logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Информатика и ИТ
  4. Algoritmlash va dasturlashning asosiy tushunchalari

Algoritmlash va dasturlashning asosiy tushunchalari

Загружено в:

02.12.2024

Скачано:

0

Размер:

1583.40234375 KB
Скачать
DASTURLASH 1 1DASTURLASH 1 SWD1316 ALGORITMLASH VA DASTURLASHNING ASOSIY TUSHUNCHALARI.01 MAVZU DASTURLASH 1Mа’ruza rejasi 2Ma’lumotlar toifasini o‘zgartirish 4 Tilning bazaviy tushunchalari1 Identifikatorlar, ularga qiymat o‘zlashtirish usullari va operatorlari2 Inkrement va dekrement3 Matematik funksiyalar va kutubxonalar5 DASTURLASH 1Tilning bazaviy tushunchalari 3 Algoriytm va uning xossalari, turlari . Мухаммед ал-Хорезми (ок. 783–ок. 850 йй.)Algoritm so’zi buyuk matemetik matematik Al-Хоrazmiy ning nomi bilan boq’liq bo’lib, u birinchi bo’lib arab raqamlaridan foydalangan holda arifmetik amallarni bajarish qoidasini bayon etdi. Ta’rif. Algoritm deb, qo’yilgan masalani yechish uchun bajaruvchi chekli vaqt ichida ma’lum qoidaga binoan bajarishi kerak bo’lgan amallarning aniq, chekli qadamlar ketma- ketligiga aytiladi. Algoritm va uning xossalari Algoritm quyidagi 5 ta muhim xossalarga ega: Algoritmni tasvirlash usullari Algoritmni eng ko’p uchraydigan usullari : 1. Algoritmni so’zlar orqali ifodalash 2. Algoritmni formulalar va jadvallar yordamida ifodalash 3. Algoritmni графикa elemetlari yordamida tasvirlash 4. Algoritmni psevdokod yordamida berilishi Algoritm turlari Har qanday murakkab jaryonni algoriymning uchta asosiy strukturasi yordamida tasvirlash mumkin. Bular ketma- ketlik, ayri va takrorlash strukturalardir. Bu syrukturalar asosida chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchihisoblash jarajonlarning algoritmlarini tuzish mumkin. DASTURLASH 1Chiziqli algoritmning blok sxemasi va dasturi 8Tamom a, b cBoshlash c=a+b #include<iostream> using namespace std; int main() { int a,b; cin>>a>>b; int c=a+b; cout<<c; cout<<endl; return 0; } DASTURLASH 1 9#include<iostream> using namespace std; int main() { int x,y; cin>>x>>y; if(x>y) cout<<x<<endl; else cout<<y<<endl; return 0; }Tarmoqlanuvchi algoritmning blok sxemasi va dasturi Tamom x, y x Boshlash x>y yha yo’q DASTURLASH 1 10Takrorlanuvchi algoritmning blok sxemasi va dasturi TamomBoshlash i- salomi=1,10 #include<iostream> using namespace std; int main() { int i; for(i=1;i<=10;i++) cout<<i<<“ -salom”<<endl; return 0; } DASTURLASH 1 11Tilning bazaviy tushunchalari void main() { }void main() { } Dasturda kamida 1 ta funksiya main() bo’lishi shartDasturda kamida 1 ta funksiya main() bo’lishi shartvoid = «bo’sh» Kompilyator turlariga qarab int ga o’zgarishi mumkinvoid = «bo’sh» Kompilyator turlariga qarab int ga o’zgarishi mumkin Blok – dasturning bir qismi (boshlanishi)Blok – dasturning bir qismi (boshlanishi) Dastur tanasi (yordamchi funksiya ham chaqiriladi)Dastur tanasi (yordamchi funksiya ham chaqiriladi) Blok – dasturning bir qismi (yakunlash)Blok – dasturning bir qismi (yakunlash) DASTURLASH 1 12Tilning bazaviy tushunchalari Mumkin bo’lgan belgilar: Katta va kichik lotin alifbosi (A-Z, a-z) Ta’kidlovchi belgi _ Raqamlar 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 Maxsus simvollar: “, {} | [ ] () + - / % \ ; ‘ . : ? < = > _ ! & * # ~ ^ Mumkin bo’lmagan belgilar: Rus alifbosi. Probel. Qavs, turli belgilar, +,-,! va x.k. Nomni raqamlar bilan boshlash mumkin emas! ! DASTURLASH 1 13Identifikatorlar, ularga qiymat o’zlashtirish usullari va operatotlari Identifikatorlar lotin harflari, ostki chiziq belgisi va sonlar ketma-ketligidan iborat bo‘ladi. Identifikator lotin harfidan yoki ostki chiziq belgisidan boshlanishi lozim. Misol uchun: A1, _MAX, adress_01, RIM, rim Katta va kichik harflar farqlanadi, shuning uchun oxirgi ikki identifikator bir-biridan farq qiladi. Borland kompilyatorlaridan foydalanilganda nomning birinchi 32 harfi, ba&#39;zi kompilyatorlarda 8 ta harfni inobatga oladi. Bu holda NUMBER_OF_TEST va NUMBER_OF_ROOM identifikatorlari bir biridan farq qilmaydi. DASTURLASH 1 14Xizmatchi so’zlar Tiplar nomlari: char, short, int, unsigned, long, float, double. Operatorlar nomlari: if, else, switch, case, while, do, for, default, break, continue, goto. Xotira turlari: auto, register, static, extern. Tiplar bilan ishlash: typedef, sizeof. Struktura: struct, union. Chiqish: return, entry. DASTURLASH 1 15O’zgaruvchi nima? O‘zgaruvchi - ma&#39;lum nomga ega va o‘zida qiymatlarni saqlaydigan kompyuter xotirasidagi yacheyka. Dastur bajarilish jarayonida o‘zgaruvchilar qiymati o‘zgarishi mumkin. Yacheykaga yangi qiymat yozilganda eskisi o‘chib ketadi. O‘zgaruvchi tiplari: int – [-32768…32767] oraliqdagi butun sonlar (2 baytgacha) float – xaqiqiy son, floating point (4 baytgacha) char – belgi, character (1 baytgacha) DASTURLASH 1 16O’zgaruvchilarning tiplari 1. char – bitta simvol; 2. long char – uzun simvol; 3. int – butun son; 4. short yoki short int – qisqa butun son; 5. long yoki long int – uzun butun son; 6. float haqiqiy son; 7. long float yoki double – ikkilangan haqiqiy son; 8. long double – uzun ikkilangan haqiqiy son. DASTURLASH 1 17O’zgaruvchilarning tiplari Tur nomi Baytlardagi o‘lchami Qiymat chegarasi bool 1 true yoki false unsigned short int 2 0..65535 short int 2 -32768..32767 unsigned long int 4 0..42949667295 long int 4 -2147483648..2147483647 int (16 razryadli) 2 -32768..32767 int (32 razryadli) 4 -2147483648..2147483647 DASTURLASH 1 18O’zgaruvchilarning tiplari Tur nomi Baytlardagi o‘lchami Qiymat chegarasi unsigned int (16 razryadli) 2 0..65535 unsigned int (32 razryadli) 4 0..42949667295 unsigned char 1 0..255 char 1 -128..127 float 4 1.2E-38..3.4E38 double 8 2.2E-308..1.8E308 long double (32 razryadli) 10 3.4e-4932..-3.4e4932 void 2 yoki 4 - DASTURLASH 1 19O’zgaruvchilarni e’lon qilish va qiymat berish O‘zgaruvchilarni dasturning ixtiyoriy qismida ta&#39;riflash mumkin. Misol uchun: int a, b1, ac ; yoki int a; int b1; int ac; O‘zgaruvchilar ta&#39;riflanganda ularning qiymatlari aniqlanmagan bo‘ladi. Lekin o‘zgaruvchilarni ta&#39;riflashda initsializatsiya ya&#39;ni boshlang‘ich qiymatlarini ko‘rsatishi mumkin. Misol uchun : int i = 0; char c = ’k’; DASTURLASH 1 20Konstanta(o‘zgarmas)lar Konstanta - o‘zgartirish mumkin bo‘lmagan qiymat. C tilida besh turdagi konstantalar ishlatilishi mumkin: simvollar, butun sonlar, haqiqiy sonlar, sanovchi konstantalar va nul ko‘rsatkich . Belgili