Zamonaviy xalqaro huquqda subyektlar - Юриспруденция - Презентации

Zamonaviy xalqaro huquqda subyektlar

Загружено в:

14.03.2024

Скачано:

0

Размер:

71.9892578125 KB

Zamonaviy xalqaro huquqda subyektlar

Reja: 1. Xalqaro huquq subyektliligi tushunchasi va mazmuni. 2. Xalqaro huquqning birlamchi va ikkilamchi subyektlari. 3. Davlat xalqaro huquqning subyekti sifatida. 4. Oddiy (unitar) va murakkab davlatlaming xalqaro huquq subyektliligining o‘ziga xos xususiyati. 5. Doimiy betaraf (nevtral) davlatlaming huquq subyektliligi. 6. Millat va xalqlaming xalqaro huquq subyektliligi. 7. Davlatga monand tuzilmalaming xalqaro huquq subyektliligi masalalari. 8. Xalqaro tashkilotlarning huquq subyektliligi. Jismoniy (individ) va yuridik shaxslaming xalqaro huquq subyektliligi to‘g ‘risidagi masalalar.

Xalqaro huquq subyektliligi tushunchasi va mazmuni Xalqaro huquq subyektliligi - bu u yoki bu tuzilmaning unga xalqaro huquq subyekti maqomini beruvchi yuridik xossasidir. Xalqaro huquq subyektliligi mazmuni o ‘zi ichiga huquq ya majburiyatlarga ega bo‘lish layoqati, xalqaro-huquqiy normalarni buzgan taqdirda javobgar boMish kabi elementlami o‘z ichiga oladi. Xalqaro huquq subyektliligi xalqaro huquq subyekti bo ‘lgan tuzilma o ‘z huquqlarini uning huquqi buzilgan taqdirda d a’vo qilish yo ‘li orqali o ‘z huquqlarini himoya qilish layoqatiga egaligini taqozo qiladi. Boshqacha qilib aytganda, xalqaro huquq subyektliligi xalqaro huquq subyektlarini javobgarlikka tortish imkoniyatini ham nazarda tutadi.

Xalqaro huquqning barcha subyektlari tegishli huquq va majburiyatlarga ega. | Ushbu xususiyat huquq subyektliligi deb nomlanadi. Qator xalqaro shartnomalaming rus tilidagi matni asliga to ‘g ‘ri bo'lib, bunda “huquqiy layoqat” termini ham uchraydi. Haqiqatdan ham, xalqaro shartnomalar huquqi to ‘g‘risidagi Vena konvensiyasining 6-moddasiga muvofiq “har bir davlat shartnomalar tuzish uchun huquqiy layoqatga egadir”. Bunda huquqiy layoqatni shartnomalar tuzishga qonuniy huquqqa egalik sifatida tushunish lozim bo’ladi. Hamda bu huquqiy layoqat xalqaro huquqdan kelib chiqadi.

Xalqaro huquq subyekti - bu xalqaro huquqdan kelib chiqadigan huquq va majburiyatlarga ega boMuvchi, uni himoya qiluvchi hamda xalqaro huquq bilan tartibga solinadigan xalqaro munosabatlarga kirishuvclii hisoblanadi Xalqaro huquq subektlari shunday namoyon bo’ladiki, unda subyektlar xalqaro huquq bilan tartibga soiinadigan xalqaro munosabatlarga kirishadilar. Huquqiy munosabat faqatgina subyektlar o‘rtasida vujudga kelishi mumkin. Huquq subyekti ikkita asosiy tarkibiy elementni o ‘z ichiga oladi: birinchidan, huquqqa egalik layoqati va majburiyami bajarish (huquqiy layoqat), ikkinchidan. mustaqil tarzda huquqni amalga oshirish va majburiyatni ado etish (muomala layoqati). Xalqaro huquq subyektlari ikkita asosiy toifaga bo’linadilar, bular - asosiy (birlamchi) va hosila (ikkilamchi ).

Xalqaro huquq subyektlari orasida millatlar va xalqlar alohida o‘rin egallaydilar. Biroq hamma xalq va millatlar ham xalqaro huquq subyektliligiga ega bo’la olmaydilar. Xalqaro amaliyotdan kelib chiqib, faqat o’z davlatini tuzish maqsadida mustaqillik uchun kurashayotgan mustamlaka qaramligida bo’lgan millat va xalqlar ulami xalqaro huquq subyektivlik deb tan olishlari uchun da’vogarlik qilishlari mumkin. 1986-yilgi Xalqaro tashkilotlar va davlatlar o ‘rtasida yoki xalqaro tashkilotlar o ‘rtasidagi shartnoma huquqi to‘g’risidagi Vena konvensiyasining 6-moddasiga muvofiq har qanday hukupiatlararo tashkilot xalqaro shartnomalami tuzish layoqatiga ega bo‘ladi.

