Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таҳлили - Экономика - Презентации

Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таҳлили

Загружено в:

18.04.2024

Скачано:

0

Размер:

201.4189453125 KB

Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таҳлили 1. Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таҳлилининг мазмуни, уларни таҳлил қилиш мақсади ва вазифалари. 2. Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари шаклланиши. 3. Дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таркиби ва муддати бўйича таҳлили. 4. Дебиторлик ва кредиторлик қарзларини камайтириш бўйича тегишли қарорларни қабул қилиш механизмлари. 5. Муддати ўтган дебиторлик ва кредиторлик қарзлари таҳлили.

• Бухгалтерия ҳисобида «дебитор» атамаси муайян корхонадан қарздор бўлган жисмоний ёки юридик шахсга айтилади. • Дебиторлик қарзи - корхонанинг айланмасидан чиқиб қолган ва бошқа жисмоний ва юридик шахсларда турган маблағларидир. Корхонанинг ўз маблағлари ёки бошқа корхоналарнинг маблағлари бу қарзларни қоплаш манбаи бўлиб хизмат қилади. • «Кредитор» атамаси муайян корхонани қарздор қилган жисмоний ёки юридик шахсга айтилади. • Кредиторлик қарзи - бошқа жисмоний ва юридик шахслардан вақтинча жалб этилган маблағлардир. Улардан шу корхонанинг айланмасида вақтинча фойдаланилади. Уларни тўлаш муддати келганида бу маблағлар айланма маблағлар суммасидан олиб берилиши керак.

Таҳлил этишнинг асосий мақсади – дебиторлик ва кредиторлик мажбуриятлари айланиш даврини тезлаштириш асосида корхонанинг молиявий ҳолатини яхшилаш борасида чора-тадбирлар белгилашдан иборат. Дебиторлик ва кредиторлик мажбуриятларини ўрганишда молиявий таҳлилнинг асосий вазифалари бўлиб: -Дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг юзага чиқиш сабабларини ўрганиш; -Корхонанинг дебиторлик ва кредиторлик қарзлари ҳолатига баҳо бериш; -Дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг вужудга келиш муддатлари бўйича таснифлаган ҳолда ўрганиш; -Дебиторлик қарзларининг таркибий тузилиши ва динамик ўзгаришларига баҳо бериш; -Кредиторлик қарзларининг таркибий тузилиши ва динамик ўзгаришларига баҳо бериш; -Дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг айланувчанлигига баҳо бериш; -Муддати ўтган дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг мавжудлигини ва уларни тугатиш йўлларини ўрганиш; -Қарзларни камайтириш бўйича мавжуд имкониятларни кўрсатиб бериш ва ҳакозо.

Хўжалик юритувчи субъектларнинг дебиторлик ва кредиторлик қарзларини ўрганишда асосий ахборот манбалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади : • Корхонанинг «Бухгалтерия баланси” (1- шакл) маълумотлари; • “ Дебиторлик ва кредиторлик қарзлар ҳақида маълумотнома”; *Бухгалтерия ҳисобининг дебиторлик ва кредиторлик қарзларини акс эттирувчи тегишли счёт маълумотлари.

Дебиторлик ва кредиторлик мажбуриятларининг юзага келиши бўйича қуйидаги сабаб қаторларини таркиблаш мумкин: • ўзаро ҳисоб китобларда томонларнинг тўлов лаёқатига эга эмаслиги; • товарларни ортиб жўнатиш ва сотишда ҳисоб китобларнинг замонавий шаклларининг чекланганлиги; • ўзаро шартномавий муносабатларнинг яхши йўлга қўйилмаганлиги; • даромадларни тан олиш юзасидан корхоналар тармоқ хусусиятидан келиб чиқилмаганлиги; • ходимлар ва капитал эгалари билан корхона ўртасидаги муносабатларда қаътий шартларнинг йўқлиги; • кредит ташкилотлари билан мижоз ўртасида бўладиган муносабатларда корхоналар фаолиятини баҳолашнинг услубий асосларидаги камчиликлар;

