logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Информатика и ИТ
  4. Inson va kompyuter o’zaro ta’si

Inson va kompyuter o’zaro ta’si

Загружено в:

11.05.2025

Скачано:

0

Размер:

1930.099609375 KB
Скачать
INSON VA KOMPYUTER O’ZARO TA’SIR 1 Фанни ўрганишдан мақсад • Инсон ва компьютер ўзаро таъсири фани ихтисослик фанлари мажмуасига тааллуқли бўлиб, талабалар уни I ёки IV семестрда ўрганилади. • “ Инсон ва компьютер ўзаро таъсири” фанининг бош муҳим вазифаси, талабаларга “С++да дастурлаш”, “Рақамли мантиқий қурилмаларни лойиҳалаш”, “Компьютер архитектураси”, “Тизимли дастурлаш”, “Дастурий инжинирингга кириш”, “Дастурий таъминот архитектураси” ва “Объектга йуналтирилган дастурлаш” шунга ўхшаш қатор ихтисослик фанларни муваффақиятли ўзлаштириши учун зарур бўладиган таянч билимларни беради. 2 Дастурий таъминотни ишлаб чиқиш бўйича бўлажак мутахассислар дастурий тизимларни таҳлил қилиш, лойиҳалаш, реализация қилиш ва тестлаш усуллари ва бу соҳадаги мавжуд замонавий технологияларни билишлари, ҳеч бўлмаганда мазкур усуллар ва технологиялар тўғрисида тушунчаларга эга бўлишлари лозим. Ommabob dasturlash yo’nalishlari 4Veb-dasturlash • HTML • CSS • JavaScript • PHP • Python Android dasturlash • Java • Kotlin • JavaScript • Flutter iOS dasturlash • Swift • JavaScript • Flutter Kompyuter dasturlash • C# • C++Oʻyin yaratish • C++ • C# • Java • JavaScript Sunʼiy intelekt • Python • Java • C++ Kiberxavfsizlik • C++ • Python • JavaScript • SQL • PHP Yuqorida yoʻnalishlar boʻyicha faqatgina shu tillar bilan dastur yaratish mumkin degani emas. Dasturlash tillari juda koʻp, shuningdek ularning qila oladigan funksiyalari ham. Keltirib oʻtilganlari esa nisbatan qulay va koʻp qoʻllaniladigan tillardir. INSON KOMPYUTER INTERFEYSI TUSHUNCHALARI 1-Mavzu 5 REJA - Inson-kompyuter aloqasi. - Inson-kompyuter interfeysi. - Tegishli sohalarda farqlar. - Xotiraning asoslari.     6 Inson-kompyuter aloqasi • Inson-kompyuter munosabatlari (HCI) insondan foydalanish uchun mo&#39;ljallangan interfaol kompyuter tizimlarini ishlab chiqish, baholash va amalga oshirish usullarini takomillashtirish, shuningdek, ulardan foydalanishning turli jihatlarini tadqiq qilish uchun mavjud bo&#39;lgan va rivojlanayotgan ko&#39;p yo’nalishlarga mo&#39;ljallangan ilmiy soha. • Inson va kompyuter o’zaro tasiriga 1 mison bu sichqoncha. Interfeys tasnifi Interfeys  (ing. pIyeggase) — texnik va programmalash vositalari majmui; hisoblash, boshqarish yoki oʻlchash tizimlari (mas, EHM ning operativ va tashqi xotira qurilmasi)dagi turli funksional qurilmalarning oʻzaro taʼsirini taʼminlaydi. 8 Kompyuterni tashkil etuvchilari (interfeys) nima? 9   Interfeys turi  - odamlar va kompyuterlar o&#39;rtasidagi o&#39;zaro ta&#39;sir usullarining o&#39;xshashligi . Odam-kompyuter aloqa interfeyslarining quyidagi sxematik tasnifini taklif qilish mumkin. Zamonaviy interfeys turlari: 1. Buyruqlar interfeysi.  2. WIMP – interfeys 3. SILK – interfeysi 10 Buyruq texnologiyasi ushbu texnologiya yordamida klaviatura operator tomonidan kompyuterga ma&#39;lumotlarni kiritish usuli bo&#39;lib xizmat qiladi va kompyuter odamga raqamli displey (monitor) yordamida ma&#39;lumot uzatadi. Monitor-klaviatura kombinatsiyasi terminal yoki konsol deb nomlandi.  2. OOMU (oyna, rasm, menyu, indeks)WIMP (oyna, tasvir, menyu, ko&#39;rs atgich ) - interfeys. Bu interfeysning o&#39;ziga xos xususiyati shundaki, foydalanuvchi va kompyuter o&#39;rtasidagi dialog buyruq satri yordamida emas, balki oyna, menyu ikonkalari, kursor va boshqa elementlar yordamida amalga oshiriladi. 