Xalqaro huquqning birlamchi va ikkilamchi subyektlari Xalqaro tashkilotlaming huquq subyektliligi yasama hisoblanadi. Huquq subyektlilik xususiyatini xalqaro tashkilotlarga xalqaro huquqning nafaqat asosiy subyekti hisoblangan davlatlar beradi, aynan ular tufayli xalqaro tashkilotlar ta ’sis etiladi. Ikkinchidan, agar davlatning huquq subyektliligi universal hisoblansa, unda xalqaro tashkilotlarning huquq subyektliligi, shu bilan birga ularning faoliyat maqsadlari va vakolatlari ta’sis hujjatlari bilan cheklanib qo‘yiladi. Shuning uchun ularning huquq yaratish jarayonidagi roli ham cheklangan.

Asosiy (birlamchi) subyektlar davlat hisoblanadi. Hosila (ikkilamchi) subyektlar toifasi - bii, ayniqsa, xalqaro hukumatlararo tashkilotlardir. Ularning yuridik tabiatining o ‘ziga xos xususiyati, birinchidan, ular o‘z qarorlarini ta ’sis hujjatlarda qayd qilib qo ‘ygan holda davlatlarning xohishi bilan tashkil etilgan, iklcinchidan esa, ularning huquqiy maqomining mazmuni va k o ‘lami har bir tashkilotning vakolatiga va belgilanganligiga aniq muvofiq bo‘lgan ta ’sis hujjatlarida qayd etilgan (shunday qilib, ularning huquq subyektliligi individuallashtirilgan, funksional hisoblanadi).

Davlat xalqaro huquqning subyekti sifatida Davlat mavjud boclishi barobarida xalqaro huquqning subyekti hisoblanadi. Biroq u yoki bu tuzilma davlat sifatida faqatgina yuridik mezonga (belgi) javob bergan taqdirdagina tan olinadi. Xalqaro huquqda awallari ushbu mezonlami o ‘matuvchi odat normalari ishlab chiqilgan edi. Ularning b a’zilari 1993-yilda Montevideoda (Urugvay) tuzilgan davlatlaming huquqlari va majburiyatlari to ‘g ‘risidagi Amerika mamlakatlari Konvensiyasida o ‘z aksini topgan edi. Ushbu normada ta’kidlanishicha, “davlatlar xalqaro huquqning subyekti sifatida quyidagi belgilarga'ega bo‘lishi lozim: a) doimiy (turg‘un) aholisi bilan; b) ma’lum hududga egaligi: s) hukumatning mavjudligi; d) boshqa davlatlar bilan aloqaga kirishish qobiliyatining mavjudligi”. Garchi ushbu konvensiya mintaqaviy xarakterga ega bo ‘Isa ham bunda odat xususiyatiga ega umumiy xalqaro huquqning umume’tiro f etilgan normalari o ‘z aksini topgan edi.

Davlatlami BMTga qabul qilish to g 'isidagi konsultativ xulosada Xalqaro sud davlatlaming xalqaro majburiyatlarni qabul qilish va uni amalga oshirish sifadarinngi mavjud bo'lishi ham ta'kidlanadi. Mazkur sud Nizomning 4- moddasi, 1-bandim tahlil qilib, quyidagi beshla shartni e 'tirof etdi, ya 'ni nomzodlar: I) davlat sifatiga ega bo lishi; 2) tinchliksevar bo 'lishi, 3) Nizomga muvofiq zimmasiga majburiyatni olishi; 4) ushbu majburiy atlarni bajarish qobiliyatiga ega bo‘lishi; 5) uni amalga oshirish uchun xohish-irodaning mavjud ekanligi. Ushbu shartlaming barchasi ВКГГ tomonidan. y a ’ni Xavfsizlik kengashi va Bosh Assambleya hamda tashkilotga a'zo davlatlar tomonidan baholanishi lozim. Davlatning huquq subyektliligi xalqaro huquqning boshqa subyektlarining xohish istaklaridan qat’i nazar, uning mavjudligiga qadar saqlanib qolishi lozimdir .

Doimiy (turg‘un) aholi va hudud - bu davlatning katta ahamiyatga ega bo'lgan belgisi hisoblanadi. Aholi soni va hudud o ‘lchami davlatning xalqaro huquq subyektliligiga ta ’sir qilmaydi. Hukumat yoki davlat hokimiyati organlari — bu aholi va hududlami boshqarish va nazorat qilish davlat hokimiyatining ma’lum bir organlari amalga oshiradi hamda ushbu organlar xalqaro miqyosda davlat vakili sifatida qatnashadilar. Amalga oshiriladigan nazorat va boshqaruv ma’lum darajada samarali bo‘lishi lozim bo‘ladi. Xalqaro munosabatlarga kirishish qobiliyati — bu davlatning xalqaro huquq subyekti sifatidagi zarur belgisi bo‘lib hisoblanadi. Xalqaro huquqning boshqa subyektlari bilan o ‘zaro munosabatlarga kirishayotgan davlat xalqaro huquqdan kelib chiqqan holda o ‘z huquq va majburiyatlarini amalga oshiradi. Davlatning muhim belgilaridan yana biri bu suverenitet hisoblanadi.