1-расм. Дебиторлик қарзларининг таркиби . Дебиторлик қарзлари Бошқа дебиторлик қарзлари (310-сатр)Ходимларнинг бошқа операциялар бўйича қарзи (300-сатр) Ажратилган бўлинмаларнинг қарзи (230-сатр)Харидор ва буюртмачилар қарзи ( 220-сатр.) Ходимларга берилган бўнаклар (250-сатр)Шўъба ва қарам хўжаликларнинг қарзи ( 240-сатр) Мол етказиб берувчилар ва пудратчиларга берилган бўнаклар (260-сатр) Мақсадли давлат жамғармалари ва суғурталар бўйича бўнаклар (280-сатр) Бюджетга солиқ ва йиғимлар бўйича солиқ тўловлари (270-сатр) Таъсисчиларнинг устав капиталига қўшган улушлари бўйича қарзи (290-сатр)

2-расм. Кредиторлик қарзлари таркибий тузилиши. Кредиторлик қарзлари Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича қарз (720-сатр)Шўъба ва қарам хўжалик жамиятларга қарз (630-сатр)Мол етқазиб берувчиларга қарз (610-сатр) Мақсадли давлат жамғармаларига тўловлар бўйича қарз (700-сатр) Бошқа кредиторлик қарзлари (760-сатр)Таъсисчиларга бўлган қарз (710-сатр)Суғурта бўйича қарз (690-сатр)Олинган бўнаклар (670-сатр) Бюджетга тўловлар бўйича қарз (680-сатр)Солиқ ва мажбурий тўловлар бўйича кечиктирилган мажбуриятлар (650-сатр)Ажратилган бўлинмаларга қарз (620-сатр)

ДЕБИТОРЛИК ҚАРЗЛАРИ ТАҲЛИЛИ Дебиторлик қарзлари айланиш коэффициенти ДҚАК= Дебиторлик қарзларининг айланиш даври кун ҳисобида ДҚАККХ= Дебиторлик қарзларининг айланувчанлиги деганда қарз мажбуриятларининг ундириб олиш муддати ва уларнинг айланиш коэффиценти тушунилади. Бу бевосита бугунги юзага келган мажбуриятнинг неча кундан кейин нақд пулга айланиш даражасини характерлайди.360 ) 010 ( ) 210 ( 2 1 х мсст дк ш ш   ш ш дк мсст   1 2 ) 210 ( ) 010 (

Дебиторлик мажбуриятларнинг айланувчанлик тахлили Кўрсаткичлар Ўтган йили Ҳисобот йили Фарқи (+,-) 1 2 3 4 1. Жами дебиторлик қарзлар, минг сўм 53266 136116 +82850 2. Маҳсулот (иш, хизмат)лар сотишдан олинган соф тушум, минг сўм 1452513 3040381 +1587868 3. Жорий активлар, минг сўм 531756 689066 +157310 4. Муддати ўтган дебиторлик қарзлари, минг сўм 3257 4338 +1081 5. Дебиторлик қарзларининг айланиш коэффициенти (2/1) 27,269 22,337 -4,932 6. Дебиторлик қарзларининг айланиш даври, кун ҳисобида (1*360/2) 13 16 +3 7. Жорий активлари таркибида дебиторлик қарзлари улуши, % (1/3*100) 10,02 19,75 9,73 8. Муддати ўтган дебиторлик қарзлари улуши, % (4/1*100) 6,11 3,19 -2,92

Дебиторлик қарзларининг айланиш коэффиценти ва айланиш даври ўзгаришини омилли таҳлили Кўрсаткичлар Дебиторлик қарзларининг айланиш коэффициенти Дебиторлик мажбуриятларини нг айланиш даври, кун ҳисобида 1 2 3 1.Ўтган йил 27,269 13 2.Шартли ҳисобот йили 57,079 6 3. Ҳисобот йили 22,337 16 Жами фарқ -4,932 +3 Таъсир этувчи омиллар: ххх ххх а) Сотишдан олинган соф тушум суммасининг ўзгариши (2-1) +29,810 -7 б) Дебиторлик қарзлари суммасининг ўзгариши (3-2) -34,742 +10