11 Grafik interfeys ikki bosqichda amalga oshiriladi: • Oddiy grafik interfeysi; • To&#39;liq WINP interfeysi. Tasvirning ta&#39;sirchanligini oshirish uchun ramzlarni ko&#39;rsatishda ba&#39;zi belgilarni rangli, teskari tasvirli, ostini chizish va miltillash bilan ajratishga ruxsat berilgan; Dasturlar, fayllar, hujjatlar, qurilmalar va boshqa ob&#39;ektlar piktogramma (piktogramma) ko&#39;rinishida taqdim etiladi, ular ochilganda oynaga aylanadi; silk Silk (nutq, tasvir, til, bilim) - interfeys.  Bu interfeys odatiy insoniy muloqot shakliga eng yaqin. Ushbu interfeys doirasida odam va kompyuter o&#39;rtasida oddiy suhbat bo&#39;lib o&#39;tadi. Shu bilan birga, kompyuter o&#39;zi uchun buyruqlar topadi, odamlarning nutqini tahlil qiladi va undagi asosiy iboralarni topadi. Shuningdek, u buyruqlar bajarilishining natijalarini odam o&#39;qiy oladigan shaklga o&#39;zgartiradi. Ushbu turdagi interfeys katta apparat xarajatlarini talab qiladi, shuning uchun u ishlab chiqilmoqda va takomillashtirilmoqda va hozirgacha faqat harbiy maqsadlarda ishlatilmoqda. Odam-mashina aloqasi uchun SILK-interfeysi quyidagilarni qo&#39;llaydi: • Nutq texnologiyasi; • Biometrik texnologiya (taqlid interfeysi); • Semantik (umumiy) interfeys. Nutq texnologiyasi Ushbu texnologiya yordamida buyruqlar so&#39;zlar orasidagi majburiy pauzalar bilan bir xil tezlikda aniq talaffuz qilinishi kerak bo&#39;lgan maxsus standart so&#39;zlarni (buyruqlar) talaffuz qilish orqali ovoz orqali beriladi. Nutqni aniqlash algoritmlari etarlicha ishlab chiqilmaganligini hisobga olib, ma&#39;lum bir foydalanuvchi uchun kompyuter tizimini individual oldindan sozlash talab qilinadi. Bu SILK interfeysining eng oddiy qo&#39;llanilishi. Biometrik texnologiya (&#34;Mimik interfeys&#34;)   Kompyuterda yuz ifodalari, qarash yo&#39;nalishi, o&#39;quvchining kattaligi va boshqa insoniy xususiyatlar qo&#39;llaniladi. Foydalanuvchini identifikatsiyalash uchun raqamli kameradan o&#39;qiladigan ko&#39;zning chizig&#39;i, barmoq izlari va boshqa noyob ma&#39;lumotlar ishlatiladi, so&#39;ngra naqshni aniqlash dasturi yordamida bu rasmdan buyruqlar chiqariladi. Semantik (umumiy) interfeys   XX asrning 70 -yillari oxirida, sun&#39;iy intellektning rivojlanishi bilan paydo bo&#39;lgan. Uni mustaqil interfeys turi deb atash qiyin, chunki u buyruq qatori interfeysi, grafik, nutq va taqlid interfeyslarini o&#39;z ichiga oladi. Uning asosiy xususiyati - kompyuter bilan aloqa qilishda buyruqlar yo&#39;qligi. So&#39;rov tabiiy tilda, tegishli matn va tasvirlar ko&#39;rinishida tuziladi. Aslida, bu odam- kompyuter muloqotining simulyatsiyasi. Hozirgi vaqtda harbiy maqsadlarda ishlatilgan. Bunday interfeys havo jangovar muhitida juda zarur. Interfeys dasturiy ta&#39;minoti - foydalanuvchining tizim bilan muloqotini va ekrandagi ob&#39;ektlarni vizualizatsiyasini ta&#39;minlovchi dasturiy ta&#39;minot to&#39;plami. Interfeysning texnik vositalari - tizim bilan muloqot o&#39;tkazishda foydalanuvchi uchun zarur bo&#39;lgan ma&#39;lumotlarni va boshqaruv elementlarini aks ettirish vositalari. 