Ekzogen jarayonlar - География - Презентации

Ekzogen jarayonlar

Загружено в:

20.01.2024

Скачано:

0

Размер:

1259.3857421875 KB

SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI GEOGRAFIYA VA EKOLOGIYA FAKULTETI Ekzogen jarayonlar

Reja: Ekzogen jarayon haqida umumiy tushuncha Nurash jarayoni Shamol va uning geologik ishi Foydalanilgan adabiytlar Xulosa

Ekzogen jarayonlar — energiya hisobiga yer yuzasining us qismida birlamchi hosilalarni oʻzlashtirishda ishtirok etuvchi jarayon, majmuasi. Bularga, asosan, denugsh (nurash, defolyatsiya, korroziya, ab] ziya, ekzoratsiya), materiallar koʻchi (eol, suv oqimi, dengiz, muzlik) hak choʻkindilar paydo boʻlishi jarayonla kiradi. Yer yuzasida Ekzogen jarayonlar paydo boʻlish ning asosiy shakllariga — togʻ ji silarining buzilishi va ular tark topgan minerallarning kimyoviy qa ta hosil boʻlishi (fizik, kimyovi organik nurash), muz, shamol va s; yordamida buzilib, maydalangan t< jinslarining bir joydan boshqa jo: ga koʻchishi va bu mahsulotlarnsh quruqlikda va suv havzalari tubvd choʻkib, muntazam ravishda choʻkindi t< jinslariga (sedimentogenez, diagene katagenez) aylanishi kiradi. Ekzogen jarayonlar end< gen jarayonlar bilan birgalikda Yer rel! yefi shakllanishiga, choʻkindi togʻ jin si qatlamlari va ular bilan bogʻli boʻlgan foydali qazilma konlarin; hosil boʻlishiga sababchi boʻladi.

Shuningdek, Yer poʻstining chuqur qismlarida va yuqori mantiyada toʻplangan energiya qatlamlarning burmalanishiga, yoriqlar va uzilmalar hosil boʻlishiga, qatlamlarni yoriqlar boʻylab turli yoʻnalishlarda siljishiga, zilzilalar vujudga kelishiga va boshqalarga olib keladi. Magmaning choʻkindi yotqiziqlar ichiga joylashishi va ular bilan reaksiyaga kirishishi, flyuidlarning yoriqlar boʻylab yuqoriga koʻtarilishi va boshqalar omillar taʼsiridan turli foydali qazilma konlari hosil boʻladi. Endogen jarayonlar ning rivojlanishi ayrim hollarda ekzogen jarayonlar taʼsirida vujudga keladi. Koʻpgina geologik hodisalar, foydali qazilmalarni tarkib topishi (mas, neft, toshkoʻmir va boshqalar) va strukturalarning shakllanishi ekzogen va endogen geologik jarayonlarning bir-biriga boʻlgan aloqasiga bogʻlikdir (qarang Ekzogen jarayonlar ).

Nurash — atmosferaning fizik-kimyoviy, yer osti va yer usti suvlari hamda organizmlarning taʼsirida yer yuzidagi tog jinslari va minerallarning buzilish va yemirilish jarayoni. N.ning fizik, kimyoviy va organik turlari maʼlum. Sodir boʻlish muhitiga koʻra, atmosfera va suv osti N. farqlanadi. Fizik N. temperaturaning keskin oʻzgarib turishi va tog jinslarining quyosh nuridan har xil qizishi sababli katta- kichik boʻlaklarga boʻlinishidir. Bunda nuragan tog jinsini tashkil etuvchi minerallarning kimyoviy tar-kibi deyarli oʻzgarmaydi. Togʻ jinslarida koʻplab yoriklarning boʻlishi va suvning muzlab qolishi fizik N.ni tezlashtiradi. Suv muzlaganda hajmi kengayib, yoriq devorlarining 1 sm2 yuzasiga taʼsir etgan kuchi 870 kg ga yetadi. Bunday N. yalang togʻ jinslarida, baland togʻlarda yilning hamma faslida sodir boʻladi. Natijada chaqiq jinslar uyumi hosil boʻladi. Yemirilgan jinslar zarrachalarining kattaligi 0,01 mm gacha yetishi mumkin.

Kimyoviy N.da togʻ jinslarining kimyoviy tarkibi oʻzgarib yer yuzasida barqaror minerallar hosil boʻladi. Togʻ jinslari yoriklaridagi erkin kislorod, karbonat, sulfat va organik kislotalarga boy boʻlgan suv oksidlanish va qaytarilish reduksiyalariga sabab boʻladi. Kimyoviy N. natijasida turli togʻ jinslari, gillar hosil boʻladi.