Дебиторлик қарзларнинг шартли айланиш коэффиценти = = Сотишдан олинган соф тушум ҳақиқатда/ Дебиторлик қарзлар ўтган йил шу даври бўйича Дебиторлик қарзларнинг шартли айланиш даври = Дебиторлик қарзлар ўтган йил шу даври бўйича * 360/ Сотишдан олинган соф тушум ҳақиқатда=

КРЕДИТОРЛИК ҚАРЗЛАРИ ТАҲЛИЛИ Кредиторлик қарзлари айланиш коэффициенти КҚАК= Кредиторлик қарзларининг айланиш даври кун ҳисобида КҚАККХ=360 ) 020 ( ) 601 ( 2 1 х смт кк ш ш   ш ш кк смт   1 2 ) 601 ( ) 020 (

Кредиторлик мажбуриятларнинг айланувчанлик тахлили Кўрсаткичлар Ўтган йили Ҳисобот йили Фарқи (+, -) 1 2 3 4 1. Жами кредиторлик мажбуриятлари, минг сўм 249458 127554 -121904 2. Сотилган маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг ишлаб чиқариш таннархи, минг сўм 929608 2168322 +123871 4 3. Жами мажбуриятлар, минг сўм 258047 163147 -94900 4. Кредиторлик қарзларининг муддати ўтгани, минг сўм 19856 12875 -6981 5. Кредиторлик қарзларининг айланиш коэффициенти, (2/1) 3,726 16,999 +13,273 6. Кредиторлик қарзларининг айланиш даври, кун ҳисобида (1*360/2) 97 21 -76 7. Мажбуриятлар таркибида кредиторлик қарзлари улуши, % да (1/3*100) 96,67 78,18 -18,49 8. Муддати ўтган кредиторлик қарзларининг жами кредиторлик қарзлари таркибидаги салмоги, % да (4/1*100) 7,96 10,09 +2,13

Кредиторлик қарзларининг айланишига таъсир этувчи омиллар таҳлили Кўрсаткичлар Кредиторлик қарзларининг айланиш коэффициенти Кредиторлик қарзларининг айланиш даври, кун ҳисобида 1 2 3 1. Ўтган йили 3,726 97 2. Шартли ҳисобот йили 8,692 41 3. Ҳисобот йили 16,999 21 Жами фарқ +13,273 -76 Таъсир этувчи омиллар: ххх ххх а) Сотилган маҳсулот (иш, хизмат)ларнинг таннархини ўзгариши (2-1) +4,966 -56 б) Кредиторлик қарзлари суммасининг ўзгариши (3-2) +8,307 -202207 06

Муддати ўтказиб юборилган мажбуриятларнинг юзага чиқиш сабаблари сифатида қуйидагиларни келтириб ўтиш мумкин: -Корхонада молиявий ҳолатнинг носоғлом эканлиги; -Корхонанинг тўлов лаёқатига эга эмаслиги; -Ликвид маблағлари айланувчанлигининг узоқлиги; -Шартнома мажбуриятларига ва тўлов шартларига амал этмаслик; -Хўжалик шартномалари бузилишидан кўриладиган зарарларнинг тўғри қопланмаслиги (шартномалар бузилишида қўлланиладиган чораларга амал этмаслиги); -Замонавий ҳисоб-китоб шаклларига йўл берилмаганлиги ва ҳакозолар.

Ўзбекистон Республикаси “Фуқаролик кодекси”нинг 150-моддасига мувофиқ қарзлар юзасидан даъво аризаси бериш мумкин бўлган умумий муддат уч йилни ташкил этади. Шунга кўра дебиторлик ва кредиторлик мажбуриятларини ҳисобдан чиқариш муддати сифатида ҳуқуқий шахслар ўртасида ҳам, корхона билан жисмоний шахслар ўртасида ҳам 3 йил муддат қилиб белгиланган. Муддати ўтказиб юборилган кредиторлик мажбуриятлари корхона фойдасига қўшилади ва умумий асосда фойдадан солиқ ставкаси бўйича солиққа тортилади. Муддати ўтган дебиторлик мажбуриятларини зарарга олиб бориш солиққа тортиладиган фойда суммасини камайтирмайди. Дебиторлик ва кредиторлик қарзларининг муддати ўтиши 90кун, корхона фойда ва зарарига киритиш муддати 3 йил қилиб белгиланган.471910 303B3628140F 1402 17 20 17 18 2B 17 0E 14 27 29 1A07 14

