Promt 98 dasturi - Информатика и ИТ - Презентации

Promt 98 dasturi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

178.8515625 KB

PROMT 98 DASTURI REJA: 1. PROMT 98 DASTURINING ISHCHI DARCHALARI 2. AVTOMATIK TARJIMA 3. LUG’ATLAR BILAN ISHLASH 4. LUG’ATNI TANLASH 5. SO’ZLARNI BAND QILISH 6. LUG’ATLARNI TO’LDIRISH VA SOZLASH 7. PROMT 98 DASTURINING QOLGAN SOZLOVLARI XULOSA www.arxiv.uz

Rus tilidan ingliz tiliga va ingliz tilidan rus tiliga avtomatik tarjima qilish tizimlaridan Socrat va Stylus kabi dasturlar keng tarqalgan. Stylus, shubhasiz, tarjimada yana ham yuqori sifat va o’zgaruvchanlikni ta’minlaydi. Stylus dasturining so’nggi lahjasi o’z nomini o’zgartirdi va u endi Promt 98 deb ataldi. Promt 98 tizimi universal, shu bilan birga ixtisoslashgan lug’atlardan iborat boy tarkiblarni o’z ichiga olib, ulardan foydalanishni boshqaruvchi vositalarni o’z ichiga oladi. Bironta ham lug’atga kirmagan so’zlar tarjimasini mustaqil ravishda aniqlab, iste’mol lug’atida saqlaydi. Bundan tashqari, Promt 98 dasturi xususiy ismlar va tarjima qilish talab etilmaydigan boshqa so’zlar, masalan, qisqartma so’zlar bilan ishlash qoidalarini ko’rsatish imkonini ham beradi. Dasturning qo’shimcha imkoniyatlari fayllarning turkum tarjimalari, tekislanmagan matnlarning tezkor tarjimalari, shuningdek, Internetdagi Web sahifalarini sinxron tarjima qilish imkonini o’z ichiga oladi. Ushbu vositalar alohida ilova dasturlar sifatida amalda tatbiq etilgan. www.arxiv.uz

PROMT 98 DASTURINING ISHCHI DARCHALARI Promt 98 dasturi o’rnatilgandan so’ng bosh tavsiyanomada uni ishga tushirishga izn beruvchi punktlar paydo bo’ladi. Promt 98 interfeysi Windows 9x (bunda X-95, 97, 98, 2000 larni bildiradi) amaliyot tizimi talablariga muvofiq amalga tatbiq etilgan (17.18-rasm). 17.18-rasm. Promt 98 ilova darchasi. www.arxiv.uz

Bevosita asboblar paneli ostida joylashgan qism ilova darchasining ishchi sohasi deb atalib, u bir necha sohachalarga bo’lingan. Ikkala asosiy zonalar boshlang’ich matn va uning tarjimasini o’z ichiga oladi. Ilova darchasining pastki qismida axborot paneli joylashgan. U foydalanilayotgan lug’atlarni aks ettirish va tanlash, tarjima qilinayotgan hujjatning dasturga noma’lum bo’lgan so’zlari ro’yxatini olish va tarjima qilish lozim bo’lmagan so’zlar ro’yxatini boshqarish uchun mo’ljallangan uchta qo’shimcha varaqadan iborat: Ilova darchasining pastki qismida tavsiyanoma satri ostida asboblar paneli joylashgan. Ular satrida hujjat bilan ishlash imkoniyatini beruvchi piktogrammalar ro’yxatidir. www.arxiv.uz

PROMT 98 DA ISHNI BOSHLASH Promt 98 da ishlash uchun bu dastur xotiraga chaqiriladi va Создать piktogrammasi bosiladi (17.19-rasm): 17.19-rasm www.arxiv.uz

Natijada quyidagi ekran – Направление перевода (tar ji ma yo’nalishi) hosil bo’ladi (17.20-rasm). 17.20-rasm www.arxiv.uz

Biror tilda yozilgan matnni tarjima qilish uchun Направление перевода bandidan foydalaniladi. Bu yerda, masalan, rus tilidan ingliz tiliga tarjima qilish uchun Русско-Английский bandi tanlanadi va OK bosiladi. Bunda kompyuter avtomatik ravishda rus tilida yozilgan matnni ingliz tiliga tarjima qiladi va tarjima qilingan matn ekranning quyi qismida ko’rsatiladi. 17.21- rasmga qarang. Shuni aytish kerakki, kompyuter hozircha 100% to’la va aniq tarjima qila olmaydi, albatta. Lekin tarjima sifati oshib boruvchi dasturlar yaratilish jarayoni davom etmoqda. 17.21-rasm. Tarjima natijasi darchasi. www.arxiv.uz

