Халқаро иқтисодий интеграция - Экономика - Презентации

Халқаро иқтисодий интеграция

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6817 KB

Халқаро иқтисодий интеграцияХалқаро иқтисодий интеграция Режа:Режа: 1.1. Иқтисодий интеграция моҳияти ва унга таъсир Иқтисодий интеграция моҳияти ва унга таъсир этувчи омилларэтувчи омиллар 2.2. Иқтисодий интеграция шаклланиши шарт – Иқтисодий интеграция шаклланиши шарт – шароитлари ва унинг босқичларишароитлари ва унинг босқичлари 3.3. Иқтисодий интеграциянинг миллий давлатлар Иқтисодий интеграциянинг миллий давлатлар иқтисодиётига таъсирииқтисодиётига таъсири 4.4. Ғарбий Европада интеграция жараёнларининг Ғарбий Европада интеграция жараёнларининг ривожланиширивожланиши 5.5. Америка қитъасида интеграция жараёнлари Америка қитъасида интеграция жараёнлари ривожланишининг хусусиятлариривожланишининг хусусиятлари 66 .. Осиё-Тинч океани минтақасида интеграцион Осиё-Тинч океани минтақасида интеграцион жараёнларнинг хусусиятларижараёнларнинг хусусиятлари 7.7. Ўзбекистоннинг интеграцион ташкилотлардаги Ўзбекистоннинг интеграцион ташкилотлардаги иштирокииштироки

Интеграцион жараёнларнинг ташкил топиши Иқтисодий интеграция (economic integration) – мамлакатларнинг шундай ўзаро иқтисодий муносабатлар жараёники, бунда хўжалик механизмлари ўзаро яқинлашиб, давлатлараро келишувлар ва давлатлараро органлар томонидан келишган ҳолда тартибга солинувчи шаклни олади.

Интеграция учун шарт-шароитлар қуйидагилар: -Интеграциялашаётган мамлакатларнинг иқтисодий ривожланиши ва бозори етуклик босқичи даражаларининг яқинлиги -Интеграциялашаётган мамлакатларнинг яқинлиги, кўп ҳолларда умумий чегараларнинг ва тарихан ташкил топган иқтисодий алоқаларнинг мавжудлиги -Мамлакатлар олдида турган ривожланиш, молиялаштириш, иқтисодиётни тартибга солиш, сиёсий ҳамкорлик ва ҳ.к. соҳалардаги иқтисодий ва бошқа тур муаммоларнинг умумийлиги -Намойиш самараси (интеграцион бирлашмаларни ташкил этган мамлакатларда одатда ижобий иқтисодий силжишлар (иқтисодий ўсиш суръатларининг тезлашиши, бандликнинг ўсиши, инфляциянинг тушиши ва б.) юз беради, ҳамда булар ушбу ўзгаришларни кузатиб бораётган бошқа мамлакатларга муайян психологик таъсир кўрсатади. М: ЕИ ва Туркия, Чехия) -“Домино самараси”. (М: НАФТАдаги Мексика ва Жанубий Америка давлатлари)

Интеграциянинг Интеграциянинг мақсадлари:мақсадлари:  Иқтисодий масштаб самараси афзалликларидан Иқтисодий масштаб самараси афзалликларидан фойдаланишфойдаланиш  Қулай ташқи сиёсий муҳитни яратишҚулай ташқи сиёсий муҳитни яратиш  Савдо сиёсати вазифаларини ҳал этишСавдо сиёсати вазифаларини ҳал этиш  Иқтисодиётни тузилмавий қайта қурилишига Иқтисодиётни тузилмавий қайта қурилишига кўмаклашишкўмаклашиш  Миллий саноатнинг ёш тармоқларини қўллаб-Миллий саноатнинг ёш тармоқларини қўллаб- қувватлашқувватлаш

ИНТЕГРАЦИЯ БОСҚИЧЛАРИ  Ўзаро савдода тариф ва бошқа тўсиқларнинг камайтирилиши  Учинчи мамлакатларга нисбатан миллий тарифларнинг сақланиб қолиши  Давлатлараро бошқарув органлари ташкил этилмайди 1. Имтиёзли (преференциал) савдо келишувлари (preferential trade agreement) 2. Эркин савдо ҳудуди (free trade zone) 3. Божхона иттифоқи ( customs union ) 4. Умумий бозор ( common market ) 5. Иқтисодий иттифоқ ( economic union )  Ўзаро савдода тариф ва нотариф тўсиқларнинг бекор қилиниши  Товар ва хизматларнинг мамлакатлараро ҳаракати эркинлиги  Кичикроқ давлатлараро котибият  Учинчи мамлакатларг а нисбатан ягона тариф ва нотариф бошқарув  Министрлар даражасидаги давлатлараро Кенгаш ва котибият  Ишлаб чиқариш омилларинин г эркин ҳаракати  Давлат раҳбарлари учрашувлари вазирлар кенгашлари, котибият  Иқтисодий сиёсатнинг уйғунлашуви  Миллий давлатлар устидан бошқарув функциясига эга бўлган давлатлараро орган

Интеграцион Интеграцион бирлашмаларбирлашмалар

Халқаро иқтисодиётда интеграцион гуруҳлар, айниқса ривожланаётган мамлакатлар орасида, спорадик равишда пайдо бўлади ва йўқолади.