BIOGEN YOKI ORGANIK NURASH allaqachon ta'kidlanganidek, minerallar kam bo'lmagan ta'sir ta'minlash va biologik omillar mumkin. Bu o'simliklar, kichik kemiruvchilar va ayniqsa, mikrob zamburug'lar va bakteriyalar faoliyatini o'z ichiga oladi. Birgalikda, bu omillar jismoniy yoki kimyoviy omillar ko'ra ko'proq jiddiy buzilish jarayonini ta'minlash mumkin. Lekin u ham toshni yotadi bo'lgan sohada muayyan sharoitlariga bog'liq. amalda biogen nurash tabiati qanday? Bu bo'lishi mumkin, masalan, mineral tuproq qatlamini maydalash ham, tirik organizmlar faoliyati. Shunday qilib daraxtlar ildiz tizimini faoliyat ko'rsatmoqda. Ba'zi mox turlari keyinchalik individual qismlari kon konglomeralarının irib-chirib bo'lgan kimyoviy reaktsiya ozod kislotasi, bir manbai sifatida harakat qilishi mumkin.

Organik (biologik) N. oʻsimlik va organizmlarning togʻ jinslariga taʼsiri natijasida sodir boʻladi. Bunda yer yuzasidagi oʻsimliklar asosiy omillardan hisoblanadi. Oʻsimliklarning ildizi togʻ jinslari orasiga yorib kirib, ularni turli boʻlaklarga ajra-tadi va darzlarni kengaytiradi. Chirigan ildizlardan kirgan suv togʻ jinslarida muzlab, N. jarayonini tezlashtiradi. Yerdagi mikroorganizmlar gil va lyoss jinslari orasida koʻp miqdorda gʻovaklar hosil qilib ularni yemi-radi. N. jarayoni natijasida turli choʻkindi jinslar va koʻpgina foydali qazilmalar (kaolin, oxra, oʻtga chidamli tuproklar, qum, temir, alyuminiy, marganets, nikel, kobalt, oltin, platina sochmalari va boshqalar) hosil boʻladi. [1

Nurash qobigʻI deb kimyoviy nurashga uchragan elyuviyga aytiladi. Uning qalinligi pastki zonalar hisobiga, pastki zonalari esa tub jinslar hisobiga oshib boradi. Nurash qobigʻining qalinligi 30 — 40 m ni tashkil etadi. Baʼzan 100- 200 m gacha yetishi mumkin. Eng qalin nurash qobigʻI tropic va subtropiklarda boʻladi. Choʻkindi jinslarda nurash qobigʻi uncha qalin boʻlmaydi, 5-10 m gacha yetishi mumkin. Choʻkindi jinslar ayniqsa suv va karbonat angidritga boyigan boʻlsa, qisman yoki toʻliq erib, suv bilan chiqib ketadi. Uning oʻrnida karst deb ataluvchi boʻshliq hosil boʻladi.

Xulsa  Xulsa qlib shuni aytish mumkin Ekzogen jarayonlar paydo bo’lishning asosiy shakllariga — tog’ jinsilarining buzilishi va ular tark topgan minerallarning kimyoviy qa ta hosil bo’lishi (fizik, kimyovi organik nurash), muz, shamol va s; yordamida buzilib, maydalangan jinslarining bir joydan boshqa joyga ko’chishi va bu mahsulotlarnsh quruqlikda va suv havzalari tubvd cho’kib, muntazam ravishda cho’kindi t< jinslariga aylanishi kiradi. Ekzogen jarayonlar end< gen jarayonlar bilan birgalikda yer relyefi shakllanishiga, cho’kindi tog’jin si qatlamlari va ular bilan bog’li bo’lgan foydali qazilma konlarin; hosil bo’lishiga sababchi bo’ladi.

 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR   1. Islomov O.I. “Umumiy geologiya” «O’qituvchi» 1991 yil.  2. Shoraxmedov SH.SH. “Umumiy va tarixiy geologiya” «O’qituvchi» 1989 yil.  3. Qurbonov A.S. “Geologiya” «O’qituvchi» 1991 yil.  4. Qurbonov A. “Geologiya” O’qituvchi 1992 yil.

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Tabiiy geografik jarayonlar

Tabiiy geografik jarayonlar 2

Endogen jarayonlar va ularga tavsif

Tabiiy geografik jarayonlar va ularni urganishning ahamiyati

Tabiiy geografik jarayonlar va ularning tabiatni muhofaza qilishdagi ahamiyati