AVTOMATIK TARJIMA Biror faylda joylashgan matnni tarjima qilish uchun avtomatik tarjima qilish imkoniyati mavjud. Buning uchun avvalo faylni boshlang’ich matn bilan to’ldirish kerak, albatta. Bu amalni bajarish Файл / Открыть bilan yoki asboblar paneli yordamida bajariladi. Boshlang’ich faylning nomini tanlagandan so’ng dastur Конвертировать файл - faylni o’zgartirish muloqot darchasini ochadi. Buning sababi matn fayllar turli formatga ega bo’lishi mumkinligidadir. Shuning uchun ushbu muloqot darchasida avtomatik tarzda fayl formati va tarjimaning zaruriy yo’nalishi tanlanadi. Foydalanuvchining faqat parametrlar to’g’ri berilganligiga ishonch hosil qilib, OK bandini bosishi kerak bo’ladi, xolos. Boshlang’ich hujjat kompyuterga kiritiladi va avvaliga vaqtinchalik tarjima qilinuvchi matn va u bilan birga tarjima o’z o’rnida aks etadi. Tarjima amalga oshishi uchun Перевод/Весь текст bandini tanlash kerak. www.arxiv.uz

Tarjima anchagina murakkab va sekin o’tuvchi amaldir. Shuning uchung tarjima jarayonida dasturning asosiy darchasida boshlang’ich matnni o’tkazib turish va boshlang’ich matnni boshqa tildagi matn bilan almashtirib borish mumkin. Hujjatning oxiriga yetib kelgach, boshlang’ich tarjima natijasi matnlarini ko’rib chiqish va shu bilan birga tahrir ham qilish mumkin. Agar tarjima qilinuvchi matnga o’zgartirishlar kiritilsa, o’zgartirilgan abzaslarnigina tarjima qilinadi. Buning uchun Перевод текущего абзаца ( joriy abzas tarjimasi ) buyrug’idan foydalaniladi yoki tarjima dasturi asboblar panelidagi Текущий абзац ( joriy abzas ) bandi bosiladi. Ushbu holatda tarjimaning barcha qolgan abzaslari o’zgarishsiz qoladi. www.arxiv.uz

LUG’ATLAR BILAN ISHLASH Avtomatik tarjimaning sifati qanday lug’atdan foydalanilayotganligiga bog’liq. Promt 98 tizimi umumiste’-moldagi so’zlardan iborat bo’lgan bosh lug’at, shuningdek turli sohaning ixtisoslashgan lug’atlarini o’z ichiga oladi. Ixtisoslashgan lug’atlarga bo’lgan zarurat inson faoliyatining turli jabhalarida ushbu sohaga tegishli tushunchalarni ifodalovchi turli terminlar qo’llanilishi bilan bog’liq. Bu terminlardan ba’zilari o’ziga xos ma’noga ega bo’lishi, ba’zilari kundalik turmushda, ba’zida boshqacha ma’noda ishlatilishi mumkin. Maxsus matnlar tarjimasida terminlar faqat muvofiq keluvchi mazmunda ishlatilishi kerak. Misol uchun inglizcha solution so’zini olamiz. Universal lug’atlar uni har xil tarjima qilishlari mumkin. Lekin u matematikada yechim deb, kimyoda esa qorishma ma’nosini anglatadi. Tarjima sifatini oshirishning boshqa usuli dasturga u tarjima qila olmaydigan yoki tarjima qilmasligi kerak bo’lgan ba’zi so’zlarni ishlatish usulini ko’rsatishdan iborat. Buning uchun tarjima qilinmaydigan so’zlar (masalan, Windows)ni bandlab qo’yish va dastur lug’atida bo’lmagan so’zlar tarjimasi qoidalarini berish zarur. www.arxiv.uz

LUG’ATNI TANLASH Foydalaniladigan lug’atlar ro’yxati axborot panelidagi foydalaniladigan lug’atlar qo’shimcha varaqasida keltirilgan. Lug’atlar ko’rsatilgan tartibda ko’riladi, shu bilan birga keyingi lug’atga o’tish ko’rilayotgan lug’atda kerakli so’z bo’lmagan taqdirdagina amalga oshiriladi. Tarjima sifatiga nafaqat lug’atlarning soni, balki ularning dasturda terilish tartibi ham ta’sir ko’rsatadi. Shunga alohida e’tibor berish kerakki, dasturdagi terilishda, odatda, birinchi bo’lib iste’mol lug’ati turadi. Iste’mol lug’atlari tahrir qilish va o’zgartirish uchun ochiq bo’ladi. Shu tariqa, foydalanuvchi tomonidan to’ldirilgan va o’zgartirilgan maqolalar birinchi navbatda e’tiborga olinadi. Foydalanilayotgan lug’atlar ro’yxatini o’zgartirish uchun Словары ( lug’atlar ) tavsiyanoma bandini va tarjimaning kerakli yo’nalishini (masalan русско-английский yoki англо- русский) tanlash kerak. Shuningdek, tarjima asboblar panelidagi Словари ( lug’atlar ) bandini bosish mumkin. Bunda tarjimaning tanlangan yo’nalishiga muvofiq keluvchi qo’shimcha varaqadan iborat bo’lgan Словари ( lug’atlar ) muloqot darchasi ochiladi. Bu muloqot darchasi qo’shimcha lug’atlarni ko’rish, ulash va o’chirish, yangi iste’mol lug’atlarini yaratish, shuningdek, lug’atlarni ko’rish tartibini boshqarish imkonini beradi. Shu bilan birga «har ehtimolga qarshi» qo’shimcha lug’at-larni qo’shish tavsiya etilmaydi, chunki bu dastur ishini sekinlashtiradi va tarjima sifatiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. www.arxiv.uz