Интеграцион бирлашмаларнинг ривожланиш даражаси Интеграциялашув даражаси (қўйилган мақсадлар) Номланиши, ташкил этилиган йили Аъзо мамлакатлар ва ташкилотлар Иқтисодий ва савдо ҳамкорлиги тўғрисидаги келишув ЕИ ва собиқ СССР мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорлик ва шериклик тўғрисидаги келишув (Cooperation and Partnership Agreements), 1994 ЕИ, Белоруссия, Қозоғистон, Россия, Украина ЕИ билан ассоциация тўғрисидаги келишув (EU Association Agreements ) , 1991-1995 Болгария, Чехия, Венгрия. Польша, Руминия, Словакия, Эстония, Латвия, Литва, Словения “ Бутун Америка учун корхоналар” ташаббуси (Enterprise for the American Initiative – EAT), 1990 АҚШ, кўпчилик Лотин америкаси ва Марказий Америка давлатлари

Эркин савдо ҳудуди (ЭСҲ) Европа эркин савдо ассоциацияси – ЕАСТ ( European Free trade Association - EFTA ), 1960 Австрия, Финляндия, Исландия, Лихтенштейн, Норвегия, Швеция Европа иқтисодий ҳудуди ( European Economic Area - EEA ), 1994 Европа Иттифоқи мамлакатлари, Исландия, Лихтенштейн Болтиқ ЭСҲ ( Baltic FTA ), 1993 Эстония, Латвия, Литва Марказий европа ЭСҲ ( Central European FTA ), 1992 Чехия, Венгрия, Польша, Словакия Шимолий Америка ЭСҲ ( North American Free Trade Agreement - NAFTA ), 1994 Канада, АҚШ, Мексика АСЕАН мамлакатлари эркин савдо бўйича келишуви (ASEAN Free Trade Agreement - AFTA), 1992 Бруней, Индонезия, Малайзия, Филиппин, Сингапур, Таиланд Иқтисодий алоқаларни чуқурлаштириш бўйича австралия-янги зеландия савдо келишуви (Australia – New Zealand Closee Economic Relations Trade Agreement - ANZCERTA ), 1983 Австралия, Янги Зеландия Бангкок келишуви ( Bangkok Agreement ), 1993 Бангладеш. Ҳиндистон, Корея Республикаси, Лаос, Шри-Ланка

Божхона иттифоқи (БИ) ЕИнинг Туркия билан ассоциацияси ( Turkey Association Agreement – EU ), 1963 ЕИ, Туркия Араб умумий бозори ( Arab Common Market - ACM ), 1964 Миср, Ироқ, Иордания, Ливия, Мавритания, Сурия, Яман Марказий америка умумий бозори ( Central American Common Market - CACM ), 1961 Коста-Рика, Сальвадор, Гватемала, Гондурас, Никарагуа Колумбия, Эквадор ва Венесуэла ўртасидаги ЭСҲ (Colombia, Ecuador, Venezuela - FTA), 1992 Колумбия, Эквадор, Венесуэла Шарқий-кариб давлатлари ташкилоти ( Organization of East Caribbean Sea ), 1991 Антигуа ва Барбуда, Доминика, Гренада, Монтсеррат, Сент-Китс ва Невис, Сент-Люсия, Сент-Винсент ва Гренадина Умумий бозор (УБ) Форс кўрфазидаги араб давлатлари ҳамкорлик Кенгаши (The Gulf Cooperation Council), 1981 Бахрейн, Қувайт, Уммон, Қатар, Саудия Арабистони, БАА Анд умумий бозори ( Andean Common Market, Andean Pact ), 1990 Боливия, Колумбия, Эквадор, Перу, Венесуэла Лотин Америкаси интеграцион ассоциацияси – ЛАИА ( LAIA ), 1960 Аргентина, Боливия, Бразилия, Чили, Колумбия, Эквадор, Мексика, Перу, Уругвай, Венесуэла Жанубий конус давлатлари умумий бозори – МЕРКОСУР (MERCOSUR), 1991 Аргентина, Бразилия, Парагвай, Уругвай Кариб Ҳамжамияти Ва Кариб Умумий Бозори – КАРИКОМ ( CARICOM ), 1973 Антигуа ва Барбуда, Багам ороллари. Барбадос, Белиз, Доминика, Гренада. Гайана, Ямайка, Монтсеррат, Сент-Китс ва Невис, Сент-Люсия, сент-Винсент ва Гренадина, Тринидад ва Тобаго

Иқтисодий иттифоқ (ИИ) Европа ҳамжамияти (European Communities - EC), 1957, кейинчалик Европа Иттифоқи – ЕИ (European Union - EU), 1993 Австрия, Бельгия, буюк Британия, Дания, Германия, Греция, Ирландия, Испания, Люксембург, Нидерландия, Португалия, Финландия, Франция, Швеция Бенилюкс – иқтисодий иттифоқи ( BENILUX ), 1948 Бельгия, Нидерландия, Люксембург Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги ( Commonwealth of Independent States ), 1992 Арманистон, Озарбайжон, Беларуссия, Грузия, Қозоғистон, Молдавия, Россия, Тожикистон, Туркманистон, Украина, Ўзбекистон Араб Мағриби иттифоқи (Arab Maghreb Union), 1989 Жазоир, Ливия, Мавритания, Марокаш, Тунис Мамлакатлараро ташаббус ( Cross- Border Initiative ), 1993 Бурунди, Комор ороллари, Кения, Мадагаскар, Малави, Мавритания, Намибия, Руанда, Сейшел ороллари, Танзания, Уганда, Замбия, Зимбабве Лагос ҳаракат режаси ( Lagos Plan of Action ), 1973 Саҳрои кабирга нисбатан жанубдаги барча Африка давлатлари Ману дарё иттифоқи ( Manu River Union ), 1973 Гвинея, Либерия, Сьерра-Леоне Ғарбий Африка иқтисодий ва валюта иттифоқи ( West African Economic & Monetary Union ), 1994 Бенин, Буркина-Фасо, Кот-д ’ Ивуар, Сенегал, Мали, Нигер, Того

