Boshqaruv hisobining elementlari - Экономика - Презентации

Boshqaruv hisobining elementlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

170 KB

Boshqaruv hisobining elementlariMUSTAQIL ISH

Boshqaruv hisobini tashkil qilishning avtonom va integrallashgan usullari  Х o’jalik yurituvchi subyekt boshqaruv hisobining tizimini tashkil qilayotganda ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga oluvchi schyotlarni umumiy schyotlar rejasidan ajratishni taqozo qiladi. Demak, boshqaruv hisobini yuritish uchun ayrim schyotlarning rejasini tuzish yoki umumiy rejadan tegishli schyotlarni ajratib olish lozim. O’zbekistonda ikkinchi usul, ya’ni tegishli schyotlarni schyotlar rejasidan ajratib olish orqali boshqaruv hisobi yuritilyapti.

Boshqaruv hisobi schyotlarini ajratib olgan holda yuritish natijasida:  a) boshqaruv tarkiblarini axborotlar bilan ta’minlashni yaxshilashga olib kelmoqda;  b) ishlab chiqarish xarajatlarining darajasi to’g’risidagi tijorat sirini saqlashga yordam bermoqda;  v) ishlab chiqarilgan mahsulot (ish, xizmat)ning rentabellik darajasini sir saqlashga yordam bermoqda.  Boshqaruv hisobini tashkil qilishning turlari va uning moliyaviy hisob bilan o’zaro aloqasi, ya’ni mustaqil (avtonom), integratsiyalashgan buxgalteriya hisobi usullari iqtisodchi olimlar tomonidan chuqur o’rganilmoqda va amaliyotda qo’llashga taklif qilinmoqda.

 Buxgalteriya hisobining mustaqil (avtonom) variantida moliyaviy va boshqaruv hisob tizimi yopiq hisoblanadi. Moliyaviy hisobni yuritadigan buxgalteriyada xarajatlar iqtisodiy elementlari bo’yicha guruhlashtirilsa, boshqaruv hisobida esa kalkulatsiya moddalari bo’yicha turkumlashtiriladi. Ushbu ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish uchun mustaqil schyotlarning kodi tanlab olinadi. Ular ekran-schyotlar, tranzit yoki oyna schyotlar deb ham yuritiladi. Chunki sarflangan xarajatlar ushbu schyotlarda o’zlarining aksini ko’radilar. Moliyaviy hisobni yuritadigan buxgalteriya esa ushbu xarajatlarning sodir bo’lgan joylarini aks ettirmaydi va tayyor mahsulotlar bo’yicha sarflangan umumiy xarajatlarnigina aks ettirgan axborotlarni beradi. Shuning uchun ham moliyaviy hisobda faqatgina sarflarning umumiy miqdorini olish mumkin.Buxgalteriya hisobining elementlari

 Boshqaruv hisobi esa ushbu ishlab chiqarish xarajatlarini bo’laklarga ajratadi, ya’ni sarflangan tovar-moddiy zaxiralari, mehnat sarflari, asosiy vositalarning eskirishi, ijara to’lovlari, yonilg’i, suv, energiya sarflari qayerlarga sarflanganiga qarab ayrim olingan holda ko’rsatiladi.  Shu bilan bir qatorda mahsulot (ish, xizmat)larni sotishdan olingan daromadlar turlari bo’yicha moliyaviy hisobda ham, boshqaruv hisobida ham ko’rsatiladi.

 Shunday qilib, moliyaviy hisob olingan umumiy daromad va sarflangan umumiy xarajatlar to’g’risida ma’lumotlarni yig’adi. Ushbu ma’lumotlarga asoslangan holda manfaatdor shaxslar kalkulatsiya qilish sirlariga chuqur kirib bormay soliqlarning to’g’ri hisoblanganligini tekshirishi mumkin. Ushbu holat faqatgina bozor iqtisodiyotiga mos kelmaydigan davlatlarning hozirgi faoliyatiga to’g’ri kelmaydi. Chunki amaliyotda ko’pchilik holatlarda soliq organlari xo’jalik yurituvchi subyektning xarajatlarining turlari, kalkulatsiya qilish usullarining qo’llanishini mahsulotni tannarxdan past bahoda sotish natijasida soliq summasini kamaytirish holatlarining oldini olish va jazolash maqsadida chuqur va har tomonlama tekshiradilar.

 Boshqaruv hisobida qo’llanilayotgan ayrim schyotda xo’jalik yurituvchi subyektning ishlab chiqarish faoliyati bo’yicha ikkita moliyaviy natija aniqlanadi- marjinal daromad va foyda summasi. Agarda ishlab chiqarish jarayonidagi hamma xarajatlar o’zgaruvchan xarajatlar bo’lsa u vaqtda marjinal daromad va foydaning summasi bir xil bo’lib qoladi, umuman olganda amaliyotda mahsulotni sotishdan olingan daromadning summasidan o’zgaruvchan xarajatlar chegirilib marjinal daromadning summasi aniqlanadi va ushbu marjinal daromad summasidan ishlab chiqarishning ustama xarajatlari chegirilsa qolgan summa foyda hisoblanadi.

Moliyaviy buxgalteriyada hisobot davrining oxirida foyda qo’yidagi tartibda hisoblab chiqiladi:  - tovar-moddiy zaxiralarning qiymati faqatgina yilning oxirida inventarizatsiya natijalaridan keyin boshqaruv hisobining ma’lumotlariga muvofiq qayd qilinadi.  - moliyaviy natija esa hisoblangan daromad summasiga yilning oxirida Т MK qoldiq summasining ko’payishiga qo’shilib ushbu olingan ko’rsatkichdan sarflangan umumiy xarajatlarning chegirilishi natijasida aniqlanadi.  Hisobning integratsiyalashgan tizimida esa schyot-ekranlar qo’llanilmaydi, balki buxgalteriya hisobi schyotlaridan foydalaniladi. Natijada boshqaruv hisobida qo’llanilayotgan schyotlarning qoldiq summasi moliyaviy hisobda qo’llanilayotgan ushbu schyotlarga ta’lluqlidir. Subyektning faoliyati bo’yicha sarflarni aniqlash uchun moliyaviy hisobda faqatgina ushbu schyotlarning qoldig’i aks ettiriladi va ularning muomalalari va jamlangan aylanma summalari boshqaruv hisobining schyotlarida yoritiladi.

Похожие

Buxgaltеriya hisobining dasturiy ta’minoti

Boshqaruv madaniyati

Boshqaruv menejmenti

Moliyaviy boshqaruv

Boshqaruv g’oyalarining rivojlanishi