Bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida ko'p bosqichli iqtisodiyotni shakllantirish masalalari - Экономика - Презентации

Bozor iqtisodiyotiga o'tish davrida ko'p bosqichli iqtisodiyotni shakllantirish masalalari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

346 KB

B ozor iqtisodiyotiga o'tish davrida kop` bosqichli iqtisodiyotni shakllantirish masalalari

• Bozor iqtisodiyotiga o'tish davrining umumiy mazmuni iqtisodiy munosabatlarning alohida unsurlarini isloh qilish yoki iqtisodiy siyosatga tuzatishlar kiritish emas, balki butun iqtisodiy munosabatlar tizimini o'zgartirishdan iboratdir. Ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga o'tish davri deganda ma'muriy-buyruqbozlik tizimini bartaraf etish yoki tubdan o'zgartirish hamda bozor tizimining asoslarini shakllantirish jarayonlari amalga oshirilu-vchi tarixiy davr tushuniladi.

• 1980-1990 yillarga kelib dunyoda ro'y bergan muhim o'zgarishlar iqtisodiy taraqqiyot istiqbollari to'g'risidagi nazari-yalarni qaytadan ko'rib chiqish va ularga jiddiy o'zgartirishlar kiritishni zarur qilib qo'ydi. Chunki bu vaqtga kelib G'arbiy mamlakatlarda uzoq vaqtdan beri (A.Smit davridan boshlab) hukm surib kelgan erkin iqtisodiy tartibga solish, ya'ni iqtisodi-yotning o'zini-o'zi tartibga solish g'oyasi ham, iqtisodiyotni markazlashtirilgan tarzda tartibga solish va boshqarish g'oyasi ham inqirozga uchradi. Bunday sharoitda iqtisodiy taraqqiyot-ning sifat jihatdan yangi yo'llarini qidirib topish zarur bo'lib qoldi. Bu vaqtga kelib ko'pgina rivojlangan mamlakatlarning ta-jribalari umumlashtirilib, iqtisodiyotning yangi taraqqiyot yo'li - ongli ravishda boshqariladigan va tartibga solinadigan bozor iqtisodiyoti deb tan olindi va aksariyat davlatlar shu yo'lni tanladilar. Lekin bunday bozor iqtisodiyotiga o'tish yo'llari (modellari) xilma-xil bo'lib, ularning umumiy va xususiy to-monlari farqlanadi.

Jahon tajribasida bozor iqtisodiyotiga o'tishning barcha yo'llari umumlashtirilib, quyidagi uchta asosiy turga bo'linadi: • 1) rivojlangan mamlakatlar yo'li; 2) rivojlanayotgan mamlakatlar yo'li; 3) sobiq sosialistik mamlakatlar yo'li; 4) sosializm g'oyalarini samarali bozor iqtisodiyotini vu-judga keltirish mexanizmi bilan qo'shib olib borish yo'li (Xi-toy, Vetnam). Bu yo'llar turli tuman va har xil bo'lishiga qaramay ularda umumiylik mavjuddir. Ularning umumiyligi shundaki, ularn ing hammasi bozor iqtisodiyotiga o'tishni maqsad qilib qo'yadi va mazkur iqtisodiyotning qonun-qoidalari, amal qil ish mexanizmi ko'p jihatdan umumiy bo'ladi. Shu bilan birga har bir yo'lning o'ziga xos xususiyatlari ham bor, bu esa bozor munosabatlarini shakllantirishning ijtimoiy-iqtisodiy, tarixiy, milliy sharoitlari har xil bo'lishidan kelib chiqadi.

• Masalan, bozor munosabatlariga o'tishning rivojlangan mam lakatlar yo'lida oddiy tovar xo'jaligidan erkin raqobatga asoslangan klassik yoki erkin bozor iqtisodiyofiga va undan hozirgi zamon bozor iqtisodiyotiga o'tiladi. • Jahon tajribasi ko'rsatishicha, bozor iqtisodiyotiga revolyusion yo'l bilan, ya'ni jadal usulda yoki evolyusion yo'l bilan bosqichma-bosqich o'tish mumkin. Birinchi holda, tub is- lohotlarni o'tkazish, awalgi tizimni va tarkib topgan iqtisodiy tnunosabatlarni birdaniga va batamom sindirish talab etiladi. Bu «karaxt qilib davolash» usuli («shokovaya terapiya») deb ataladi. Eski iqtisodiy munosabatlarni bosqichma-bosqich yangi bozor munosabatlariga aylantira borib, samarali bozor iqtisodiyotini shikastsiz vujudga keltirish mumkin. i slohotlar tajribasi shuni ko'rsatadiki, evolyusion yo'l kamroq ijtimoiy larzalarga olib ke-ladi, ancha izchil va muqarrardir.