Интеграцияни баҳолаш тамойиллари

У ёки бу интеграцион гуруҳлар қай даражада самарали кечаётганини У ёки бу интеграцион гуруҳлар қай даражада самарали кечаётганини баҳолаш учун Жаҳон Банки мутахассислари томонидан қуйидаги мезонлар баҳолаш учун Жаҳон Банки мутахассислари томонидан қуйидаги мезонлар илгари сурилган:илгари сурилган:  Ҳудудий савдо келишувлари иқтисодиётнинг барча тармоқларини истисносиз қоплаб Ҳудудий савдо келишувлари иқтисодиётнинг барча тармоқларини истисносиз қоплаб олиши керак;олиши керак;  Ўтиш даври 10 йилдан ошмаслиги ва алоҳида тармоқлардаги савдони эркинлаштириш Ўтиш даври 10 йилдан ошмаслиги ва алоҳида тармоқлардаги савдони эркинлаштириш бўйича аниқ графикни ўз ичига олиши керак;бўйича аниқ графикни ўз ичига олиши керак;  Нисбатан қулай муҳит тақдим этиш режими шартлари асосида савдонинг Нисбатан қулай муҳит тақдим этиш режими шартлари асосида савдонинг эркинлаштирилиши ҳар қандай кўринишдаги янги интеграцион гуруҳга асос бўлиши эркинлаштирилиши ҳар қандай кўринишдаги янги интеграцион гуруҳга асос бўлиши зарур;зарур;  Божхона иттифоқи доирасида киритилган умумий божхона тарифи мамлакатда аввал Божхона иттифоқи доирасида киритилган умумий божхона тарифи мамлакатда аввал мавжуд бўлган энг паст тарифдан юқори бўлмаслиги керак;мавжуд бўлган энг паст тарифдан юқори бўлмаслиги керак;  Интеграцион келишувга янги аъзоларни қабул қилиш қоидалари нисбатан либерал Интеграцион келишувга янги аъзоларни қабул қилиш қоидалари нисбатан либерал бўлиши ва унинг кенгайишига тўсқинлик қилмаслиги керак;бўлиши ва унинг кенгайишига тўсқинлик қилмаслиги керак;  Товар келиб чиқиш мамлакатининг аниқланиши аниқ-равшан бўлиши ва гуруҳ ичида Товар келиб чиқиш мамлакатининг аниқланиши аниқ-равшан бўлиши ва гуруҳ ичида протекционизм қуролига айланмаслиги лозим;протекционизм қуролига айланмаслиги лозим;  Интеграциянинг нисбатан ривожланган шаклларига тезкор ўтишни амалга ошириш Интеграциянинг нисбатан ривожланган шаклларига тезкор ўтишни амалга ошириш керак;керак;  Интеграцион гуруҳ ташкил этилганидан сўнг антидемпинг қоидалар унинг аъзоларига Интеграцион гуруҳ ташкил этилганидан сўнг антидемпинг қоидалар унинг аъзоларига нисбатан ишлатилмаслиги, учинчи мамлакатларга нисбатан эса аниқ қоидалар ишлаб нисбатан ишлатилмаслиги, учинчи мамлакатларга нисбатан эса аниқ қоидалар ишлаб чиқилиши керак.чиқилиши керак.

ИНТЕГРАЦИЯНИНГ СТАТИК ВА ДИНАМИК САМАРАЛАРИ Иқтисодий интеграция айниқса божхона иттифоқи бўйича назарияларнинг вужудга келишини канадалик иқтисодчи Жэкоб Вайнер номи билан боғланади.

Вайнернинг божхона иттифоқи назариясига кўра Вайнернинг божхона иттифоқи назариясига кўра иттифоқ ташкил этилиши натижасида қуйидаги иттифоқ ташкил этилиши натижасида қуйидаги икки турдаги самаралар вужудга келади:икки турдаги самаралар вужудга келади: Статик самаралар (static effects) – божхона Статик самаралар (static effects) – божхона иттифоқи тузилиши биланоқ дарҳол пайдо иттифоқи тузилиши биланоқ дарҳол пайдо бўладиган иқтисодий оқибатлар;бўладиган иқтисодий оқибатлар; Динамик самаралар (dynamic effects) – божхона Динамик самаралар (dynamic effects) – божхона иттифоқи фаолияти кейинги босқичларида иттифоқи фаолияти кейинги босқичларида пайдо бўладиган иқтисодий оқибатлар.пайдо бўладиган иқтисодий оқибатлар.

Статик самарала ичида энг эътиборлилари савдонинг яратилиши ва савдонинг рад этилиши самаралари ҳисобланади. Савдонинг яратилиши (trade creation) – маҳаллий истеъмолчиларни нисбатан самарасиз ички товар етказиб бериш манбаларидан божхона иттифоқи доирасида импорт божларини бартараф этилиши туфайли имконли бўлган нисбатан самарали ташқи манбаларга (импорт) қайта йўналишидир.

L L – – Тарифнинг бартараф этилишиТарифнинг бартараф этилиши KK , , M M – – Савдонинг яратилишиСавдонинг яратилиши Интеграция натижасида савдонинг яратилиши самарасиИнтеграция натижасида савдонинг яратилиши самараси

Савдодан четлашиш (trade diversion) – Савдодан четлашиш (trade diversion) – маҳаллий харидорларни нисбатан маҳаллий харидорларни нисбатан самарали бўлган интеграциядан самарали бўлган интеграциядан ташқаридаги етказиб бериш ташқаридаги етказиб бериш манбаларидан товар сотиб олишни манбаларидан товар сотиб олишни божхона иттифоқи доирасидаги импорт божхона иттифоқи доирасидаги импорт божлари бартараф этилиши натижасида божлари бартараф этилиши натижасида юзага келган интеграция ичидаги юзага келган интеграция ичидаги нисбатан самарасиз манбаларга қайта нисбатан самарасиз манбаларга қайта йўналишидир. йўналишидир.

L – тарифларнинг бартараф этилиши m – савдодан четлашиш Интеграция натижасида савдодан четлашиш самараси

““ Иккинчиси яхши” назарияси Иккинчиси яхши” назарияси (theory “of the second best”) – (theory “of the second best”) – ялпи фаровонликнинг ўсишига ялпи фаровонликнинг ўсишига олиб борувчи эркин савдодан олиб борувчи эркин савдодан ташқари яна худди шундай ялпи ташқари яна худди шундай ялпи фаровонликнинг ошишига сўзсиз фаровонликнинг ошишига сўзсиз олиб келувчи бошқа бир савдо олиб келувчи бошқа бир савдо сиёсати варианти мавжуд эмас.сиёсати варианти мавжуд эмас.

Европа Европа ИттифоқиИттифоқи

Европа Иттифоқининг эълон Европа Иттифоқининг эълон қилинган асосий мақсадлари:қилинган асосий мақсадлари:  - европа фуқаролигини киритиш;- европа фуқаролигини киритиш;  - эркинлик, хавфсизлик, қонунийликни - эркинлик, хавфсизлик, қонунийликни таъминлаш;таъминлаш;  - иқтисодий ва ижтимоий тараққиётга - иқтисодий ва ижтимоий тараққиётга кўмаклашиш;кўмаклашиш;  - Европанинг дунёдаги ўрнини - Европанинг дунёдаги ўрнини мустаҳкамлаш.мустаҳкамлаш.