18Dastur interfeysi - tizim komponentlari o&#39;rtasida ma&#39;lumot almashish uchun mo&#39;ljallangan birlashtirilgan havolalar tizimi. Dasturlash interfeysi protseduralar to&#39;plamini, ularning parametrlarini va kirish usullarini belgilaydi. Ma&#39;lumotlarni uzatish interfeysi - ma&#39;lumotlarni uzatishni ta&#39;minlaydigan interfeys.Uzatish usuliga qarab ketma-ket va parallel interfeyslar ajratiladi. Uskuna interfeysi - signallarni o&#39;zgartiruvchi va ularni bir uskunadan ikkinchisiga uzatuvchi qurilma (texnik vositalar majmuasi). Jismoniy interfeys elektr aloqalari va signal xarakteristikalari to&#39;plami bilan belgilanadi. INTERFEYSLAR TASNIFI Interfeys sinflari Kichik sinflar Boshqaruv turiga misollar Simvolli Buyruq interfeysi &#34;Savol javob“ Buyruqlar qatori Grafika oddiy grafik Ekran shakllari Boshqaruv tugmachalari 2D (WIMP) Menyu Grafik boshqaruv elementlari uch o&#39;lchovli To&#39;g&#39;ridan-to&#39;g&#39;ri manipulyatsiya (ob&#39;ektga yo&#39;naltirilgan) Interfeyslar tasnifi Ommaviy texnologiya foydalanuvchining axborotni avtomatik ravishda amalga oshirilayotganda qayta ishlashga ta&#39;sir qilish qobiliyatini yo&#39;q qiladi. Bu tizimda ilgari to&#39;plangan va paketga birlashtirilgan ma&#39;lumotlar bo&#39;yicha dastur tomonidan belgilangan operatsiyalar ketma-ketligini bajarishga asoslangan qayta ishlashni tashkil etish bilan bog&#39;liq. Interfaol texnologiya foydalanuvchiga real vaqt rejimida tizimda saqlanadigan axborot resurslari bilan o‘zaro aloqada bo‘lish, funksional muammolarni hal qilish va qarorlar qabul qilish uchun barcha zarur ma’lumotlarni olishda cheksiz imkoniyatni taqdim etadi. Tarmoq texnologiyasi interfeysi foydalanuvchiga rivojlangan aloqa vositalari hisobiga geografik jihatdan taqsimlangan axborot va hisoblash resurslariga kirish vositalarini taqdim etadi, bu esa bunday texnologiyalarni keng qo&#39;llaniladigan va ko&#39;p funktsiyali qiladi. INTERFEYSLAR TASNIFI Foydalanuvchi interfeysi Однопрограммная Ko&#39;p dastur Ko’p foydalanuvchili To&#39;plam Dialog TaqmoqBuyruq Grafik WIMP Foydalanuvchi interfeysi turiga ko&#39;ra, axborot texnologiyalari foydalanuvchining axborot va hisoblash resurslariga kirishi nuqtai nazaridan ko&#39;rib chiqiladi. Inson-kompyuter aloqasi • Inson-kompyuter aloqasi (HCI) - bu tadqiqot, odamlar (foydalanuvchilar) va kompyuterlar orasidagi o&#39;zaro rivojlantirish evolyutsiyasidir. Ko&#39;pincha, kompyuter ilm-fan, muxandislik va o&#39;rganish, boshqa sohalarda majmui sifatida qaraladi. Foydalanuvchilar va kompyuterlar orasidagi o&#39;zaro ta&#39;sir, apparat va dasturiy ta&#39;minotni o&#39;z ichiga oladi va foydalanuvchi interfeysi (yoki interfeys) darajasida tashkil etadi; Kompyuterning tashkil etuvchilari QURILMALAR Dasturiy ta’minoti21 3 4 5 2 1 Sistemali dasturiy ta’minot Amaliy dasturiy ta’minot Kompyuter dasturlari – Kompyuter qurilmalarini o’zaro interfeysini ta’minlab beradi01 090A0B 0C 1F 39 3A 3B 3C 1F 39 • Foydalanuvchilar va kompyuterlar orasidagi o&#39;zaro ta&#39;sir apparat va dasturiy ta&#39;minot o&#39;z ichiga oladi foydalanuvchi interfeysi (yoki interfeys), darajasida tashkil etadi; masalan, displey ekranda tasvirlar yoki ob&#39;ektlar, ma&#39;lumotlar, • Masalan, samolyot va kuch sifatida katta avtomatlashtirilgan tizimlari bilan, va boshqa foydalanuvchilar o&#39;zaro (masalan, klaviatura va sichqoncha kabi) apparat kiritish qurilmalar orqali foydalanuvchi olingan. Inson-kompyuter aloqasi Дастурлаш технологияси ўз ичига қуйидаги техномантиқий йўриқномалар тўпламини олган: • техномантиқий операцияларни бажариш кетма- кетлигини кўрсатиш; • у ёки бошқа операция бажариладиган шартларни санаб ўтиш; • ҳар бир операция учун дастлабки маълумотлар, натижалар, шунингдек, йўриқномалар, нормативлар, стандартлар, баҳолаш мезонлари ва усуллари белгиланган операциялар, уларнинг таърифлари билан. (Дастурий таъминотни ишлаб чиқиш бўйича бўлажак мутахассислар дастурий тизимларни таҳлил қилиш, лойиҳалаш, реализация