Lalmikor yerlar - География - Презентации

Lalmikor yerlar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1501.3642578125 KB

Lalmikor yerlar Company name

Reja: 1. Lalmikor yerlar haqida 2. Lalmikor yerlarni sug’orish 3. Lalmikor yerlar uchun bonitirovka koeffitsiyentlari

Tabiiy nam, yaoni yillik yog`in-sochin hisobiga olib boriladigan dehqonchilik lalmikor hisoblanadi. Lalmikorchilik bizning mamlakatimizda adir, tog`oldi kengliklarida, asosan bo`z tuproqlarda yo`lga qo`yilgan va rivojlanmoqda. Xalqni don mahsulotlari bilan taominlashda bahorikor dehqonchilikni alohida o`rni bor.

Ma’lumki, mamlakatimizda lalmikor ekin maydonlar 750 ming gektardan oshiqroqni tashkil etadi. Bu yerlardan 130 ming gektari yog‘inlar bilan ta’minlangan maydonlardir. Dehqon va chorvadorlarimiz sug‘oriladigan yerlar bilan birgalikda mazkur maydonlardan ham foydalanib kelishmoqda. Kelgusida lalmi maydonlar dehqonchiligi yangi texnika va texnologiyalarni, qurg‘oqchilikka chidamli ekinlar navlarini joriy qilish orqali yanada rivojlantiriladi.

Bahorikor dehqonchilikni o`ziga xos xarakterlari va qiyinchiliklari mavjud. Shu bois lalmikor dehqonchilik olib boriladigan yerlarni baholashda Tuproq, relpef , iqlim kabi tabiiy kategoriyalar nazarda tutilmog`i darkor.Birinchidan taqdiri qisman relefga, ya’ni yer usti va tuproqni tekis, notekisligiga bog`liq bo`lsa, Uchinchidan shu tuproqni namlik sharoitiga, yaoni yog`adigan yog`inni jadalligiga, miqdoriga, vaqtiga, turiga bog`liq bo`ladi . Ikkinchidan tuproqni sifat bahosiga,

Xalq tilida, hatto ayrim ishlarda Yer bilan tuproq tushunchalari aralash ishlatiladi. Bu uncha to`g`ri emas, albatta har birini o`z o`rni, joyi bor. Tuproq - tuproqni vujudga keltiruvchi omillar ta’sirida hosil bo`lgan tabiiy tarixiy tirik tana yoki Vernadskiy iborasiga bilan aytadigan bo`lsak biokos tana ekanligi endilikda hammaga ma’lum. Dehqonchilikda tuproq deb yerning eng ustki unumdor qatlami ekanligi ham yangilik emas.

Xuddi tuproqqa bo`lgan qarashlar kabi Yerga ham ikki xil qarash mumkin. Bu qarashlarni birinchisi, asosiysi albatta geologlar, geograflar nuqtai nazaridan yerga berilgan taorif deb tushunmoq kerak. Geografik, geologik tadqiqotlarda Yer yuzasi sferik (sharsimon) deb qabul qilinadi. Shuning uchun ham geografiyada va Yer haqidagi boshqa bir qator fanlarda "Yer shari" degan ibora ishlatiladi. Bu nuqtai nazardan Yer - Yer po`sti, mantiya, yadro qobiqlarini o`z ichiga olgan geoid shakldagi quyosh tizimidagi planeta deb qaraladi.

Dehqonchilik nuqtai nazaridan esa, Yer deganda uning litosfera, yaoni Yer po`stining eng ustki yupqa qismi kishi ko`z o`ngiga keladi. Bu sohada hali yagona taorif yo`q. Lekin baozi tadqiqotlarda Yerga taorif berishga urinishlar bor. Yer - deb, tuproq va uning onalik jinsini bir qismini o`z ichiga olgan ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo`lgan Yer po`stining yupqa eng ustki qatlamiga aytiladi.

Dokuchayev Yer bilan tuproq tushunchalariga to`xtalib ularni farqlash uchun tuproq to`g`risida so`z borganda unumdorlik, Yer to`g`risida so`z borganda ishlab chiqarish qobiliyati kabi atamalardan foydalanishni tavsiya etgan va foydalangan. Lalmikor dehqonchilik qilinadigan yerlarda tuproq qatlami har xil qalinlikda, shu boisdan bo`lsa kerak bu maydonlarda Yerlar tariqasida baho berish yo`lga qo`yilgan. Qolaversa yerlarning mahsuldorligiga qator omillar taosir qiladi. Uni quyidagicha tasvirlash mumkin.

Janubiy viloyatlarda Surxondaryoda va Qashqadaryoda lalmikor dehqonchilikni yuqori qismi tog`larning janubiy yon bag`irlariga to`g`ri keladi va 1700-1800 m nisbiy balandlikka ko`tarilgan. Bu maydonda yillik yog`in miqdori 250-700 mm ni tashkil qiladi. Bu miqdorlarni ko`p qismi (70-80 %) qish va bahor oylarining yanvar-apreliga to`g`ri keladi. May oyiga kelib bu maydonda yog`in miqdori keskin kamayadi. Yoz oylarida, yaoni iyun-avgustda yog`ingarchilik bo`lmaydi, yaoni nolga tushib qoladi. Ayrim yillarda oz miqdorda yog`ishi kuzatiladi.