SO’ZLARNI BAND QILISH Ko’pgina hujjatlar faqat «qisman» tarjimani talab etadi. Atama so’zlar va tushunchalar asliyat tilida qolishi kerak. Masalan, kompyuterga doir adabiyotlarda dastur (ilovalar) nomlarini va ishlab chiqaruvchi kompaniyalar nomlarini tarjima qilish yoki ularni o’zgartirish maqbul emas. Avtomatik tarjima tizimi ma’lum so’z yo so’z birikmasini tarjima qilmasligi uchun ushbu so’zni band qilish darkor. Band qilingan so’zlar axborot panelidagi Band qilingan so’zlar (Зарезервировать слово) qo’shimcha varaqasidagi ro’yxatda sanab o’tiladi. Hujjat matnida band qilingan so’z uchrashi bilan u boshqa rangda ajralib ko’rinadi. Band qilingan so’zlar ro’yxatiga biron bir so’zni qo’shish Сервис / Зарезервировать ( cervis / band qilish ) buyrug’ini berish yoki Tarjima asboblar panelidagi Зарезервировать слово ( so’zni band qilish ) bandini tanlash bilan bajariladi. Hujjatni dastur ichki formatida saqlash paytida band qilingan so’zlar ro’yxati fayl bilan birgalikda saqlanadi. Promt 98 dasturida, shuningdek band qilingan so’zlar ro’yxatini keyinchalik tarjima qilinayotgan hujjatga qo’shish bilan birgalikda mustaqil ravishda saqlash, shuningdek shunday ro’yxatni boshqa hujjatdan olish imkoni ko’zda tutilgan. Band qilingan so’zlarning yagona lug’atidan foydalanish imkoniyati bir mavzuga aloqador bir guruh hujjatlar bilan yoki bitta katta hujjatning ko’plab qismlari bilan ishlashda nihoyatda qulaydir. www.arxiv.uz

LUG’ATLARNI TO’LDIRISH VA SOZLASH Promt 98 dasturi tarkibiga kiritilgan lug’atlar ancha boy ekanligiga qaramay, hujjatlarda uchrovchi hamma so’zlar kiritilganligini kafolatlab bo’lmaydi. Notanish so’zlarni dastur qizil rangda ajratib ko’rsatadi. Lekin hamma notanish so’zlar ham lug’atga kiravermaydi. Ular orasida band qilish lozim bo’lgan so’zlar ham uchrashi mumkin. Shuningdek bu so’zlar to’g’ri yozilganligini tekshirib ko’rish kerak. Agar lug’at haqiqatan ham to’liq bo’lmasa, unda so’zni iste’mol lug’atiga qo’shish mumkin. Lug’atni malakali tarzda to’ldirish juda muhim va mas’uliyatli tadbir. Lug’atning haddan ziyod zichligi tarjima sifatini pasaytirishi mumkin. Shuningdek bir so’z turlicha ma’no ko’rinishlariga ega bo’lishi mumkinligini ham nazarda tutish kerak. www.arxiv.uz