Шиори In varietate concordia ( кўпхилликда келишув ) Мадҳияси Ode an die Freude Шодликка бағишлов Сиёсий марказлари Брюссель Люксембург Страсбург Аъзо-давлатлар 27 Австрия Бельгия Болгария Великобритания Венгрия Германия Греция Дания Ирландия Испания Италия Кипр Латвия Литва Люксембург Мальта Нидерланды Польша Португалия Румыния Словакия Словения Финляндия Франция Чехия Швеция Эстония Расмий тиллар 23 английский болгарский венгерский греческий датский итальянский ирландский испанский латышский литовский мальтийский немецкий нидерландский польский португальский румынский словацкий словенский чешский финский французский шведский эстонский Раҳбарият — Европа Кенгаши — Комиссия — Парламент — Министрлар Кенгаши Херман Ван Ромпёй Жозе Мануэл Барроз у Ежи Бузек Бельгия Асоси ( келишувлар) — Париж — Рим — Маастрихт — Лиссабон 23 июл ь 1952 1 январ ь 1958 1 ноябр ь 1993 1 декабр ь 2009 Майдони — жами Дунё бўйича 7-чи 4 324 782 км² Аҳолиси — баҳолаш (2010) — зичлик Дунёда 3-чи 501 064 211 115,9 киши /км² ЯИМ ( РРР) — жами — ЯИМ / киши бош. Дунёда (2009) 14,793 трлн $ 29 729 $ ЯИМ (номинал) — жами — ЯИМ / киши бош. Дунёда 1-чи (2009) 16,447 трлн $ [3] 33 052 $ Валют аси 12 Официальный сайт http://europa.eu/Шиори In varietate concordia ( кўпхилликда бирлашув ) Мадҳияси Ode an die Freude Шодликка бағишлов Сиёсий марказлари Брюссел, Люксембург, Страсбург Аъзо-давлатлар 27 Раҳбарият — Европа Кенгаши — Комиссия — Парламент — Министрлар Кенгаши Херман Ван Ромпёй Жозе Мануэл Баррозу Ежи Бузек Бельгия Асоси ( келишувлар) — Париж — Рим — Маастрихт — Лиссабон 23 июл ь 1952 1 январ ь 1958 1 ноябр ь 1993 1 декабр ь 2009 Майдони — жами Дунё бўйича 7-чи 4 324 782 км² Аҳолиси — баҳолаш (2010) — зичлик Дунёда 3-чи 501 064 211 115,9 киши /км² ЯИМ ( РРР) — жами — ЯИМ / киши бош. Дунёда (2009) 14,793 трлн $ 29 729 $ ЯИМ (номинал) — жами — ЯИМ / киши бош. Дунёда 1-чи (2009) 16,447 трлн $ [3] 33 052 $

Йил Мамлакат Жами аъзолар сони 25 март 1957 Бельгия , Германия , Италия , Люксембург , Нидерланд ия , Франция 6 1 январ б 1973 Буюк Британия, Дания , Ирландия 9 1 январ ь 1981 Греция 10 1 январ ь 1986 Испания , Португалия 12 1 январ ь 1995 Австрия , Финляндия , Швеция 15 1 ма й 2004 Венгрия , Кипр , Латвия , Литва , Мальта , Польша , Словакия , Словения , Чехия , Эстония 25 1 январ ь 2007 Болгария , Рум и ния 27

Европадан ташқаридаги Европа иттифоқига кирувчи алоҳида территориялар Азор ороллари Гваделупа Канар ороллари Мадейра Мартиника Мелилья Реюньон Сеута Француз Гвиан а си

Шунингдек, Европа Иттифо қ и фаолият юритиши т ўғ рисидаги Шартнома ( Treaty on the Functioning of the European Union ) 182 моддасига биноан Евроиттифоқ аъзо-мамлакатлари Европадан ташқарида жойлашган ва айрим давлатлар билан алоҳида муносабатда бўлган қуйидаги ер ва ҳудудларни ҳам Евроиттифоқ билан боғлайдилар:  Дани я билан — Гренландия  Франци я билан — Янги Каледония , Сен-Пьер ва Микелон , Француз Полинезия си, Майотта Уоллис ва Футуна , Француз Жанубий ва Антарктик ҳудудлари  Нидерланд ия билан — Аруба , Нидерланд Антиль ороллари  Бирлашган Қироллик билан — Ангилья , Кайман ороллари, Жанубий Георгия ва Жанубий Сандвич ороллари, Монтсеррат , Фолкленд ороллари, Ҳинд окенаидаги Британ ҳудудлари, Питкэрн , Тёркс ва Кайкос , Британия Виргиния ороллари , Бермуд, Муқаддас Елена ороллари, Британия антарктика ҳудуди

Евроинтеграциянинг чуқурлашув тарихидаги асосий ҳодисалар  1951 – Париж шартномаси ва Европа кўмир ва пўлат уюшмаси (ЕКПУ)нинг ташкил этилиши  1957 – Рим шартномаси ва Европа Иқтисодий Ҳамжамияти (ЕИҲ) ва Евратомнинг ташкил этилиши  1965 – Қўшилиш тўғрисидаги келишув, бунинг натижасида уч европа ҳамжамияти ЕКПУ, ЕИҲ ва Евратом учун ягона Кенгаш ва ягона Комиссия ташкил этилди  1973 – ЕИҲнинг 1-кенгайиши (Дания, Ирландия, Буюк Британия қўшилди)  1978 – Европа валюта тизимининг яратилиши  1979 – Европа парламентига датлабки умумхалқ сайловлар  1981 – ЕИҲнинг 2-кенгайиши (Греция қўшилди)  1985 – Шенген келишувининг имзоланиши  1986 – ЕИҲнинг 3-кенгайиши (Испания ва Португалия қўшилди)  1986 – Ягона европа акти – ЕҲ тасъис ҳужжатларининг биринчи марта сезиларли ўзгариши  1992 – Маастрихт шартномаси ва ЕИҲасосида Европа Иттифоқи (ЕИ)нинг ташкил этилиши

• 1995 – 4-кенгайиш (Австрия, Финляндия, Швеция қўшилди) • 1999 – ягона европа валютаси – евро – нинг муомалага киритиши (нақд кўринишда 2002 йилдан) • 5-кенгайиш (Чехия, Венгрия, Польшя, Словакия, Словения, Эстония, Латвия, Литва, Кипр, Мальтанинг қўшилиши) • 2004 – ЕИ Конституциясининг имзоланиши (кучга кирмади) • 2007 – Лиссабонда қайта ислоҳ қилиш тўғрисидаги Келишувнинг имзоланиши • 2007 – ЕИнинг 6-кенгайиши (Болгария ва Руминия қўшилди) • 2009 йил 19 ноябрь – Европа Кенгашининг доимий раиси сайланди • 2009 йил 1 декабрь – Лиссабон келишуви кучга кирди, бунга кўра Евроиттифоқ ҳуқуқий субъектга айланди.

