича мажбуриятларнинг бажарилишини назорат қилиш ; савдолар иштирокчилари томонидан қимматли қоғозлар олди-сотдисини амалга ошириш учун киритиладиган пул маблағлари ва қимматли қоғозларни депонентлашга қабул қилиш; биржа ва биржадан ташқари савдо ташкилотчиларига савдо иштирокчиларининг депонентланган қимматли қоғозлари ва пул маблағлари ҳақидаги ахборотни тақдим этиш; ҲКТ аъзолари учун заҳира фондидан маблағларни шартнома асосида бериш йўли билан битимларнинг кафолатли ижро этилишини таъминлаш.

фючерс операцияларидан келиб чиқадиган мажбуриятларни бажариш кафолатларини таъминлаш .қимматли қоғозларни сотувчидан харидорга етказиб беришни таъминлаш ва нақд пул ҳисоб- китобларини ташкил етиш (инвестордан эмитентга);биржада битимлар тузган томонлар ўртасидаги ўзаро мажбуриятларни ва улар ўртасидаги ҳисоб- китобларни белгилаш;биржада рўйхатдан ўтказилган битимларни ҳисобга олиш ва улар бўйича ҳисоб-китобларни амалга ошириш;биржада тузилган битимлар тўғрисидаги маълумотларни тўплаш, уни текшириш ва келишмовчиликлар аниқланганда тузатиш;Ҳисоб-китоб клиринг палатасининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:

Неттинг клирингнинг бир қисми бўлиб, мижознинг пулга бўлган талабларини унинг пул мажбуриятлари билан ҳисоб-китоб қилиш жараёни. Неттинг натижаларига кўра, ҳар бир мижоз учун соф баланс - позиция аниқланади.

КЛИ РИ Н ГД А Н Ф О Й Д А ЛА Н ГА Н Ҳ ОЛД А Ф О Н Д БО ЗО РИ ИШ ТИ РО КЧ И ЛА РИ Н И Н Г Ў ЗА РО Ҳ А РА КАТЛА Р И Ч И З М АС И Сотувчи Савдолар ташкилотчиси (“Тошкент” РФБ, “Элсис- Савдо” БТСЭТ) Харидор Сотувчининг инвестиция воситачиси Ҳисоб-китоб клиринг палатаси Харидорнинг инвестиция воситачиси Сотувчининг БАНКи Ҳисоб-китоб клиринг палатасининг ваколатли банкдаги ҳисобрақами Марказий депозитарий Харидор БАНКи 1 2 34 5 6 7 89 10 11 12 13 14 15 16 1718 19

Қимматли қоғозлар Марказий депозитарийси фаолияти натижалари

Қимматли қоғозлар марказий депозитарийси ўз мижозларига кенг кўламли депозитарий ва консультатив хизматларни тақдим етади, Ўзбекистоннинг етакчи савдо майдончалари: “Тошкент” Республика фонд биржасида ва “Элсис- савдо” биржадан ташқари биржа савдосида тузилган қимматли қоғозлар билан якунланган битимлар бўйича қимматли қоғозлар етказиб берилишини, Ўзбекистон эмитентларининг қимматли қоғозларига халқаро кодлар берилишини таъминлайди.

ДЕПОНЕНТЛАРНИНГ ЯГОНА БАЗАСИ Марказий депозитарий томонидан юритиладиган депонентларнинг ягона базаси 01.01.2022 йил ҳолатига 906 758 ни, шу жумладан 841 380 жисмоний шахсни ва 65 378 юридик шахсни ташкил этди. Депонентларнинг ягона базасида рўйхатга олинган шахслар сони ўтган йилнинг айни шу даврига нисбатан 652 тага кўпайди.

“ ҚИ ММАТЛИ ҚОҒ ОЗЛАР МАРКАЗИ Й Д ЕПО ЗИ ТАРИ ЙСИ” Д АВЛАТ КОРХО НАСИН ИН Г 2021 Й ИЛД АГ И ФАОЛИ ЯТИ Н АТИЖАЛАРИ

ҲОСИЛАВИЙ ҚИММАТЛИ ҚОҒОЗЛАР Дериватив — базавий активдан келиб чиқадиган молиявий восита ҳисобланади. Фючерслар; Форвард шартномалари; Опционлар; Своплар.

