Конституцияни чуқур билиш – ҳуқуқий онг ва маданиятни оширишнинг муҳим шартидир - Юриспруденция - Презентации

Конституцияни чуқур билиш – ҳуқуқий онг ва маданиятни оширишнинг муҳим шартидир

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

818.408203125 KB

1“ Конституцияни чуқур билиш – ҳуқуқий онг ва маданиятни оширишнинг муҳим шартидир” мавзуидаги дарс машғулотлари т а қ д и м о т м а т е р и а л л а р и МАЪРУЗАЧИ: А.А.ИНСОПОВЎзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги www.arxiv.uz01 02 13080D 0311 18 0B0B0B060B170B0D 07 1E1F 2D 0B0B0B

Олий ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасаларида ўқитиладиган “Конституцияни чуқур билиш – ҳуқуқий онг ва маданиятни оширишнинг муҳим шартидир” мавзуидаги дарс машғулотлари ўқув режаси № Дарс машғулотлари мавзулари Ажратилган соат Дарс шакли 1. Кириш. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниши ва унинг мамлакат тараққиётида тутган ўрни 1 соат маъруза 2. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида белгиланган ёшларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва мажбуриятлари 1 соат маъруза 3. Амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, аҳоли турмуш даражаси ва сифати юксалиши – Конституцияда мустаҳкамлаб қўйилган тамойилларнинг амалий ифодаси 1 соат маъруза 4. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепциясининг демократик янгиланиш ва модернизация жараёнларида тутган ўрни ва роли 1 соат маъруза 5. “ Обод турмуш йили ” Давлат дастури доирасида амалга оширилган тадбирлар ва эришилган натижалар 1 соат Давра суҳбати 6. “ Соғлом бола йили ” мазмун-моҳияти, асосий ва устувор йўналишлари. Хулоса. 1 соат Давра суҳбати www.arxiv.uz 2

1-мавзу: Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниши ва унинг мамлакат тараққиётида тутган ўрни www.arxiv.uz 3

Президент Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 21 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги “Амалга ошираётган ислоҳотларимизни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти қуриш – ёруғ келажагимизнинг асосий омилидир” номли маърузасидан: «…1992 йил 8 декабрда қабул қилинган Конституциямиз Ўзбекистон тарихида, узоқ, давомли мақсад ва вазифаларимизни аниқ белгилаб беришда ўзининг пухта ўйланган тамойил ва қоидалари билан ишончли ва ҳал қилувчи омил бўлди, деб таъкидлашга барча-барча асосларимиз бор». www.arxiv.uz 4 07 36 11 29 0F 27 0F 07 3B 03 1B 1E09 04 0E

КОНСТИТУЦИЯ НИМА?  Конституция (лот. Constitution – тузилиш, тузук) – давлатнинг асосий қонуни. У давлат тузилишини, ҳокимият ва бошқарув органлари тизимини, уларнинг ваколати ҳамда шакллантирилиш тартиби, сайлов тизими, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари, шунингдек, суд тизимини белгилаб беради.  Конституция – давлатчилик белгисидир. Бир-биридан фарқланувчи юридик ва ҳақиқий (фактик) Конституция тушунчалари бор. Юридик Конституция ижтимоий муносабатлар доирасини тартибга солувчи маълум ҳуқуқий нормалар тизимидир. Ҳақиқий Конституция эса – шундай муносабатларнинг ўзи, яъни реал мавжуд муносабатлардир.  Конституция атамаси Қадимги Римдаёқ бор эди (император Конституцияси деб аталган қонун). Амир Темур “Тузуклар”и Шарқ ва Осиё мамлакатлари цивилизациясига хос алоҳида шаклдаги конституциявий ҳужжат хусусиятига эга бўлган. У шариат қонунлари билан бир қаторда Марказий Осиё минтақаси халқлари тақдирига кучли таъсир ўтказган. www.arxiv.uz 5

Ўзбекистон Республикаси мустақиллиги эълон қилингунга қадар мамлакатимизда учта Конституция қабул қилинган эди Биринчи Конституция 1927 йил 31 март Иккинчи Конституция 1937 йил14 февраль Учинчи Конституция 1978 йил 19 апрель www.arxiv.uz 6 2D 3832 080C 4B 37 4A