ЕИ ва дунёнинг етакчи мамлакатлари номинал ЯИМ бўйича (ХВФ, 2009 йил)

Fortune Global 500Fortune Global 500 рейтингига кўра 2010 йилда рейтингига кўра 2010 йилда дунёдаги энг йирик 500 компаниядан 161 дунёдаги энг йирик 500 компаниядан 161 тасининг бош офиси ЕИда жойлашган.тасининг бош офиси ЕИда жойлашган. 2010 йил апрелида ишсизлик даражаси 9,7 %, 2010 йил апрелида ишсизлик даражаси 9,7 %, ЯИМга нисбатан инвестициялар даражаси – ЯИМга нисбатан инвестициялар даражаси – 18,4 %, инфляция – 1,5 %, давлат бюджети 18,4 %, инфляция – 1,5 %, давлат бюджети дефицити - -0,2 %ни ташкил этган. Аҳли жон дефицити - -0,2 %ни ташкил этган. Аҳли жон бошига тўғри келадиган даромад даражаси бошига тўғри келадиган даромад даражаси давлатлараро 7.000 $ дан 78.000 $гача давлатлараро 7.000 $ дан 78.000 $гача диапазонда жойлашган.диапазонда жойлашган.

Европа Иттифоқининг Европа Иттифоқининг шаклланиш тарихишаклланиш тарихи Европа интеграцияси тараққиётининг бошланғич Европа интеграцияси тараққиётининг бошланғич нуқтаси сифатида Франция ташқи ишлар вазири Робер нуқтаси сифатида Франция ташқи ишлар вазири Робер Шуманнинг 1950 йил 9 майдаги декларациясини ҳисоблаш Шуманнинг 1950 йил 9 майдаги декларациясини ҳисоблаш қабул қилинган. Бунда ЕКПУни ташкил этиш таклифи қабул қилинган. Бунда ЕКПУни ташкил этиш таклифи берилганди. берилганди. Австрия, Буюк Британия, Дания, Португалия, Швеция, Австрия, Буюк Британия, Дания, Португалия, Швеция, Швейцария каби бир неча мамлакатлар дастлаб Рим Швейцария каби бир неча мамлакатлар дастлаб Рим шартномасида келтириган социал-иқтисодий шартномасида келтириган социал-иқтисодий интеграциянинг федерал вариантини ортиқча деб интеграциянинг федерал вариантини ортиқча деб ҳисобладилар ва 1960 йил Европа эркин савдо ҳисобладилар ва 1960 йил Европа эркин савдо ассоциацияси (EFTA)ни ташкил этдилар. ассоциацияси (EFTA)ни ташкил этдилар.

Европа иқтисодий ҳамжамияти бир неча босқичларни босиб ўтди:  -эркин савдо зонасини яратилиши (1957- 1968)  -божхона иттифоқининг яратилиши (1968- 1987)  -ягона ички бозорни яратилиши (1987-1992)  -Иқтисодий ва валюта иттифоқининг яратилиши (1992-2002)

 Европа мудофаа ҳамжамияти ва Европа Европа мудофаа ҳамжамияти ва Европа сиёсий ҳамжамияти (1952-1954 й.) сиёсий ҳамжамияти (1952-1954 й.)  ““ Бўш курсилар инқирози” (1965-1966, Бўш курсилар инқирози” (1965-1966, Франциянинг президенти Ш. де Голл Франциянинг президенти Ш. де Голл туфайли). “Люксембург компромисси” – туфайли). “Люксембург компромисси” – Франция учун вето ҳуқуқиФранция учун вето ҳуқуқи

1987 йилда Европа ягона актининг қабул 1987 йилда Европа ягона актининг қабул қилинишиқилиниши 1997 йилда Амстердам келишуви қабул 1997 йилда Амстердам келишуви қабул қилинди. Унга ЕИ аъзо-давлатлари қилинди. Унга ЕИ аъзо-давлатлари томонидан демократия тамойилларига томонидан демократия тамойилларига амал қилиш, инсон ҳуқуқлари ва қонунлар амал қилиш, инсон ҳуқуқлари ва қонунлар устуворлиги, аъзо-давлатларнинг устуворлиги, аъзо-давлатларнинг терроризм, ирқчилик, контрабанда, терроризм, ирқчилик, контрабанда, жиноят ва б.ларга қарши бирга жиноят ва б.ларга қарши бирга курашишларига бағишланган бўлим ҳам курашишларига бағишланган бўлим ҳам киритилди.киритилди.