o‘zgarmaslar - odatda bir bayt joyni egallaydi va bu 256 xil belgini saqlash uchun yetarlidir. Char tipi qiymatlarini 0..255 sonlar to‘plamiga yoki ASCII belgilar to‘plamiga interpretatsiya qilish mumkin. DASTURLASH 1 21ASCII belgilari ASCII belgilari – kompyuterdagi standart belgilar to‘plami. ASCII - bu American Standard Code for Information Interchange (Amerikaning axborot almashinishi uchun standart kodi) degan ma&#39;noni anglatadi. Misol uchun: ‘ x’,’*’,’\012’,’\0’,’\n’ - bitta simvolli konstanta; ‘ dd’,’\n\t’,’\x07\x07’ ikki simvolli konstantalar. C++ kompilyatorida tekstlarni formatlovchi bir nechta maxsus belgilardan foydalaniladi. Maxsus belgilar axborotlarni ekranga, faylga va boshqa chiqarish qurilmalariga chiqarishda formatlash uchun qo‘llaniladi. DASTURLASH 1 22Escape belgilari Escape belgilari Ichki kod (16 s/s) Amal \\ 0x5S Teskari yon chiziqni chop etish \’ 0x27 Apostrofni chop etish \” 0x22 Qo‘shtirnoqni chop etish \? 0x3F So‘roq belgisi \a 0x07 Tovush signalini berish \b 0x08 Kursorni 1 belgi o‘rniga orqaga qaytarish \f 0x0C Sahifani o‘tkazish DASTURLASH 1 23Escape belgilari Escape belgilari Ichki kod (16 s/s) Amal \n 0x0A Qatorni o‘tkazish \r 0x0D Kursorni ayni qatorning boshiga qaytarish \t 0x09 Navbatdagi tabulyasiya joyiga o‘tish \v 0x0D Vertikal tabulyasiya (pastga) \000 000 Sakkizlik kodi \xNN 0xNN Belgi o‘n oltilik kodi bilan berilgan DASTURLASH 1 24Nomlangan konstantalar C++ tilida o‘zgaruvchilardan tashqari nomlangan konstantalar kiritilishi mumkin. Bu konstantalar qiymatlarini dasturda o‘zgartirish mumkin emas. Konstantalar nomlari dasturchi tomonidan kiritilgan va xizmatchi so‘zlardan farqli bo‘lgan identifikatorlar bo‘lishi mumkin. Odatda nom sifatida katta lotin harflari va ostiga chizish belgilari kombinatsiyasidan iborat identifikatorlar ishlatiladi. Nomlangan konstantalar quyidagi shaklda kiritiladi: const tip konstanta_nomi = konstanta_qiymati . DASTURLASH 1 25Nomlangan konstantalar Misol uchun: const double EULER = 2.718282; const long M = 99999999; const R = 765; Oxirgi misolda konstanta tipi ko‘rsatilmagan, bu konstanta int tipiga tegishli deb hisoblanadi. DASTURLASH 1С++ да амаллар. Арифметик амаллар 26Tayanch arifmetik amallarga qo‘shish (+), ayirish (-), ko‘paytirish (*), bo‘lish (/) va bo‘lish qoldigʻini olish (%) amallarini keltirish mumkin. Ifoda Izoh (natija) X=-5 - ishora amali Z=8 – 7 - ayirish amali Y=5%2 1 - qoldiq x=5 / 2 2 – bo’linma y=5. / 2 2.5 – bo’linma Z=2 + 3*(-4)/(1+2) -2 DASTURLASH 1Inkrement va dekrement 27Inkrement ++ unar amali qiymatni 1 ga oshirishni ko‘rsatadi. Amalni prefiks, ya&#39;ni ++i ko‘rinishda ishlatish oldin o‘zgaruvchi qiymatini oshirib, so‘ngra foydalanish lozimligini, postfiks esa i++ ko‘rinishda ishlatish oldin o‘zgaruvchi qiymati foydalanib, so‘ngra oshirish kerakligini ko‘rsatadi. Misol uchun, i ning qiymati 2 ga teng bo‘lsin, u holda 3+(++i) ifoda qiymati 6 ga, 3+i++ ifoda qiymati 5 ga teng bo‘ladi. Ikkala holda ham i ning qiymati 3 ga teng bo‘ladi. DASTURLASH 1 28Dekrement -- unar amali qiymati 1 ga kamaytirishni ko‘rsatadi. Bu amal ham prefiks va postfiks ko‘rinishda ishlatilishi mumkin. Bu ikki amalni faqat o‘zgaruvchilarga qo’llash