O’zi yozar suv o’lchash qurilmasi lentasini qayta ishlash - География - Презентации

O’zi yozar suv o’lchash qurilmasi lentasini qayta ishlash

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1158.0830078125 KB

O’zi yozar suv o’lchash qurilmasi lentasini qayta ishlash 1. O’zi yozar suv o’lchash qurilmasi lentasini qayta ishlash 2. Suv sathini kuzatish ma’lumotlarini maxsus qayta ishlash 3. Chuqurliklarni o’lchashda bajariladigan ishlar tarkibi Reja:

O’zi yozar suv o’lchash postlarida o’zi yozar qurilmadan tashqari reykali yoki qoziqli suv o’lchash posti ham bo’lishi lozim. Oddiy suv o’lchash posti o’zi yozar qurilma o’rnatilgan quduqning devoriga yopishtirilgan reyka holida bo’lishi mumkin. Ba’zan esa shu postning yonida reykali yoki qoziqli qurilma ko’rinishida bo’ladi. Kuzatuvchi kuzatish olib borish uchun postga kelganda birinchi navbatda reykadan hisob oladi. Uni "0" grafik tekisligiga keltirib, o’zi yozar qurilma lentasiga belgi qo’yadi va lentani barabandan oladi. Keyin belgi yoniga vaqtni yozib qo‘yadi.Reykali suv o’lchash postini o’rnatishdan asosiy maqsad o’zi yozar qurilma lentasiga yozilgan suv sathlari balandliklarini "0" grafik tekisligiga keltirishdir.

Suv o’lchash postlarida bajariladigan ishlarning ko’lami shu post oldiga qo’yilgan vazifalarga bog’liq bo’ladi. Bajariladigan ish hajmi suv o’lchash postining razryadiga ham bog’liq. Suv o’lchash postlarining hammasida bajariladigan ishlarning asosiy tarkibi qo’yidagicha: a) suv sathi balandligini o’lchash; b) suvning haroratini o’lchash; v) muz qoplamining qalinligini o’lchash; g) muz qoplami ustidagi qorning qalinligini o‘lchash. Agar meteorologik stansiya uzoq masofada joylashgan bo’lsa (50 kmdan uzoqda), suv o’lchash postlarida, yuqoridagilardan tashqari, birinchi razryadli meteorologik postda turi bo’yicha ham kuzatishlar olib boriladi.

I razryadli suv o‘lchash postida suv sathi, suvning loyqaligidan namuna olish, ko’l yoki suv omborlarida to’lqin elementlarini o’lchab borish, yog’in miqdorini o’lchash, qorning qalinligini va zichligini aniqlab borish, tuproqning muzlash holatini kuzatish ishlari bajariladi. II razryadli postlarda esa faqat suvning loyqaligidan namuna olinmaydi. Suv sathi o’zi yozib boruvchi suv o’lchash postlarida kuniga 1 marta (ertalab soat 8 da), oddiy suv o’lchash postlarida esa 2 marta, ya’ni ertalab soat 8 da va kechqurun 20 da kuzatiladi. Bu kuzatishlar daryoning suv rejimiga qarab ko’paytirilishi ham mumkin.

Suvning haroratini kuzatish muddatlari Suvning harorati kuniga 2 marta (8,20) kuzatiladi, ya’ni suv sathiga mos ravishda olib boriladi. Suvning haroratini o’lchash uchun suv o’lchash posti qurilgan joyda alohida o’rin ajratiladi. U qirg’oqdan 1,5 m ichkarida va suv yuzasidan 30 sm chuqurlikda o’rnatiladi. Daryo kengligi 10 m va undan kichik bo’lsa, suvning harorati daryoning o’rtasida o’lchanadi. Suv o’lchash postlari vaqtinchalik bo’lgan daryolarda suvning harorati o’lchanmaydi. Kuzatish daftarchasi bir oyga mo’ljallangan bo’ladi. Daftarchaga kuzatuvchi suv sathini, havo haroratini, muzlash hodisalarini qayd etib boradi. Bunda kuzatishlar "0" grafik tekisligiga keltiriladi. Daftarchada suv sathining o’rtacha kunlik qiymatlari chiqariladi. Oy tamom bo’lgandan so’ng kuzatuvchi kuzatish daftarchasini gidrologik stansiyaga ikki nusxada olib kelib topshiradi.

Suv sathini kuzatish ma’lumotlarini maxsus qayta ishlash Ma’lumki, suv sathi vaqt davomida keskin o’zgarib turadi. Uni bilish ham nazariy, ham amaliy ahamiyatga egadir. Ushbu mavzu suv sathini maxsus qayta ishlash usullarini bayon etishga, xarakterli suv sathlari va moslashgan suv sathlarini aniqlashga, ular orasidagi bog’lanishlarni grafikda ifodalash usullarini yoritishga hamda ularning xalq xo’jaligidagi ahamiyatini ko’rsatib berishga bag’ishlanadi.