2000 йилдаги Ницца келишуви Рим, Маастрихт 2000 йилдаги Ницца келишуви Рим, Маастрихт ва Амстердам келишувларининг мантиқий ва Амстердам келишувларининг мантиқий давоми бўлди. У асосий уч муаммога давоми бўлди. У асосий уч муаммога марказлашди:марказлашди:  -ЕИ ички ислоҳотлари-ЕИ ички ислоҳотлари  -ЕИга Марказий ва Шарқий Европа -ЕИга Марказий ва Шарқий Европа давлатларининг аъзоликка қабул қилиниши давлатларининг аъзоликка қабул қилиниши ва овозлар квотасини қайта кўриб чиқишва овозлар квотасини қайта кўриб чиқиш  -Иттифоқ умумий ташқи ва мудофаа -Иттифоқ умумий ташқи ва мудофаа сиёсатини шакллантиришсиёсатини шакллантириш

ЕИ Ницца келишувига кўра уч ЕИ Ницца келишувига кўра уч “устун”га (pillars) таянади:“устун”га (pillars) таянади:  -биринчи устун Иқтисодий ва валюта иттифоқи-биринчи устун Иқтисодий ва валюта иттифоқи  -иккинчи устун “умумий ташқи сиёсат ва хавсизлик -иккинчи устун “умумий ташқи сиёсат ва хавсизлик сиёсати” номи билан юритиладисиёсати” номи билан юритилади  -учинчи устун – “ички ишлар бўйича ҳамкорлик ва -учинчи устун – “ички ишлар бўйича ҳамкорлик ва қонунлар адолатлиги”қонунлар адолатлиги”

ЕИнинг молиявий ва ҳуқуқий ЕИнинг молиявий ва ҳуқуқий инструментлариинструментлари Энг муҳим молиявий инстурменти бу Энг муҳим молиявий инстурменти бу ЕИнинг умумий бюджетидир. 2000 йил у ЕИнинг умумий бюджетидир. 2000 йил у 93,3 млрд. еврони ташкил этди, бу эса аъзо-93,3 млрд. еврони ташкил этди, бу эса аъзо- давлатларнинг умумий давлат давлатларнинг умумий давлат харажатларининг тахминан 2,5 %га тўғри харажатларининг тахминан 2,5 %га тўғри келади. 1967 йилдан уч Европа ҳамжамияти келади. 1967 йилдан уч Европа ҳамжамияти (ЕКПУ, ЕИҲ ва Евратом)нинг бюджетлари (ЕКПУ, ЕИҲ ва Евратом)нинг бюджетлари бирлаштирилган.бирлаштирилган.

Даслаб бюджет аъзо-давлатлар бадаллари Даслаб бюджет аъзо-давлатлар бадаллари ҳисобига шакллантирилган. Бироқ ЕИҲ ҳисобига шакллантирилган. Бироқ ЕИҲ ҳамжамияти Кенгаши қарори билан 1970 йил ҳамжамияти Кенгаши қарори билан 1970 йил 21 апрелдан бошлаб ЕҲнинг ўз молиявий 21 апрелдан бошлаб ЕҲнинг ўз молиявий ресурслари яратилди. Улар қуйидагилардан ресурслари яратилди. Улар қуйидагилардан иборат:иборат:  Импорт божларидан , аъзо-давлатларнинг Импорт божларидан , аъзо-давлатларнинг ҚҚСдан олинадиган солиғининг 0,75 % ҚҚСдан олинадиган солиғининг 0,75 % ҳажмидаги ажратмалариданҳажмидаги ажратмаларидан  Аъзо-давлатларнинг ЯММ ҳажмидан келиб Аъзо-давлатларнинг ЯММ ҳажмидан келиб чиққан ҳолда ўрнатиладиган чиққан ҳолда ўрнатиладиган ажратмаларидан. (200-2006 йиларда бу ажратмаларидан. (200-2006 йиларда бу кўрсаткич ЯММга нисбатан 1,27 % кўрсаткич ЯММга нисбатан 1,27 % даражасида белгиланган)даражасида белгиланган)

Европа Иттифоқининг 1992–2000 йиллардаги бюджети ЕИ даромадлари , % 1992 2000 Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари импортидан солиқлар 3,3 2,3 Божхона божлари 18,9 13,0 ҚҚСдан ажратмалар 58,0 38,1 ЯММ ҳажмига боғлиқ бўлган ажратмалар 13,9 42,3 Бошқалар 5,8 4,3 Жами 100,0 100,0 ЕИ харажатлари , 2000 Млн. евро ЕИ бюджетининг % Умумий қишлоқ хўжалиги сиёсати 40 994 43,9 Тузилмавий фондлар ва бирлашув фондлари 32 678 35,0 Ички сиёсатнинг бошқа йўналишлари 6028 6,5 Ташқи сиёсат 4825 5,2 Номзод-мамлакатларга кўмак 3167 3,4 Маъмурий аппарат таъминотига 4725 5,1 Бошқалар 906 0,9 Жами 93 323 100,0

ЕИҲ доирасида 1958 йил яна ЕИҲ доирасида 1958 йил яна бир бошқа муҳим молиявий бир бошқа муҳим молиявий инструмент Европа инструмент Европа инвестицион банки ташкил инвестицион банки ташкил этилган.этилган.

Ҳамжамият ҳуқуқини уч йирик гуруҳга бўлиш мумкин: • Бирламчи (шартномавий) ҳуқуқ, у тасъис ҳужжатлари ва унга илова ҳужжатлардан, яъни декларация, протокол, тузатма, шунингдек ЕИга кириш тўғрисидаги келишувларан иборат • Иккиламчи ҳуқуқ – ЕИ турли органлари томонидан чиқарилган регламент, кўрсатма, тавсия, умумий ва индивидуал қарорлар • ЕИнинг учинчи мамлакатлар билан халқаро келишувлари

2005 йил 17 декабрда ЕИга кириш учун расмий тарзда номзодлик мақоми Македонияга берилди. Хорватия билан аъзолик борасида музокаралар бошланди. Шунингдек, Туркия, молдавия, Украина билан бу борада бир қатор ҳужжатлар имзоланган, аммо уларнинг қўшилиш истиқболи аниқ эмас.

