Навоий вилояти

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

670.5048828125 KB

Скачать

НАВОИЙ ВИЛОЯТИ - УзР таркибидаги вилоят. 1982 й. 20 апелрда Бухоро ва қисман Самарқанд вилоятлари худудларидан ташкил этилган. 1988 йилда маъмурий бирлик сифатида тугатилиб 1992 йил. бошида қайта тикланди. Шимолий ва шимолий-шарқдан Қозоғистон, жанубий-шаркдан Жиззах, Самарканд, жанубдандан Қашқадарё, жанубий-ғарбдан Бухоро вилоятлари билан чегарадош. Майдони. 111,0 минг км2. Аҳолиси 802,3 минг кишига яқин (2003). Навоий вилояти таркибида 8 қишлоқ тумани (Ко нимех, Навбаҳор, Навоий, Нурота, Томди, Учқудуқ, Хатирчи, Қизилтепа, 5 шаҳар (Зарафшон, Қизилтепа, Наво ий, Нурота, Учқудуқ), 8 шаҳарча (Ко нимех, Лангар, Маликработ, Мурунтов, Тинчлик, Шалқар, Янгиработ, Ғозғон) ва 53 қишлоқ фуқаролари йиғини бор (2003). Маркази — Навоий шаҳри.

Адабиёти. Навоий заминида қадимдан машҳур алломалар, шоир ва файласуфлар, адиб ва мухаддислар, мохир хаттот ва таржимонлар яшаб ўтган. Карминий тахаллуси билан ижод қилган бир неча ўнлаб ижодкорларнииг номлари маълум. Шулардан Абу Абдуллох. Мухаммад ибн Завъ ал Карминий, Абу Ҳамид Аҳмад ибн Лайс ал Карминий (996 й.в.э.), Ал Мунтасир ибн Муҳаммад ал Карминий ва б. Имом-Абу Абдуллоҳ Мухаммад ибн Завъ ал-Карминий Куръонга тафсир битиши билан бирга араб, форс шеьрияти назариясини ишлаб чиққан, илк марта араб, форс, турк маколларини қиёсий ўрганган. Нажмиддин Абулвафо ал-Бўзжандий (9 а.), Забеҳо ас-Самарқандий (16-а.) Карманада туғилиб бошқа шаҳарларда ижод этганлар. Шунингдек, шоирлар Шайх Паҳлавон Муҳаммад Ғолиб (18-а.), Мавлоно Дилкаш Танбурий (19—20-а. бошлари), Шайх Кўрий Муҳаммад Ҳасан (1823 — 1921) ва б. шу юрт фарзандларидир.  20-а.да Навоий вилоятидан чиққан ижодкорлар Бухоро, Самарқанд ва Тошкент шаҳарлари адабий муҳитида шаклландилар. Карманалик шоир Саъдулла Маҳмудовнинг илк китоби 1939 й.да нашр этил ган. Шундан кейин Душан Файзий, Тошпўлат Ҳамид, Ёдгор Бахши, Райбулла Саломов, кейинчалик Ойдин Ҳожиева, Сулаймон Раҳмон, Ғаффор Ҳотамов, Ҳосият Бобомуродова, Одил Ҳотамов, Амир Пўлкан ўғли, Ашурали Жўраев, Маруса Ҳосилова, Назира Иўлдошевалар адабиёт майдонига кириб келишди. Файласуф олим Наим Ғойибов Ахмад Дониш меросидан «Наводир ал-вақоеъ»дан лавҳалар таржима қилди. 1990-йиллар.лар бошларидан Азиз Саидов, Ҳалима Аҳмедова, Фахриддин Низомов, Вафо Файзуллаев, Барно Эшпўлатов, Бектемир Пирнафасов, Сурайё Зоирова, Фарҳод Арзиев сингари ёш шоирлар фаол ижод қилмоқдалар. Айни пайтда қозоқ ва тожик тилида ёзаётган ижодкорлар сафига рус тилида асарлар яратаётган ёш адиблар ҳам қўшилди. Ибодулла Жаҳонгиров рзарбайжон ёзувчиси Анорнинг «Оқ кўрфаз» қиссасини таржима қилди.  Навоий вилоятида Ўзбекистон ижодий уюшмалари (ёзувчилар, рассомлар, меъморлар, журналистлар ва б.)нинг вилоят ташқилотяари фаолият кўрсатмоқда.

 Меъморий ёдгорликлар. Навоий вилоятида қадимги давр, илк ва ўрта асрларда қурилган 10 дан зиёд меъморий ёдгорликлар бор. Шулар дан қадимги Карманадаги Мирсаид Баҳром мақбараси (11 -а.), Косим Шайх меъмо рий мажмуаси (16-а.), Катта Гумбаз масжиди (17—18-а.лар), Кизилтспа тумани Вангози қишлоғидаги Тошмачит (16— 19-а.лар), Нурота туманидаги Абдуллахон банди (16-а.), Бухоро — Навоий йўлидаги Работа Малик карвоисарой ва сарлобаси (11-а.) машҳур. Вилоятда 30 га яқин археология ёлгорликлари мавжуд. Айикса, Навбахор тумани Учтут қишлоғидаги шахта (неолит даври), Нурота тумани ҳудудидаги Қоратоғда ўйиб ёзилган қоятош ёзувлари (мил. ав. I 3-а.) ва б. тарихчилар диққатидадир.