• Islohotlarning hozirgi bosqichida iqtisodiyotni erkinlashtirishdan iborat bosh vazifa ham ko’p ukladli iqtisodiyotga o’tish zaruratini hisobga oladi. Prezident I.A.Karimov ta’kidlanganlaridek, “…biz o’z oldimizga qo’ygan maqsadni – xususiy mulkchilik etakchi o’rinda turadigan ko’p ukladli iqtisodiyotni barpo etish maqsadini amalga oshirishimiz kerak”. • Prezident bu vazifani yanada oydinlashtirib, uni O’zbekiston iqtisodiyotining yaqin kelajakdagi ustuvor yo’nalishlaridan biri sifatida olg’a suradi hamda “ko’p ukladli iqtisodiyotni shakllantirish va unda xususiy mulkning etakchi o’rin egallashini ta’minlash” zarurligini qayd etadi.

• Ko’p ukladli (bosqichli) iqtisodiyot mohiyati bilan bozor iqtisodiyoti, lekin o’tmishdagi bozor iqtisodiyotidan o’zining xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Mazkur iqtisodiyotning mohiyati, ichki tuzilmasi, yuzaga kelish yo’llari va rivojlanish tendentsiyalarini bilish ham nazariy, ham amaliy ahamiyatga ega. Bu ish iqtisodiy poliformizm (xilma-xillik) kontseptsiyasi uchun zarur. Bu kontseptsiya tarixiy tajribaga tayanadi, uning eng so’nggisi esa bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan sobiq sotsialistik mamlakatlar hamda MDH davlatlari tajribasi hisoblanadi, bular jumlasiga O’zbekiston ham kiradi. Yangi tajriba bozor iqtisodiyotiga o’tishning to’laqonli kontseptsiyasini yaratishga xizmat qiladi. O’zbekiston tajribasi ham, bu ishga o’z hissasini qo’shadi, albatta. O’zbekistonda ko’p ukladli iqtisodiyotni yaratish davomida iqtisodiyotning ilmiy asoslangan bir qator qonun-qoidalari va tamoyillari, iqtisodiyotni qayta qurish usullari sinovdan o’tdi.

• Бозор муносабатларига ўтиш бирдан бўлмай, секин- аста босқичма-босқич амалга оширилади. Бу эволюцион жара ё н бўлганидан, турли босқичларни тақоза этади. Мазкур босқичлар ҳамма ерда бир хил эмас. Масалан, иккинчи йўлдан борган, яъни ривожланаЄтган мамлакатларда уч босқичли ривожланиш юз беради: • Биринчи босқич . Иқтисоди ё тни барқарорлаштириш. • Иккинчи босқич . Бозор инфраструктурасини яратиш. • Учинчи босқич . Бозор муносабатларига ўтиш.

"Бозор муносабатларини шакллантириш" • * иш ҳақини ислоҳ қилиш; • * чет эл инвестициясига шароит яратиш; • * биржалар фаолиятини ташкил қилиш; • * монополияга чек қўйиш; • * валюта бозорини ривожлантириш; • * ташқи ва ички нарх нисбатига шароит тугдириш; • * хусусийлаштиришга шароит яратиш ва бошқ.

"Бозор муносабатларини ривожлантириш" • * со ғ лом бозор рақобатига ўтиш; • * ўз-ўзини тартибга солувчи бозор структурасини ривожлантириш; • * банк-кредит тизимини такомиллаштириш; • * давлат солиқ тизимини соЁломлаштириш; • * конъюнктурани жонлаштириш ва бошқ.

Похожие

O’zbekistonda aralash iqtisodiyotni shakllantirish

Bozor infratuzilmasi O`zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o`tish tamoyillari

O’zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o’tishning zarurati va bozor iqtisodiyotining hozirgi holati

Bozor iqtisodiyotiga o`tishning yo`llari va modellari

Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davri va uning O‘zbekistondagi xususiyatlari