Ҳозирги вақтда Евроиттифоққа тааллуқли нисбатан одатий бўлган Ҳозирги вақтда Евроиттифоққа тааллуқли нисбатан одатий бўлган уч аломат (ЕИда аъзолик, Шенген ҳудуди ва евро ҳудуди) таркибий уч аломат (ЕИда аъзолик, Шенген ҳудуди ва евро ҳудуди) таркибий эмас, балки кесишувчи белгилар саналади:эмас, балки кесишувчи белгилар саналади: Буюк Британия ва Ирландия Шенген келишувини чекленган Буюк Британия ва Ирландия Шенген келишувини чекленган аъзолик шартларида имзолаган. Буюк Британия евро ҳудудга аъзолик шартларида имзолаган. Буюк Британия евро ҳудудга қўшилмаган.қўшилмаган. Дания ва Швеция ҳам референдумлар натижасида миллий Дания ва Швеция ҳам референдумлар натижасида миллий валюталарини сақлаб қолишни маъқул деб билган.валюталарини сақлаб қолишни маъқул деб билган. Норвегия ва Исландия ЕИ аъзоси эмас, бироқ Шенген ҳудудига Норвегия ва Исландия ЕИ аъзоси эмас, бироқ Шенген ҳудудига киради. Уларга Швейцария ҳам қўшилишни режалаштирган.киради. Уларга Швейцария ҳам қўшилишни режалаштирган. Черногория ва Косово на ЕИ аъзолари ва на Шенген келишиуви Черногория ва Косово на ЕИ аъзолари ва на Шенген келишиуви иштирокчилари, аммо ушбу мамлакатларда евро расмий тўлов иштирокчилари, аммо ушбу мамлакатларда евро расмий тўлов воситаси саналади.воситаси саналади.

Ҳозирда Евроиттифоқ, Евроҳамжамият ва Евратомда аъзолик ягона, яъни Иттифоққа кирган барча давлатлар Ҳамжамият аъзосига ҳам айланади.

ЕИнинг бошқаруви беш асосий институциональ орган томонидан амалга оширилади: 1. Европа Кенгаши ( European Council ) 2. ЕИ Кенгаши ( Council of the EC ) 3. Европа парламенти ( European Parliament ) 4. ЕИ комиссияси ( Commission of the EC) 5. ЕИ суди ( Court of Justice )

Шунингдек, ёрдамчи ва Шунингдек, ёрдамчи ва консультатив органлар консультатив органлар мавжуд: Иқтисодий ва мавжуд: Иқтисодий ва ижтимоий кенгаш, Ҳудудлар ижтимоий кенгаш, Ҳудудлар қўмитаси ва Ҳисоб палатаси қўмитаси ва Ҳисоб палатаси (ёки Аудиторлар палатаси)(ёки Аудиторлар палатаси)

МУСТАҚИЛ ДАВЛАТЛАР ҲАМДЎСТЛИГИ МДҲ байроғи МДҲ белгиси

МДҲ аъзолари МДҲ ассоциалашган аъзолари МДҲни тарк этган давлатлар МДҲнинг расман аъзоси МДҲнинг айрим тузилмаларида кузатувчи мақомида иштирок этаётган давлат

Штаб-квартира Минск , Белоруссия МДҲ аъзолари 10+1 Аъзолар : Азербайджан Армения Белоруссия Казахстан Қирғизистон Молдавия Россия Таджикистан Узбекистан Ассоци ялашган аъзо : Туркманистон МДҲ Уставини ратификацияламаган : Украина 2009 йил МДҲ таркибидан чиқди : Грузия Ижрочи котиб Сергей Лебедев Раислик қилувчи давлат Росси я Федераци яси Ташкил этилган сана 8 декабр ь 1991 Аҳолиси 273 006 000 киши

Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги (МДҲ) – аввал СССР таркибида бўлган мамлакатлараро ҳамкорлик муносабатларини тартибга солишга йўналтирилган ҳудудий халқаро ташкилот (халқаро келишув)дир. МДҲ давлатлар устидан ваколатга эга ташкилот эмас ва кўнгилли асосда иш юритади.

Ташкилотнинг вужудга келиши МДҲга 1991 йил 8 декабрда БССР, РСФСР ва УССР раҳбарлари томонидан Брест (Белоруссия) яқинидаги Вискул деган жойда (Беловежск ўрмончаси) “Мустақил давлатлар ҳамдўстлигини ташкил этиш тўғрисидаги Келишув”ни (ОАВда Беловежск келишуви сифатида машҳур) имзолаш орқали асос солинди.

 10 декабрдаёқ келишув Белоруссия ва Украина Олий Кенгаши томонидан ратификацияланди, 12 декабрда эса Россия Олий Кенгаши томонидан. 13 декабрда Ашхабад шаҳрида СССР таркибида бўлган Марказий Осиё давлатлари: Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон, Ўзбекистон президентларининг учрашуви амалга ошди. Натижада 5 мамлакат МДҲга киришга розилик билдирдилар.  1991 йил 21 декабрдаги Олма-Отадаги Декларацияда МДҲнинг мақсад ва тамойиллари баён этилди. Бунга кўра, ташкилот иштирокчилари ўзаро муносабатлари “Ҳамдўстлик иштирокчилари ўртасидаги келишув билан аниқланган тартибда амалда бўлувчи ва паритет асосда шаклланувчи мувофиқлаштирувчи институтлар орқали тенгҳуқуқлилик тамойилларида амалга оширилиши ҳамда ушбу ташкилот на на давлат ва на давлатлар устидан ваколатли орган эмаслиги” белгиланди. Шунингдек, бирлашган ҳарбий-стратегик қўмондонлик ва ядровий қурол устидан ягона назорат сақланиб қолди, томонларнинг ядродан холи ёки нейтрал давлат мақомига эришига бўлган интилиши ҳурмат қилиниши таъкидланди. МДҲ ташкил этилиши билан СССРнинг амалда йўқ бўлганлиги эътироф этилди.

Монголия МДҲнинг айрим тузилмаларида кузатувчи сифатида иштирок этади. Афганистан 2008 йили МДҲда кириш истагини билдирган, ҳамда Парламентлараро ассамблеяда кузатувчи мақомида.

Ташкилотнинг мақсадлари:  Сиёсий, иқтисодий, экологик, гуманитар, маданий ва бошқа соҳаларда ҳамкорлик;  Аъзо-давлатларни умумий иқтисодий кенглик, давлатлараро кооперация ва интеграция доираларида ҳар томонлама ривожланиши;  Инсон ҳуқуқлари ва эркинлигини таъминлаш;  Халқаро тинчлик ва хавфсизликни таъминлаш, умумий ва тўлиқ қуролсизланишга эришиш борасидаги ҳамкорлик;  Ўзаро ҳуқуқий кўмак;  Ташкилот давлатлари орасидаги низо ва баҳсларни тинчлик йўли билан ҳал этиш.