Oddiy (unitar) va murakkab davlatlarning xalqaro huquq subyektliligining o‘ziga xos xususiyati Davlatlar o ‘z ichki tuzilishidan qat’i nazar. oddiy (unitar) va murakkab (federatsiya)ga bo‘linadilar. Unitar davlat yagona davlat hokimiyati, yagona huquqiy tizimga ega yagona davlat tuzilma hisoblanadi. Uning ma’muriy-hududiy birliklari xalqaro munosabatlarda mustaqil sifatga ega bo‘lmaydi hamda ularning xalqaro huquq subyektliligi haqidagi masala vujudga kelmaydi. Xalqaro munosabatlarda davlatning o ‘zigina xalqaro huquqning subyekti sifatida ishtirok etadi.

Murakkab davlat - bu federatsiya. Federatsiya qoidaga binoan suveren davlatlar tomonidan xalqaro shartnomalarga muvofiq tuzilgan. Federatsiya a ’zolari (subyektlar) ma’lum bir darajada o‘z erkinligini federativ davlat doirasida saqlab qolganlar va shu paytning o ‘zida.xalqaro huquq subyektliligini yo ‘qotgan edilar. Federatsiya davlat sifatida xalqaro huquq subyektining xususiyatini olgan edi. Xalqaro huquqda federatsiya a’zolarining xalqaro huquq subyektlilikka ega boMish xususida hech qanday norma mavjud emas. Ichki davlat tuzilishi davlatning ichki vakolatlarga oid masalalar qatoriga kiradi. Umumiy xalqaro huquq unitar va federativ davlat o‘rtasidagi farqlanishni amalga oshirmaydi. Ba’zi federativ davlatlar Konstitutsiyalari, masalan, GFR federativ davlat subyektlari su v eren . davlatlar bilan tor doiradagi masalalar yuzasidan, y a’ni madaniy, ilmiy, texnik hamkorlikka bag‘ishlangan shartnomalar tuzish imkoniyatlarini mavjudligini e ’tirof etadi. Biroq mazkur xalqaro shartnomalar faqatgina tegishli federativ davlat organlarining roziligi asosida tuzilishi mumkin

Tarix yana shunday tuzilma bo‘lmish konfederatsiyalar haqida voqif b o‘lgan. Konfederatsiya xalqaro shartnomaga asosan suveren davlatlarning umumiy faoliyatlarini amalga oshirishlik uchun, asosan mudofaa va tashqi siyosat masalalari bo‘yicha tuziladigan vaqtinchalik ittifoqi hisoblanadi. Uning a ’zolari o kzlarining xalqaro huquq subyektliligini saqlab qolganlar. Binobarin, konfederatsiyaga xalqaro huquq subyektining xususiyatlari taqsimlab berilmagan. Biron-bir maqsadga erishilganidan so’ng davlatlarning ushbu ittifoqi parchalanib ketadi yoki federatsiyaga aylanadi. Oldin Niderlandlar (1580-1795), Amerika Qo‘shma Shtatlari (1778—1787), Shveytsariya Konfederatsiyasi (1291-1798; 1815-1848), Germaniya ittifoqi (1815- 1866) kabi konfederatsiyalar mavjud bo’lgan.

Doimiy betaraf (neytral) davlatlaming huquq subyektliligi Doimiy neytralitet - davlatning sodir bo’layotgan yoki sodir etilishi mumkin bo‘lgan har qanday urushlarda ishtirok etmaslik va davlatning shunday urushlarga jalb etilishiga undovchi har qanday harakatlardan o‘zini tiyish yuzasidan majburiyatni olgan xalqaro- huquqiy maqomi hisoblanadi. Doimiy neytral davlatlar instituti XIX asrda vujudga kelgan. Bunday ilk davlatlardan biri 1815-yildagi Vena kongressida Napoleon ustidan qozonilgan g‘alabadan so‘ng ittifoqchilar tomonidan tuzilgan shartnomaga asosan Shveytsariya tan olingan. Mazkur shartnoma Rossiya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Avstriya, Portugaliya, Prussiya, Ispaniya va Shvetsiya davlatlari Shveysariya davlatining doimiy betarafligini tan olishlarini ko’zda tutadi

Millat va xalqlarning xalqaro huquq subyektliligi Millatlar deb tarixan yuzaga kelgan quyidagi alomatlar bilan belgilanadigan odamlaming birligi tushuniladi: hududlarning birligi; iqtisodiy hayotning birligi: madaniyat umumiyligida namoyon bo‘lgan ruhiy uyg‘unligi.

Jismoniy (individ) va yuridik shaxslarning xalqaro huquq subyektliligi to‘g‘risidagi masalalar Inson huquqlari xalqaro huquqi - bu shaxs (individ)laming huquqlari va asosiy erkinliklarini xalqaro himoya qilishni tartibga soluvchi hamda milliy huquq uchun xalqaro standart sifatida gavdalamivchi xalqaro huquq prinsiplari va normalari tizimini tashkil etuvchi xalqaro huquqning sohasi hisoblanadi.

E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Zamonaviy xalqaro huquqda hudud

Zamonaviy xalqaro huquqda aholi

Xalqaro huquqda javobgarlik

Xalqaro huquqda hudud tushunchasi

Xalqaro huquqda tan olish va huquqiy vorislik