навоий кончилик институти  навоий кончилик институти  кон-мсталлургия соҳалари бўйича мутахассислар тайёрлайдиган давлат , олий ўқув юрти. Навоий ш.да жойлашган. Ин-т 1995 й.да «Қизилқумнодир-металлолтин» давлат концерни қошида ташкил этилган. Ин-т таркибида кончилик, кимё-металлургия, энерго механика, Зарафшон умумтехника (За-рафшон ш.да) ва Олмалиқ кон- металлургия (Олмалиқ ш.да) ф-тлари ва 21 кафедра мавжуд бўлиб, 10 таълим йўналиши бўйича бакалаврлар (2 кас бий таълим; менежмент; электроэнер гетика; металлургия; машинасозлик технологияси, машинасозлик и.ч. жи-ҳозлари ва уларни автоматлаштириш; кимёвий технология; кончилик иши; автоматлаштириш ва бошқарув; кон электромеханикаси) ва 5 мутахассис-лик бўйича магистрлар (рангли ва но ли р металлар металлургияси; фойдали қазилмаларни ер ости усулида қазиб олиш; фойдали қазилма конларини очиқ усулда қазиб олиш; фойда ли қазилмаларни бойитиш; касб-ҳунар фанларини ўқитиш методикаси) тайёрланади. Ин-т қошида интернат лицейи фаолият кўрсатади. 2002/2003 ўқув йили ин-тда 2,5 мингга яқин та-лаба ўкдди; 7 фан д-ри ва проф., 44 фан номзоди ва доцент ишлади. Ин-т олим- лари хорижий мамлакатларнинг нуфузли олий ўқув юртлари б-н ўқув жа-раёнини такомиллаштириш ва и.т. ишларини ҳдмкорлиқца олиб бориш бўйи-ча алоқалар ўрнатган.

$ Никоҳ тўйи  — келин ва куёвнинг никоҳини жамоатчиликка маълум қилиш тантанаси. Бу маросим даврлар а ўтиши б-н қисман ўзгариб борган ва | ҳар бир этник гуруҳда ўзига хос хусу- I сиятлари б-н ўзаро фарқ қилган. Ўзбек 1 халқининг қад. Н.т. тизимида бир қан- I ча маросимлар мавжуд: совчилик, унаштириш, уй кўрар (қиз кўрар), фотиҳа тўйи, тўй юбориш, қиз оши (қиздар мажлиси), иикох. ўқитиш, ке лин туищи, келин салом, чарлар, куда чақириқ каби маросимлар ва улар б-н боғлиқ урф-одатлар. Уларнинг аксари-яти қозиргача сакланиб, амал қили-ниб кслинади. Н.т. куни ёки бир кун олдин қиз томонга тўйнинг ошини пишириб ёки хомлигича юборилади. Қиз хонадонида жамоага ош тортила-ди. Баъзан куёвникида ҳам oui берила-ди. Тўй куни ёки бир кун олдин киз-нинг отасиникида никоҳ маросими ўтказилади. Куёв яқин жўраси. тоғаси б-н бўлажак келин хонадонига борган. Имом куёвга эр-хотинлик бурчи ва ҳуқуқларини тушуптиргач, қизпинг янгаси орқали рухсатини олиб кейин «Хутбаи нико\» (иикоҳ ҳақидаги дуо) ўқиган. Қад. ўзбекчилик удумига кўра, никоҳ тўйи тантаналари куёвникида ўтказилади. Тўй оқшоми куёв жўрала-ри б-н, карнай-сурпай, чилдирма-ю ноғоралар садолари остида шух ўйин-,кулги ва завқли қийқириқлар б-н ке-линникига қелади. Улар чимилдиқтор-тилгап хонада, ноз-неъматлар тўладас-турхоп атрофида сийланадилар. Суюқ овқат, ош ейилиб бўлингач, кусв жўра ларидан бири келин томондан куёв сарпосини «сотиб олади». Куёвни қиб-ла тарафга қаратиб унга қизнинг онаси тайёрлаган чопон, салла кийгизилади. Куёв жўралар муборакбод этгач, сур-най хониши остида куёвни қизнинг онаси, хола-аммалари б-н кўришгани олиб келишади. Она ва бувининг оқ фо-тиҳаси, эзгу дуоларини олиб куёв ўз жўралари б-н уйига қайтади. Келинга оқ либосини кийдириб, отаси, буваси ва тоға, амаки каби яқин қариндошлар б-н хайрлашгани олиб чиқадилар. Ке лин янгалари, дугоналари даврасида отасининг олдига келиб таъзим ила бер-ган нону тузига розилик сўрайди. Отаси қизининг пешонасидан ўпиб, елкаси-дан қучиб розилигини билдиради, бахт тилайди. Қиз онаси олдига бориб «она-жон, берган оқ сутингизга раҳмат» деб бағрига сингиб рози-ризолик сўрайди. Келин машинага чиқмасидан аввал ота унга оқ фотиҳа беради, бахт тилайди. Иштирокчиларнинг ҳаммаси дуога қўл очиб унга жўр бўладилар. Энг қадим ода- тимизга мувофиқ келин куёвнинг уйи га қадар ёр-ёр б-н кузатиб қўйилади. Бу одатлар ҳар вилоятда, қишлокларда ўзи-га хос тарзда ўтказилади.$

Навоий вилояти

23.09.2019

0

670.5048828125 KB

Похожие