Аъзо-давлатларнинг биргаликдаги фаолият соҳаларига қуйидагилар тегишлидир:  Инсоннинг ҳуқуқ ва асосий эркинликларини таъминлаш  Ташқи сиёсий фаолиятни мувофиқлаштириш  Умумий иқтисодий кенглик, божхона сиёсатини шакллантириш ва ривожлантиришда ҳамкорлик  Транспорт, алоқа тизимларини ривожлантиришда ҳамкорлик  Соғлиқни сақлаш ва атроф-муҳит муҳофазаси  Уюшган жиноятчиликка қарши кураш  Мудофаа сиёсати ва ташқи чегараларни қўриқлаш соҳасида ҳамкорлик.

МДҲ органлари  Ташкилотнинг олий орган МДҲ давлат раҳбарлари Кенгаши. Кенгаш йилига 2 маротаба йиғилади ва ташкилотнинг фаолиятига боғлиқ принципиал масалалар билан шуғулланади.  МДҲ ҳукумат раҳбарлари Кенгаши йилига 4 маротаба йиғилади ва аъзо-давлатлар ижро ҳукуматининг иқтисодий, ижтимоий ва бошқа умумий манфаатлар доирасидаги ҳамкорлигини мувофиқлаштиради. Барча қарорлар консенсус асосида қабул қилинади.

МДҲнинг Минскдаги Ижроқўм биноси

МДҲнинг ижроия котиблари:  Коротченя, Иван Михайлович (1993— 1998 йй .);  Березовский, Борис Абрамович (1998— 1999 йй .);  Яров, Юрий Федорович (1999—2004 йй .);  Рушайло, Владимир Борисович (2004— 2007 йй .);  Лебедев, Сергей Николаевич (2007 йилдан ).

МДҲнинг бошқа органлари:  МДҲ ташқи ишлар вазирлари Кенгаши  МДҲ мудофаа вазирлари Кенгаши  МДҲ иштирокчи-давлатлар ички ишлар вазирлари Кенгаши  МДҲ бирлашган ҳарбий кучлар Кенгаши  МДҲ чегара қўшинлари қўмондонлиги Кенгаши  МДҲ иштирочи-давлатлар хавфсизлик органлари ва махсус хизмат органлари раҳбарлариш Кенгаши  МДҲ парламентлараро Кенгаши  Иқтисодий суд  МДҲ статистика қўмитаси  МДҲ молия-банк Кенгаши  МДҲ иштирокчи-давлатларининг антитеррористик Маркази  Инсон ҳуқуқлари бўйича Комиссия ва б.  МДҲ мувофиқлаштириш-консультацион қўмитаси  МДҲ ижроия қўмитаси  МДҲ давлатларо иқтисодий қўмитаси  МДҲ иқтисодий кенгаши  Давлатлараро банк

Альтернатив интеграцион шакллар:  Коллектив хавфсизлик тўғрисидаги Келишув Ташкилоти: входят Армения, Белоруссия, Казахстан, Киргизия, Россия, Таджикистан,Узбекистан.  Евроосиё иқтисодий ҳамжамияти: Белоруссия, Казахстан, Киргизия, Россия, Таджикистан, Узбекистан.  Марказий Осиё Ҳамдўстлиги: Казахстан, Киргизия, Узбекистан, Таджикистан, Россия (2004)  Шанхай ҳамкорлик ташкилоти: — Казахстан, Киргизия, Россия, Таджикистан, Узбекистан, ХХР  Ягона иқтисодий кенглик: Белоруссия, Казахстан, Россия, Украина  Россия ва Белоруссиянинг иттифоқ давлати  Грузия, Украина, Озарбайжон, Молдавия ГУАМнинг аъзолари саналади (1997 йил)  Украина, Молдавия, Литва, Латвия, Эстония, Румыния, Македония, Словения ва Грузия 2005 йил 2 декабрда Демократик танлов Ҳамдўстлиги ни ташкил этилганлигини эълон қилдилар.

2010 йил 10 декабрь Москвада бўлиб ўтган МДҲ давлат раҳбарлари Кенгаши Мажлисидан  Кенгаш мажлисида Ҳамдўстлик доирасидаги интеграцион жараёнларни фаоллаштириш учун йўналтирилган 20га яқин ҳужжатлар лойиҳаси кўриб чиқилди. Хусусан, муҳим масалалардан бири сифатида Эркин савдо ҳудуди тўғрисидаги Келишув лойиҳаси тайёрланиши борасидаги Қарор лойиҳаси келтирилди.  Қозоғистон Республикаси таклифига биноан 2011 йилни Мустақи Давлатлар Ҳамдўстлигида Озиқ- овқат хавфсизлигини ошириш Йили деб эълон қилиш масаласи киритилди.  Гуманитар соҳада МДҲ аъзо-давлатларининг 2020 йилгача Халқаро ёшлар ҳамкорлиги Стратегияси имзоланди

 Кўплаб кўриб чиқиш учун берилган масалалар хавфсизликни таъминлаш соҳасидаги ҳамкорликни чуқурлаштиришга қаратилди. Хусусан, ҳарбий ҳамкорликни тартибга солувчи, чегара сиёсатини амалга оширувчи ҳужжатлар қабул қилинди.  Бундан ташқари, ДРКда жиноятчилик, терроризм ва экстремизмнинг бошқа зўронлик кўринишлари, ноқонуний наркотик воситалар, психотроп моддалар ва уларнинг прекурсорлари айланмаси, ҳамда 2011- 2013 йил оралиғида одам савдосига қарши кураш соҳаларида ҳамкорлик дастурлари имзоланди.  Сиёсий ҳамкорлик соҳасида президентлар МДҲ иштирокчи-давлатларини ЕХХТ доирасидаги ўзаро муносабатлари масаласини кўриб чиқдилар.  Шунингдек, ДРКда МДҲдаги раисликни РФдан тожикистонга ўтишига қарор қилинди.

Похожие

Халқаро иқтисодий муносабатлар тизимида халқаро савдо

Халқаро иқтисодий муносабатлар фанининг предмети ва методи

Жаҳон хўжалиги ва халқаро иқтисодий муносабатлар - асосий кўринишлари ва хусусиятлари

Африкада халқаро туризм ривожланиши

Ўзбекистонда халқаро туризмни ривожлантириш