Odatda O’zgidromet ko’rsatmasiga asosan gidrologik stansiyalarga qo’shimcha vazifa topshiriladi. Bu suv sathini maxsus qayta ishlab chiqish vazifasidir. Bu vazifani bajarishda qo’yidagi ishlar amalga oshiriladi : 1) suv sathining yillik o’zgarishi grafigini chizish; 2) grafikda xarakterli suv sathlarini belgilash; 3) suv sathining takrorlanish va ta’minlanish grafigini chizish; 4) moslashgan suv sathlarini aniqlash; 5) moslashgan suv sathlari orasidagi bog’lanish grafigini chizish. Yuqorida qayd etilgan ishlarni bajarishda suv o’lchash postlarida amalga oshirilgan kuzatishlar natijalari asosida tuzilgan kundalik suv sathlarining yillik jadvalining ko’p yillik ma’lumotlaridan foydalaniladi. Bunda asosiy e’tibor xarakterli suv sathlarini aniqlashga qaratiladi.

Suv sathining takrorlanish va ta’minlanish grafigi. Suv sathining takrorlanish va ta’minlanish grafigi amaliy maqsadlarni ko’zlab chiziladi. Undan o’rganilayotgan daryo suvidan xalq xo’jaligining ko’pgina ehtiyojlarini qondirishda foydalaniladi. Masalan, kanallarga chiqariladigan suvning me’yorini va vaqtini belgilashda, kema qatnovini va yog’och oqizish ishlarini tashkil etishda va hokazo. Moslashgan suv sathlari. Agar bir daryoda bir nechta suv o‘lchash posti bo’lsa, ularda qayd etilgan suv sathlarining tebranishi bir-biriga o’xshash va moslashgan bo’ladi. Bunday holatni bir xil tabiiy geografik sharoitda, o’zaro yaqin masofada joylashgan daryolardagi postlarda qayd etilgan suv sathlarining o’zgarishida ham ko’rish mumkin. Mana shu o’xshashlik va moslikni o’rganish maqsadida tegishli postlardagi kuzatishlar natijalari asosida suv sathlarining yil ichida tebranish grafiklari birgalikda chiziladi. Grafiklar maxsus tahlil qilinib, ulardagi moslashgan suv sathlari belgilab olinadi. Moslashgan suv sathlari deb, suv rejimining o’zgarishi bir xil fazalarda kuzatiluvchi suv sathlariga aytiladi.

Chuqurliklarni o‘lchash Chuqurliklarni o‘lchashda bajariladigan ishlar tarkibi Daryo va boshqa suv obyektlarining chuqurligini bilmasdan turib, biron bir gidrotexnik inshootni loyihalash va qurish ishlarini amalga oshirib bo’lmaydi. Ushbu mavzuda chuqurliklarni o’lchash, unda bajariladigan ishlar tarkibi, chuqurlik o’chash ishlarining maqsadi, vazifalari va xalq xo’jaligidagi ahamiyati yoritiladi. Chuqurlik o’lchash ishlarini bajarishdan kutilgan asosiy maqsad daryo, ko’l, suv omborlari va boshqa suv obyektlarining suv osti relyefi xarakterini aniqlashdir. Shu maqsadda bajariladigan chuqurlik o’lchash ishlari suv obyektlarida suvning miqdori kam bo’lgan davrda olib boriladi. Chunki bunda o’zanning ko’p qismini oddiy ko’z bilan ko’rishimiz mumkin.

1) daryolarni gidrografik jihatdan o’rganish maqsadida; 2) daryolarda kema qatnovini yo’lga qo’yish va yog’och oqizish maqsadida; 3) gidrotexnik inshootlarni loyihalash va qurish vaqtida; 4) ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish vaqtida; 5) daryolarda maxsus gidrometrik ishlarni (tezlikni o’lchash, suv sarfini aniqlash) bajarish vaqtida. 1) suv sathini kuzati borish; 2) chuqurlik o’lchanayotgan nuqtaning koordinatasini aniqlash; 3) shu nuqtada chuqurlikni o’lchash.Daryolarda chuqurlik o’lchash ishlari qo’yidagi holatlarda ma’lum maqsadlarni ko’zlab amalga oshiriladi: Chuqurliklarni o’lchash vaqtida dastlab qo’yidagi ishlar bajarilishi lozim:

Adabiyotlar: 1. Barishnikov N.B., Galaktionov I.I., Skorodumov D.YE. Metodicheskiye ukazaniya po kursu «Gidrometriya». - L. (Gidrometeoizdat,1975. 2. BikovV.D., VasilyevA.V. Gidrometriya. -L.: Gidrometeoizdat, 1965. 3. Jeleznyakov G.V. Gidrologiyai gidrometriya. -M.: Vissh. shk, 1981. 4. Karasev I. F., Vasilyev A.V., Subbotin YE.S. Gidrometriya. -L.: Gidrometeoizdat, 1991. 5. KarasevI.F., Shumkov I. G. Gidrometriya. -L. (Gidrometeoizdat, 1985. 6. Karasev I. F Rechnaya gidrometriyaiu chetvodnix resursov. -L.: Gidrometeoizdat, 1980.

Похожие

Ko'llar va suv ombori

Yerning suv qobig’i – Gidrosfera

Suv omborlari va ularning ahamiyati

O’zbekiston ko’llari va suv omborlari

Xarita va globus bilan ishlash