mumkin. Inkrement va dekrement DASTURLASH 1 29Qiymat berish amali Bundan tashqari C++ tilida murakkab qiymat berish amali mavjud bo‘lib, umumiy ko‘rinishi quyidagichadir: O‘zgaruvchi_nomi amal = ifoda; Bu yerda amal quyidagi amallardan biri *,/,%,+,-, &,^,|, <<,>>. Misol uchun: x+ = 4 ifoda x = x+4 ifodaga ekvivalentdir; x* = a ifoda x = x*a ifodaga ekvivalentdir; x/ = a+b ifoda x = x/(a+b) ifodaga ekvivalentdir; DASTURLASH 1 30Shartli amal Shartli amal ternar amal deyiladi va uchta operanddan iborat bo‘ladi: <1-ifoda>?<2-ifoda>:<3-ifoda> Shartli amal bajarilganda avval 1- ifoda hisoblanadi. Agar 1- ifoda qiymati 0 dan farqli bo‘lsa 2- ifoda hisoblanadi va qiymati natija sifatida qabul qilinadi, aks holda 3-ifoda hisoblanadi va qiymati natija sifatida qabul qilinadi. Misol uchun modulni hisoblash: x<0?-x:x yoki ikkita sondan kichigini topish a<b?a:b. DASTURLASH 1 31Munosabat va mantiqiy ifodalar • Munosabat amallari. == - teng, != - teng emas < - kichik, <= - kichik yoki teng > - katta, >= - katta yoki teng • Mantiqiy amallar ! - inkor && - kon&#39;yunksiya (mantiqiy ko’paytirish) || - diz&#39;yunksiya (mantiqiy qo’shish) DASTURLASH 1 32Mantiqiy amallar jadvali х у !x x||y x&&y 0 0 1 0 0 0 1 1 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1 1 DASTURLASH 1 33Taqqoslash amallari Amallar Qo’llanilishi Mazmuni (o’qilishi) < a<b “ a kichik b ” <= a<=b “ a kichik yoki teng b ” > a>b “ a katta b ” >= a>=b “ B kata yoki teng b ” == a==b “ a teng b ” != a!=b “ a teng emas b ” DASTURLASH 1 34Kutubxonalar 1. #include <stdio.h> - C tilida kiritish/chiqarish. 2. #include <iostream.h> - C++ tilida kiritish / chiqarish 3. #include <math.h> - standart matematik funksiyalar uchun 4. #include <conio.h> - kiritish/chiqarishni nazorat qilish 5. #include <string.h> - qator tipli o’zgaruvchilar bilan ishlash 6. #include <stdlib.h> - standart kutubxona fayllarini chaqirish 7. # include <time.h> - kompyuterning soatidan foydalanish 8. #include <graphics.h> - grafik imkoniyatlaridan foydalanish DASTURLASH 1 35Matematik funksiyalar DASTURLASH 1 36Qo’shimcha standart funksiyalar ceil(x) - x ni o’zidan katta yoki teng bo’lgan butun songacha yaxlitlash. Masalan: ceil (12.6) = 13; ceil (-2.4)= -2; floor (x) – x ni o’zidan kichik yoki teng bo’lgan butun songacha yaxlitlash. Masalan: floor (12.1) = 12; floor (4.8) = 4; floor(-12.1) = -13; floor (15.9)=15; fmod (x,y) – x/y ning qoldig’ini kasr son ko’rinishida beradi. Masalan: fmod (7.3,1.7) = 0.5 DASTURLASH 1XULOSA 37• Hayotda masalalarni yechishda uning algoritmini tuzishdan boshlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Masala algoritmni tuzgan shaxs istalgan dasturlashda masalani yechish mumkin bo’ladi, albatta undan shu dasturlash tili sintaksisini bilish kifoya qiladi. • Masalani yechish algoritmni tuzish, so’zlar, matematik formulalar, grafiklar va jadvallar asosida ifodalash mumkin. • Algoritmlarni chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi ko’rinishda ifodalash mumkin.

Похожие

Internetning asosiy tushunchalari
Informatika va algoritmlashning asosiy tushunchalari
Bulutli hisoblashning asosiy tushunchalari va modellari
Algoritmlash asoslari
Algoritmlash asoslari