МАЗКУР КОНСТИТУЦИЯЛАРГА ХОС ХУСУСИЯТЛАР ҚУЙИДАГИЛАРДАН ИБОРАТ: 1. Конституция синфий қараш ва ёндашувларни акс эттирар эди; 2. Инсон ҳуқуқ ва манфаатлари давлат ва жамият манфаатларига буйсундирилган эди; 3. Ўта мафкуралаштирилган эди; 4. Миллий мустақил давлат фаолиятига йўл қўйилмаган эди. www.arxiv.uz 7 2B 34 01 230E 20 1B 25 2A 23

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг яратилиш зарурати мустақил давлат Қонституцияси дунёга келишига асосан иккита омил сабаб бўлди: Жамиятнинг бозор муносабатлари томон тутган йўли, янги тараққиётдаги умумий қонуниятлар ва йўналишларга мувофиқ равишда Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятига кириб бориши; Ўзбекистоннинг давлат мустақиллиги эълон қилиниши. www.arxiv.uz 8 2D 02 5B 0E 19 0515 2115 08090A 19

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ КОНСТИТУЦИЯСИНИНГ ЯРАТИЛИШИ Республиканинг янги Конституциясини ишлаб- чиқиш зурурлиги тўғрисидаги ғоя ХII чақириқ Олий Кенгашнинг 1990 йил мартида бўлиб ўтган биринчи сессиясидаёқ янграган эди. Олий Кенгашнинг 1990 йил июнда бўлиб ўтган иккинчи сессияси республика Президенти И.А.Каримов раислигида 64 кишидан иборат Конституциявий комиссия ташкил этилди. Комиссия таркибига вилоятлар, Қорақалпоғистон Республикаси вакиллари, хўжаликлар, корхоналарнинг раҳбарлари, давлат ва жамоат идоралари раҳбарлари, олимлар ва халқ хўжалиги мутахассислари кирди. www.arxiv.uz 9 08 03 11 2C 03 0D 2E 04 37 03 0E 11 0C 04 1B

1991 йил 12 апрелда Ислом Каримов бошчилигида Конституция комиссиясининг биринчи мажлиси бўлиб ўтди. Конституция лойиҳасини ишлаб чиқишга тайёргарлик соҳасидаги бутун ишни марказлаштириб туриш мақсадида Конституциявий комиссия аъзоларидан ҳамда таниқли олимлар ва мутахиссислардан 32 кишидан иборат ишчи гуруҳи тузилди. Унинг таркибига Олий Кенгашнинг қатор қўмиталари, вазирликлар, прокуратура, суд органларининг раҳбарлари, олимлар, Республика Президенти девони ва Олий Кенгаш идорасининг масъул ходимлари кирдилар. www.arxiv.uz 10

Конституция лойиҳаси икки маротаба умумхалқ муҳокамасига қўйилди. • 1992 йил 26 сентябрь • 1992 йил 21 ноябрь www.arxiv.uz 11 02 0203030401 040801 09 02 0203030401 050607 0101 0B11

1992 йил 8 декабрь куни Олий Кенгаш сессиясига муҳокама қилиш учун киритилган Конституция лойиҳасига 80 га яқин ўзгаришлар, қўшимчалар таклиф этилди ва аниқликлар киритилди. Шундан сўнг Парламент депутатлари томонидан лойиҳа моддама-модда муҳокама қилиниб, унга яна бир қатор ўзгартишлар киритилгач, Бош Қомусимиз қабул қилинди. www.arxiv.uz 12

Ўзбекистон Республикаси Конституцияси Муқаддима, 6 та бўлим, 26 та боб, 128 моддаларни ўз ичига олади. Муқаддима Асосий принциплар Маъмурий-ҳудудий ва давлат тузилиши Конституцияга ўзгартириш киритиш тартибиИнсон ва фуқароларнинг асосий ҳуқуқлари, эркинликлари ва бурчлари Жамият ва шахс Давлат ҳокимиятининг ташкил этилиши www.arxiv.uz 13 2B 26 2B151F 03 37 0A 5B 2F151A