Promt 98 dasturi so’zni lug’atga qo’shishda ikki: boshlang’ich va mutaxassis holatini ko’zda tutadi. Birinchi holatda so’zning yetishmaydigan hamma grammatik shakllari avtomatik tarzda qo’shiladi, lekin ular doim ham to’g’ri bo’lavermaydi. Ikkinchi holatda foydalanuvchining o’zi hamma grammatik shakllarni beradi, lekin bu ikkala til grammatikasini yaxshi bilishni talab etadi. Mutaxassis holatida so’zlarni qo’shish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: Перевод / Словарная статья ( tarjima / lug’at bandi ) buyrug’ini berish - unda Словарный статью ( lug’at bandini ochish ) muloqot darchasi ochiladi. Bu muloqot darchasida so’z shaklini andozaga o’zgartirish (otni bosh kelishikda, fe’lni noaniqlik shaklida va h.k.) kerak. Unda lug’at bandi muloqot darchasi ochiladi. Nutqning kerakli qismiga mos keluvchi qo’shimcha varaqa tanlanib, agar kerakli so’z lug’atlarning birontasiga kirmasa, Добавить ( qo’shish ) bandi yoki tarjimaning o’zgartirilishi zarur bo’lsa, Правка ( tuzatish ) bandi bosiladi. Keyingi muloqot darchalari so’z o’zgarishining xilini aniqlash, shuningdek ushbu so’zning boshqa shakllarda to’g’ri yozilishini ko’rsatishga imkon beradi. Oxirgi muloqot darchasi boshlang’ich tildagi so’zning turli shakllarini va tarjimaning dasturga kiritilgan variantini ushbu shakllarning qaysi biriga ishlatish kerakligini aniqlaydi. Promt 98 dasturi fe’l va ot so’z turkumlari uchun so’zlarning bir-biri bilan mos kelishini aniqlaydigan qo’shimcha axborot berishga imkon beradi. Fayl holatida bunday maqsad uchun Управление ( boshqaruv ) bandi xizmat qiladi. U, masalan, berilgan fe’lning qo’shimcha bilan bog’lanish usuli: qanday ko’makchi zarur, qo’shimcha qanday kelishikda bo’lishi kerak va h.k. larni ko’rsatish imkonini beradi. www.arxiv.uz

PROMT 98 DASTURINING QOLGAN SOZLOVLARI Avtomatik tarjima tizimi ishining samarasi va sifati, asosan unda mavjud lug’atlar tarkibi va ularning sifatiga bog’liq. Lug’atlarning sifati esa ular qanday tartib bilan to’ldirilganiga qarab belgilanadi. Promt 98 dasturi qolgan sozlovlarining ishi ekran ko’rinishining o’zgartirilishi va ba’zi texnik amallarning o’ziga xosligini berishga qaratilgan. Dasturning umumiy sozlovlari Сервис-Пераметры ( servis-parametrlar ) buyrug’i bilan yoki Servis asboblar panelidagi Пераметры ( parametrlar ) bandi yordamida ochiladigan dasturlar parametrlarini Настройка ( sozlash ) muloqot darchasida bajariladi. Ushbu muloqot darchasi ikkita qo’shimcha varaqqa ega. Разное ( turli ) qo’shimcha varaqasi dastur sozlovining parametrlarini o’zgartirish imkonini beradi. Bu yerda boshlang’ich matnni kiritishda tarjima darchasi qanday to’ldirilishi kerakligi ko’rsatiladi, band qilingan so’zlar ro’yxatining avtomatik kiritilishi yoritiladi, lug’atlarga yetish darajasi aniqlanadi. www.arxiv.uz

Использовать ( foydalanish ) bayroqchasida lahzalik tarjima, alohida so’zlar va ajratilgan qismlar tarjimasini maxsus darchasi aks ettiriladi. Свет ( rang ) qo’shimcha varaqasi matnning turlicha elementlariga rang berish, shuningdek abzaslarning maxsus belgisi ( markirovka )ni o’chirishga imkon beradi. Sozlovning qo’shimcha imkoniyatlari asboblar paneli mundarijasini o’zgartirishdan iborat. Dastur bilan ishlash tajribasi to’plangandan keyin, asboblar panelidagi satr klavishalar foydalanilmayotgani, shu bilan birga tez-tez bajariluvchi amallar klavishalari yo’qligi ayon bo’ladi. Asboblar paneli tarkibi Panellar / Servis / Nastroyka ( servic / sozlov ) buyrug’i bilan o’zgartiriladi. Настройка инструментальных панелей ( asbob panellari sozlovi ) muloqot darchasida Категории ( kategoriyalar ) ro’yxati tavsiyanoma satrlarining bandlari nomidan iborat. Agar ushbu bandlaridan istalgani tanlansa, Кнопки (klavishalar) panelida muvofiq tavsiyanomadan buyruq uchun klavishalar paydo bo’ladi. Klavisha qo’shish uchun uni muloqot darchasidan asboblar paneliga olib o’tish kerak. Asboblar panelidan keraksiz klavishani olib tashlash asboblar panelidan muloqot darchasi ichiga olib o’tish orqali amalga oshiriladi. www.arxiv.uz

ADABIYOTLAR 1. Р.С. Асадуллина Информатика: Учебное пособие-Kувасай,2000. 2.Х.З.Икрамова Информатика: Учебное пособие-Ташкент,2001. 3. Х.З.Икрамова Kонспект лекций по дисциплине «Информатика» - Ташкент,2000. 4. С.В.Симонович и др. Специальная информатика: Учебное пособие-Москва, 2000 www.slayd.arxiv.uz www.google.ru www.arxiv.uz www.arxiv.uz

Похожие

Access dasturi

Arduino dasturi

Microsoft excel dasturi

AutoCAD dasturi imkoniyatlari

Microsoft access dasturi