Дебиторлик қарзларини бошқаришни тўғри йўлга қўйиш орқали улар ҳажминиинг ортиб боришининг олдини олиш борасида қуйидаги амалий чора-тадбирлардан фойдаланиш мумкин: • харидор ва буюртмачилар билан муддати узайтирилган ҳамда муддати ўтган ҳисоб-китоблар устидан назоратни изчил тарзда олиб бориш; • бир ёки бир нечта йирик харидорлар томонидан маҳсулот ва хизматлар ҳақининг тўланмай қолиши рискини пасайтириш мақсадида кўп сонли харидорлар билан ишлашга интилиш; • замонавий ҳисоб-китоб усулларини қўллаш орқали йўлдаги пул маблағлари ҳажмини қисқартириш; • пул маблағлари ҳаракати (пул маблағларининг кирими ва чиқими)ни синхронлаштириш, яъни дебиторлик қарзларининг тўланиши ва кредиторлик қарзининг сўндирилиши даврини максимал даражада бир-бирига яқинлаштириш. Бу ҳисоб-китоб счётидаги маблағлар қолдиғини камайтириш ва банк кредитларини қисқартиришга олиб келади;

Ривожланган мамлакатларда товарларни “2/10 тўлиқ 30” схемасида сотишга дебиторлик қарзларини камайтириш йўлларидан бири сифатида қаралади. У қуйидаги тартибда ишлайди:  агар харидор маҳсулотни олган кунидан бошлаб 10 кун ичида маҳсулот қийматини тўлаб берса, унга маҳсулот баҳосининг 2 % миқдорида чегирма берилади;  агар харидор маҳсулот қийматини 11 кун билан 30 кун оралиғида тўласа, маҳсулот қийматини 100%ни тўлайди; агар харидор маҳсулот қийматини бир ой давомида тўламаса тўлов вақтига қараб жаримага тортилади

Факторинг хизмат тури (TURON BANK) • Факторинг (қарзларни ундириш) — банкнинг хўжалик юритувчи субъектларни молиялаштириш бўйича хизмати тури. Унга кўра, тўловчилар томонидан акцептланган товар, бажарилган ишлар ва кўрсатилган хизматларни қайта сотиб, кейин улар учун тўловларни ундиришга доир хўжалик юритувчи субъектларнинг ҳуқуқларини қабул қилиш. Регресс ҳуқуқисиз. • Факторинг операциялари «Ўзбекистон Республикаси ҳудудида тижорат банклар томонидан факторинг операцияларини амалга ошириш тартиби тўғрисида"ги Низом (ЎзР АВ рўйхати, № 953, 3.08.2000 й.) асосида амалга оширилади.

Асосий шартлар: • Банк томонидан кўрсатилган факторинг хизмати учун қарздордан ҳақ ундириш муддати — 90 кунгача. Экспорт операциялари бўйича банкнинг факторинг хизматлари фақат чет эл валютасида йўқлаб олинадиган депозит ҳисоб рақамига эга кархона ва ташкилотларга кўрсатилади, факторинг амал қилиш муддати 60 кунгача. • Факторинг хизматларини кўрсатишнинг мажбурий шарти тўловчининг кредит бўйича муддати ўтиб кетган қарзларининг бўлмаслиги. Экспорт операцияларига факторинг хизматлар кўрсатишнинг мажбурий шарти етказиб берувчи корхонанинг чет эл шериги (партнёри) билан тузган экспорт контракти бўйича муддати ўтиб кетган дебитли қарзларининг бўлмаслиги.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

Похожие

Молиявий ҳисоботи ва молиявий режалаштириш

Корхоналар иқтисодий ночорлиги (банкротлиги)ни баҳолаш ва таҳлил қилиш

Пул оқимлари таҳлили

Солиқни прогноз қилишнинг турлари ва усуллари

Солиқни прогноз қилишнинг турлари ва усуллари