Конституция алоҳида юридик ҳусусиятга эга бўлган ягона сиёсий-ҳуқуқий ҳужжатдир. Конституцияда шахс, жамият ва давлат ўртасидаги муносабатларнинг асосий принциплари ўрнатилади, давлат ҳокимиятининг тузилиши, субъектлари, ҳокимиятининг амалга ошириш меҳанизми белгиланган, жамият, инсон ва фуқароларнинг давлат томонидан қўриқланадиган ҳуқуқлари мустаҳкамланган. www.arxiv.uz 14 03 0D 07 1D 1D 07 0F 1D

Асосий қонунимизни баҳолашда АҚШ, Буюк Британия, Франция, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти, Европа Хавфсизлик ва ҳамкорлик Кенгаши каби нуфузли давлат ва халқаро ташкилотларнинг олимлари фаол қатнашдилар. www.arxiv.uz 15 26 4B05040E 4F 03 0E 0707

Суверен Ўзбекистоннинг биринчи Конституциясини тайёрлаш, муҳокама этиш, қабул қилиш ва унинг амал қилишининг муҳим хусусияти қуйидагича Биринчи хусусияти – Конституция лойиҳаси 1990 йил-да Ўзбекистон парламенти томонидан Президент Ислом Каримов бошчилигида ташкил этилган Конституциявий комиссия томонидан 2 йилдан ортиқ вақт мобайнида тайёрланди. Иккинчи хусусияти – Ўзбекистон Конституциясининг ташаббускори ва асосий муаллифи мамлакат Президенти ҳисобланади. Учинчи хусусияти – Конституция лойиҳаси 1992 йил сентярбь ойидан декабрь ойигача кенг умумхалқ муҳокамасидан ўтди. www.arxiv.uz 16 31 23 19 3B 06 25 17 22 191D

Тўртинчи хусусияти - Конституция лойиҳаси нуфузли халқаро ташкилотлар ва демократик давлатлар мутахассисларининг экспертизасидан ўтди. Бешинчи хусусияти - Конституциямиз ХХ асрнинг охирги ўн йиллигида қабул қилинган “учинчи авлод конституциялари”га мансуб бўлиб, айни пайтда тузилишига кўра ўзининг янада замонавий экани билан фарқланади, яъни ихчам ва пухта шакли, беқиёс мазмун-моҳияти ва аҳамияти билан ажралиб туради. Олтинчи хусусияти - Конституциямиз асосини давлатимиз раҳбари томонидан ишлаб чиқилган ривожланишнинг машҳур беш тамойилини ўз ичига олган “ўзбек модели” ташкил этади. Бу тамойиллар – иқтисодиётнинг сиёсатдан устунлиги, давлатнинг бош ислоҳотчи вазифасини ўз зиммасига олиши, қонун устуворлигини таъминлаш, кучли ижтимоий сиёсат олиб бориш ва ислоҳотларни босқичма-босқич, тадрижий амалга оширишдан иборат. Конституция халқимизга ларзаларсиз бир ижтимоий-сиёсий тизимдан бошқа тизимга ўтишга ёрдам берди. www.arxiv.uz 17 42 3B 0D 2F 40 17 2A 07 01301B 08 0D 07 02 06

Конституциямизнинг ҳаётимизда янада муҳим ўрин эгаллаб боришига сабаб, унинг ҳаёт эҳтиёжларини ўзида акс эттириб, такомиллашиб бораётганлигидир. Шу мақсадда конституцияга олти марта ўзгартириш киритилди. Яъни, 128 та моддадан 31 та моддасига 42 та ўзгартириш киритилди. Шундан 23та моддага бир маротаба, 6 та моддага икки маротаба, 2 та моддага уч маротаба ўзгартириш киртилди. www.arxiv.uz 18

Ко нс ти ту ци яга ки ри ти лг ан ўзг ар иш ла р со лн ом ас и:1993 йил 28 декабрь2003 йил 24 апрель 2007 йил 11 апрель 2008 йил 25 декабрь2011 йил 18 апрель 2011 йил 12 декабрь www.arxiv.uz 19 17 0B 0C 0C 18 0D 14 0F 0C 07 15 1A 150F 06 07 0F 09 07 11 1509 06 013D3D250729041407 203E 1D 205E5E250729041407 202A0715 205E5E510729041407 01 205E5E3E0729041407 202D 1D 205E01 013E0715 205E01 0120 1D