ҲОСИЛАВИЙ ҚИММАТЛИ ҚОҒОЗЛАР АЙЛАНУВЧИ БОЗОРЛАРГА МУВОФИҚ ҚУЙИДАГ ГУРУҲЛАРГА АЖРАТИШ МУМКИН  биржа инструментлари ( барча кўринишдаги фючерслар, биржада муомалада бўлувчи стандартлаштирилган опционлар);  биржадан ташқари инструментлар (форвардлар, нобиржавий опционлар, своплар). сотиб олиш мажбурияти (long position) сотиш мажбурияти (short position)

Базис актив - бу инвестор шартнома шартларига кўра сотиши ёки сотиб олиши мумкин бўлган активдир.  товарлар бўйича (нефт, нефт маҳсулотлари, электр энергия, металлар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари);  валюталар бўйича;  фонд биржалари бўйича (акция, облигация ва бошқалар).

ФОРВАРД ШАРТНОМАЛАРИ Бу икки томоннинг келишуви бўлиб, унга кўра бир томон сотиш мажбуриятини олса, иккинчи томон келажакда амалга оширишга келишилган маълум бир муддатда ўрнатилган нархда базис активларни олиш имкониятига эга бўлади..

ФЮЧЕРС ШАРТНОМАСИ Фовард шартномасига ўхшаш келишув Фақатгина биржа савдоларининг объекти сифатида намоён бўлади Фючерс шартномаларини сотиб олиш ва сотиш орқали рискларни хеджирлаш мумкин

ОПЦИОН ШАРТНОМАЛАРИ Икки томон ўртасидаги шартнома, унинг эгаси қимматли қоғозларни ёки товарларни битимда қайд этилган нархда, белгиланган муддатда харид қилиш ҳуқуқини беради. Опционда страйк-нарх инвесторнинг асосий активни сотиб олиши ёки сотиши мумкин бўлган нарх бўлиб, шартномада ёзилади ва шартнома тузилган санада белгиланади. (The expiration date) – опционнинг амал қилиш муддати яъни, шартнома бир ҳафтага, ойга ёки чораклик тузилиши мумкин. Опцион мукофоти - бу опционнинг қиймати, шартнома бўйича асосий активни сотиб олиш ёки сотиш ҳуқуқи учун пул мукофоти. У опцион сотувчиси томонидан қабул қилинади. У харидорга қайтарилмайди ва суғуртага ўхшайди.

Инвестор Газпром акцияларини 250 $ страйк нарх билан 100 $ мукофот эвазига опцион сотиб олди. Энди у шартнома муддати тугашидан олдин ёки амал қилиш муддати даврида компания акцияларини 250 $ га сотиб олиш ҳуқуқига эга. Масалан, компания акциялари 500 $ га кўтарилди. Шунда инвестор қоғозни қатъий белгиланган нархда сотиб олиб, уни қимматроқ нархда сотиши мумкин. 500$ - 250$ - 100$ =150$. Aгар акция нархи тушиб кетган бўлса, инвестор уларни сотиб олмаслиги мумкин. Кейин у атиги 100 $ бонусни йўқотади.

СВОП Молиявий шартнома бўлиб, у бир томонга тегишли бўлган келгусидаги тўловларни иккинчи томоннинг келгусидаги тўловларни алмаштириш вазифасини юклайди.  фоизлар свопи;  валюта свопи;  активлар свопи;  товар свопи.

Свопларни қўллашдан мақсад:  валюта курсларини  фоиз ставкаларини  товарларнинг нархларини  акцияларга инвестицияларни ва бошқа инструментлар билан боғлиқ рискларни хеджирлаш ва фойда олишдан иборат

Хулоса Ҳосилавий қимматли қоғозлар келажакдаги нархлар ўзгаришидан ҳосил қилувчи рискни чеклашда суғурта сифатида қўлланилиб, компаниялар улардан ўз прогнозларини барқарорлаштириш ва пул маблағларининг оқимини тартиблаштириш мақсадида фойдаланишади.

Похожие

Ўзбекистон Республикаси ҳисоб палатаси ва унинг молиявий назоратни ташкил этишдаги ўрни

Ўзбекистон Республикаси Ҳисоб палатаси ва унинг молиявий назоратни ташкил этишдаги ўрни

Давлат харидлари

Plastik kartochkalar

Банкларда бухгалтерия ҳисоби