Lalmikor dehqonchilik tarqalgan maydonlarda hosil taqdirini asosiy qismi tuproqni suv tartiboti bilan bog`liq. Bunda yog`inni yil davomidagi, hatto fasl davomidagi taqsimoti katta amaliy ahamiiyat kasb etadi. A.A.Rode, N.Ataxonov tomonidan lalmikor yerlarning suv tartiboti terlaydigan guruhga kirishi, yaoni kapillyar naychalar orqali sizot suvi sathidan ko`tarilgan nam bilan atmosfera yog`inlaridan hosil bo`lgan va tuproqning ichki qatlamlariga kirib borgan namliklar uchrashmaydi, demak bir - birigacha yetib kelmaydi degan xulosalar olingan. Bu xususiyat adir o`lkalardagi ko`pchilik avtomorf tuproqlar uchun xosdir.

Lalmikor dehqonchilik maydonlari ularga tushayotgan yillik yog`inlar miqdoriga ko`ra A.Rozanov va A.Rode tomonidan quyidagicha tasniflangan. 1. Ta’minlangan yerlar - > 500 mm. 2. Yarim ta’minlangan - 300 - 500 mm. 3. Ta’minlanmagan yerlar - < 300 mm.

Lalmikor yerlar uchun negizli shkala. № Tuproqlarning genetik guruhlari Bonitet ballari 1 Och-jigarrang 100 2 To`q tusli bo`z 85 3 Tipik bo`z 70 4 Och tusli bo`z 50Genetik guruhlar ichidagi ayrim xossalarning farqi onalik jinslar o`rtasidagi va geokimyoviy oqimlar orasidagi farqlardan kelib chiqadi. Shu munosabat bilan lalmikor yerlarni ishlab chiqarish qobiliyatini baholash tuproqni asosiy xususiyatlari va agronomik muhim xossalariga tayangan holda o`tkaziladi.

Lalmikor yerlar uchun ham bonitirovka koeffitsiyentlari sug`oriladigan yerlar kabi hosil bilan tuproq xossasi o`rtasida korrelyatsiyalanuvchi kattaliklar asosida ishlanadi. Ma’lumotlarga ko`ra lalmikor yerlarning mexanik tarkibi, eroziyalanganlik va skeletlilik darajasi, skeletli qatlam chuqurligi, qiya tekislikning qiyalik darajasi va ekspozitsiyasi hosil bilan korrelyatsiyalanadi.

Ma’lumki, lalmikor yerlar tog`oldi tekisliklari, adirlarda joylashgan. Demak, tuproqlar har xil qiya tekisliklarda, balandliklarda hosil bo`lgan. Shu bois bu maydonda eroziya jarayoni yaxshi namoyon bo`ladi. Pankov M., Gussak B. larning fikriga ko`ra lalmikor yerlarda eroziyaning rivojlanish sabablaridan biri bu tuproqni suv tomonidan yuvilishga bo`lgan qarshiligining pastligidir. Bu fikrni to`la to`kis, yaoni butunlay to`g`ri deb qabul qilish qiyin, sabab tuproqni suv tomonidan yuvishga bo`lgan qarshiligi mantiq jihatdan o`zgarmas kattalik bo`lib, u tuproq xossalaridan kelib chiqadi.

Lalmikor yerlarning ball bonitetini aniqlash sug`oriladigan yerlarning unumdorlik darajasini aniqlash kabi bo`ladi, ya’ni negizli shkaladan tuproqni genetik guruhi va unga muvofiq maksimal ball aniqlanadi, tuproqni hosil bilan korrelyatsiyalanuvchi xususiyatlari uchun ishlangan koeffitsiyentlarga ko`paytirish asosida yakuniy ball bonitet chiqariladi.

Lalmikor maydonlarda dehqonchilik qilayotgan fermer xo‘jaliklarida ularning tuproq va ob-havo sharoitlarini, yer maydonini hisobga olgan holda g‘alla – toza va band shudgor – beda navbatlab ekishning maqbul sxemalarini joriy etish, serhosil, mahalliy noqulay ob-havo sharoitlarga, kasallik va zararkunandalarga chidamli navlarni tanlash, ularni resurstejovchi agrotexnologiyalar asosida yetishtirish, bu maydonlardan rejalashtirilgan yuqori va sifatli hosil yetishtirishning asosiy shartlaridan biridir.

Hozirgi kunda respublikamizda haydaladigan lalmikor ekin maydonlari qariyb 800 ming gektarni tashkil etadi. Bunday maydonlarda moyli, dukkakli va ozuqabop ekinlar yetishtirish va ulardan hosil olish aholining turmush darajasini oshirish bilan birga hududdagi fermer xo‘jaliklarining iqtisodiy ahvolini yaxshilaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Vorobyov S.A., Кashtanov A.N., Likov A.M., Makarov I.P. Zemle-delie. M.: Agropromizdat. 1991. 2. Ermatov A.Q. Sug’oriladigan dehqonchilik. T.:O’qituvchi. 1983. 3. Ermatov A.Q.,G’aniyev V. Dehqonchilik. T.: Mehnat. 1990. 4.Zaurov E.I. Dehqonchilikdan laboratoriya ishlari va amaliy mashg’u-lotlar T:. «O’qituvchi»,1979 .

Похожие

Qishloq xo’jaligi geografiyasi

Farg’ona okrugi yer usti boyliklariga tabiiy geografik tavsif

Dunyo va O’zbekistonning yer resurslari

Qashqadaryo hayvonot dunyosi

Sirdaryo viloyati