Парламент ислоҳоти - 2002 йил 27 январда ўтказилган референдум натижаларига асосланди. Конституциянинг 30 та моддаси, 6 та боби ва 2 та бўлимига тегишли ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди. 2007 йилда сиёсий партияларнинг роли ва таъсирини кучайтириш мақсадида Конституциянинг 89-моддаси, 93-модданинг 15-банди, 102-модданинг иккинчи қисмига ўзгартишлар киритилди. Кейинги ўзгартиш 2008 йилда 77-моддага киритилган бўлиб, у сайловларга оид қонун ҳужжатларини такомиллаштириш билан боғлиқ эди. Президентимиз Ислом Каримов томонидан 2010 йил 12 ноябрда Олий Мажлис палаталарининг қўшма йиғилишида эълон қилинган “Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси” бўйича Конституциянинг 78, 80, 93, 96 ва 98- моддаларига 2011 йил 18 апрелда эълон қилинган конституциявий қонун асосида ўзгартириш киритилди. Конституциямизга охирги тузатиш 2011 йилнинг 12 декабрида киритилган бўлиб, бунда 90-модданинг 2-қисмидаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг ваколат муддати етти йилдан беш йилга туширилди.Ўзбекистон Республикаси Конституцияга 1992 йил 8 декабрдан буён, яъни 20 йил ичида олти маротаба ўзгартиш ва қўшимчалар киритилган: www.arxiv.uz 20 361505 15 1E09 205E5E5107 03 19 03 19 36 2904 27 1B 07 03 0A 1A

ЭЪТИРОФ “ Ўзбекистоннинг Конституцияси советлардан кейинги давлатлар – собиқ иттифоқдош давлатлар конституциялари орасида биринчидир. Бошқа барча Мустақил ҳамдўстлик давлатлари ва Болтиқбўйи давлатларида конституциялар кейинроқ, яъни 1992-1996 йилларда қабул қилинган. Конституция ўзбек жамияти ва давлатининг барча энг муҳим соҳаларини тартибга солади, қисқалиги ва аниқ ифодаланганлиги, шунингдек, ўзига хос тузилиши билан ажралиб туради. У дунёдаги энг мақбул тузилишга эга конституциялардан биридир” Америкалик эксперт Дональд С.Карлайл“ Асосий Қонунда инсон ҳуқуқлари ва давлат мустақиллиги ғояларига содиқлик, ҳозирги ва келажак авлодлар олдида чуқур масъулиятни ҳис этиш, ўзбек давлатчилигининг тарихий тажрибаларига таяниш, демократия ва қонунийликка ҳурмат, халқаро ҳуқуқнинг умум эътироф этган нормаларини тан олиш, Ўзбекистоннинг муносиб ҳаётини таъминлаш, инсонпарвар ҳуқуқий давлат яратиш ва ниҳоят, мустаҳкам фуқаровий тинчлик ҳамда миллий келишувни таъминлаш каби эзгу ниятлар ўз мужассамини топган” Россиялик эксперт Н.Мишин “ Ўзбекистонда сўнгги йигирма йилда конституциявий қурилиш соҳасида катта ютуқларга эришилди. Мамлакатингизнинг Асосий Қонуни умумэътироф этилган барча жаҳон стандартларига мос келади. Яна шуниси муҳимки, Ўзбекистонда жамиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтиришга ҳам алоҳида эътибор берилмоқда. Негаки, Конституцияда мустаҳкамланган ўз ҳуқуқларини биладиган, тушунадиган ва улардан фойдаланадиган одамларгина мамлакатда демократик жараёнларни такомиллаштиришда иштирок этиши мумкин”. Халқаро прокурорлар ассоциацияси президенти Жеймс Хамильтон www.arxiv.uz 21

Похожие

Конституция тушунчаси ва унинг ривожланиши

Давлат ва ҳуқуқ назарияси - умумназарий фан

Давлат ва ҳуқуқнинг ривожланиш истиқбол ва йўллари

Ҳуқуқий ҳулқ-атвор ва ҳуқуқбузарлик

Ҳуқуқий муносабат