қилиш ва тестлаш усуллари ва бу соҳадаги мавжуд замонавий технологияларни билишлари, ҳеч бўлмаганда мазкур усуллар ва технологиялар тўғрисида тушунчаларга эга бўлишлари лозим). Kompyuter qurilmalari QURILMALAR Dasturiy ta’minoti21 3 4 5 2 1 Sistemali dasturiy ta’minot Amaliy dasturiy ta’minot Kompyuter dasturlari – Kompyuter qurilmalarini o’zaro interfeysini ta’minlab beradi01 090A0B 0C 1F 39 3A 3B 3C 1F 39 Kompyuterda dastrulashtirish • Dasturlashtirish – bu biror dasturlash tilida maxsus dastur-translyator yordamida turli tipli fayllarga tarjima qilinadigan kodni yaratish jarayonidir. • Dasturlashtirishning asosan ikki ko’rinshda bo’ladi: tizimli va amaliy Kompyuter dasturiy vositalari • Kompyuterlar juda qiziqarli va murakkab vazifalarni bajaradi Kompyuterlarga dasturlar orqali ko’rsatmalar beriladi va berilgan ko’rsatmalarqa qarab kompyuterlar qaror qabul qiladi hamda zarur bo’lgan masalalarni berilgan ko’rsatmalarga qarab bajaradi. ( Dasturlar tizimli yoki amaliy ) 3104.02.2019Operatsion sistemalar Windows 8 Microsoft Word Amaliy dasturiy ta’minotУтилиты Дисковая очистка Til tarjimasi Kompilyator qiladigan dasturlar Sistemali dasturiy ta’minot scanf( &#34;%s&#34;, astring ); for ( i = 0; i < 10; ++i ) { if ( astring[i] == &#39;a&#39; ) { printf( &#34;You entered an a!\n&#34; ); } }41 01 01020304050607080901080A0703010B0C0D040E070F10 05110C0706070D0712071310070D0714071513100716160D070F 17 07070707 0D0507060703010B0C0D040E180D19071212071A031A070F 07070707 17 0707070707070707 1B0C0D040B050607081C111D071E040B1E0C1E1F07 0304070320210408070F10 07070707 22 22 Kompyuterda dastrulashtirish • Tizimli dasturlashtirish global masalalarni yechish maqsadida tizim uchun dasturlar yaratishga mo’ljallangan, masalan Windowsda kompyuter qurilmalari va apparat vositalarni boshqarish dasturlari. • Amaliy dasturlashtirish esa foydalanuvchining muayyan amaliy masalalarini hal etishga mo’ljallangan dasturlar tuzishga yo’naltiriladi, masalan matn muharrirlari, hisoblovchi dasturlar, korxona va tashkilotlar faoliyatini boshqaruvchi dasturlar va h.k. Translyatorlar tushunchasi • Translyatsiya (inglizcha translation – “tarjima”) so’zidan olingan bo’lib, dasturlash tillarida tuzilgan ixtiyoriy dastur matnini bir shakldan boshqasiga (ikkilik, ya’ni mashina kodlariga) o‘tkazish, tarjima qilish tushuniladi. Bu yerda dasturlash tillari bir - biridan alifbosi, sintaksisi va semantikasiga ko‘ra farq qiladi. • Translyatorlarning ikki ko‘rinishi mavjud: kompilyatorlar va interpretatorlar 33 Kompilyator & Interpretator • Kompilyator – bu dasturlash tilida yozilgan kod matnini qandaydir bajariluvchi faygla tarjima qiluvchi dastur hisoblanadi. • Interpretator – bu dasturlash tilida yozilgan dastur kodi matnini mashina tiliga tarjima qiluvchi va bir vaqtning o’zida uni bajaruvchi dastur hisoblanadi. • Tabiiyki, interpretatsiyalangan kodlar kompilyatsiya qilingan kodlarga nisbatan sekin bajariladi, chunki instruksiyalarni bir shakldan boshqasiga o’tkazish odatda bir necha barobar ko’p vaqt talab qiladi. Саволлар • Инсон ва компьютер ўзаро таъсири нимани ўрганади? • “ Инсон ва компьютер ўзаро таъсири” фанининг асосий тушунчаларига нималар киради? • Инсон ва компьютер ўзаро таъсири ўз ичига қайси техномантиқий йўриқномалар тўпламини олган? • Компьютерда дастурлаштиришнинг қандай турлари мавжуд ва уларни таърифланг • Компьютерда дастурлаштириш • Транслятор тушунчаси ва унинг турлари

Похожие

Kompyuter va viruslar
Kompyuter va uning turlari
Kompyuter viruslari
Kompyuter xotiralari
Kompyuter arxitekturasi