Balandlik mintaqalari - География - Презентации

Balandlik mintaqalari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1988.6669921875 KB

Kimyo-biologiya fakulteti Geografiya va iqtisodiy bilim asoslari ta’lim yo’nalishi 1 “B” kurs talabasi Umumiy yer bilimi fanidan Mintaqaviy zonal tizimlari mavzusida tayyorlagan mustaqil ta’limi. Rahbar: Abdunazarov L. Valiyeva Shahnoza Xolmatiy Gulnoza Usmonova FeruzaValiyeva Shahnoza Xolmatiy Gulnoza Usmonova Feruza www.arxiv.uz

Balandlik mintaqalari Reja: Yer yuzasida zonallik qonuniyatidan boshqa qonuniyatlarning mavjudligi Yer yuzasini azonal bo’linishi Azonallik o’ziga xos qonuniyatdir. Balandlik mintaqalarining vujudga kelishi sabablari 1 432 www.arxiv.uz

V. V. Dokuchaev landshaft biosferasining zonallik qonuniyatini kashf qilgandan keyingi tadqiqotlar natijasida shunday faktlar aniqlandiki, ularning ba’zi birlari zonallik qonuniyatini tasdiqlashga dalil bo’lsa, boshqalari bu qonuniyatni inkor etishga, unga shubha bilan qarashga olib keldi. CHunonchi zonalar hamma vaqt va hamma joyda xam uzluksiz polosalarni hosil qilmay, bir-birlaridan uzilib qolgan qismlardan iborat ekan; ba’zi bir zonalar quruqliklarning chekka qismida (masalan, mo’’tadil mintaqaning aralash va keng bargli o’rmon-lari), boshqalari aksincha materiklar ichkarisida (cho’l va dashtlar) joylashadi. Zonalarning chegaralari ba’zan parallellar yo’nalishidan juda katta farq qiladi, hatto meridian yo’nalishida (masalan, SHimoliy Amerikaning markazidagi zonalar) bo’ladi. Nihoyat, bir zonaning o’zida uzunliklar buyicha keskin tabiiy geografik tafovutlar (Rossiya tekisgi va SHarqiy Sibirь taygasini taqqoslash kifoya) kuzatiladi, tog’larda kenglik zonalari o’rniga balandlik mintaqalarini ko’ramiz. www.arxiv.uz

V. V. Dokuchaev va uning shogirdlari bunday sayoz tushunchalardan xoli bo’lish kerakligini ta’kidlashgan edi. Ulardan hech biri zonalar chegarasi parallellarga to’ppa- to’g’ri mos keladi deb o’ylamagan. Dokuchaev tabiat bu matematika emas, Qonuniyat yoki Qonundangina iborat, deb ko’rsatgan edi. Do-ko’chaevning shogrdlaridan biri bulgan N.M.Sabirsev zonallik yer tuproqlarining organik, geologik , iqlimining omillari ta’sirida o’zgariishi mumkin deb ko’rsatgan. www.arxiv.uz

Tabiatda bir vaqtning o’zida ko’pgina qonunlar birgalikda amal qiladi. SHuning uchun ham zonallik qsnunini boshqa qonunlardan ajralgan deb qaramaslik va unnng ma’lum sharoitlardagina yuzaga chikishini xisobga olmoq kerak. Zonallik kuruqlik va okeanlarda, tekislik va tog’larda turlicha namoyon bo’ladi. Faqat Er shari yuzasi relefini tashkil etgan jinslar xamma joyda bir xil bo’lganda (unga zonallikdan tashqari boshqa geografik qonuniyatlar ta’spr etmasa) geografik zonalar matematik to’g’ri shaklli polosalar holida bo’lar edi. www.arxiv.uz

Kenglik zonallikdagi turli xil nomuvofiqliklar zonallikning birdan-bir geografik qonuniyat emasligining xamda yer yuzasiniig tabiiy geografik bo’linnshidagi murakkablikni faqat zonallik qonuniyati bilan tushuntirib bo’lmasligini ko’rsatdi. Boshqacha aytganda, zonallik qonuni. doirasiga sig’maydigan hodisalar, bizga yer landshaftlarida zonallik qonunining umumiy axamiyatini inkor etishga asos bermaydi, aksincha, bizning geografik qonuniyatlarning boshqacha ko’rinishlarini va sabablarini axtarishga majbur etadi. www.arxiv.uz

Yer tektonik rivojlanishining eng muhim geografik oqibatla ri er yuzasini quruqlik va okeanlarga bo’linishidan, materiklarda o’zining tektonik tuzilishi, jiislari tarkibi, makrorel’efi, balandligi va okeanlar ta’siriga yaqin-uzoq ekanligi jixatydan farq qiluvchi yirik strukturali morfologik territoriyalarining tarkib topishidan iborat bo’lgan. www.arxiv.uz

Geografik qobiqdagi azonallik, dastavval, yer po’stida ko’tarilib turgan materiklar va okean botiqlarining mavjudligida namoyon bo’ladi. Okeanlarda suv yuzasi quruqliklarga nisbatan quyosh nurlarini kam qaytaradi, buning natijasida okeanlar maydon birligi hisobiga 10—20% ko’proq issiqlik oladi va uning ustidagi havo quruqlikdagiga nisbatan iliqroq bo’ladi (passatlar mintaqasi bundan mustasno, chunki, bu mintaqada okeanlarda issiqliknnng ko’pi suvning bug’lanishiga sarf bo’lib, quruqlikdagiga nisbatan salqinroq bo’ladi). www.arxiv.uz

Рельеф, айниқса унинг морфоструктура шакллари тоғли ўлка ва унинг атрофидаги текисликлар иқлимига ҳамда ландшафтларига жуда катта таъсир этиб, табиатнинг ривожланишида муҳим азонал омил ҳисобланади. Тоғ тизмалари йўналиши, шунингдек баландлигига қараб, атмосфера циркуляциясига катта ўзгариш-ар киритади, шамоллар йўлида тўсиқ бўлиб, иқлимий тафовут-ларни кучайтиради. Меридиан бўйлаб йўналган тоғ тизмалари, агар улар Қордильера, Анд, тоғлари каби океанлар яқинида жойлашган бўлса, иқлимларнинг узоклик йўналишидаги тафовутини, Қавказ, Ҳимолай тоғлари каби кенглик йўналишида чўзилган бўлса иқлимларнинг кенглик йўналишидаги тафовутларни жуда кучайтириб юборади. www.arxiv.uz

Subekvatorial o’rmonlar Igna bargli o’rmonlar Keng bargli o’rmonlar Subtropik doimiy yashil o’rmonlarQor muz qoyatosh Past va balan bo’yli subalp o’tloqlar 1000 02000 10002500 20003500 25004500 35009000 4500 Химолай тоғларидаги баландлик минтақалари www.arxiv.uz

Okeanlar bilan quruqlikning temperatura sharoitida katta farqni keltirib chiqaradigan asosiy omil suvning ko’p issiqlik singdirishi va suv qatlamida turbulent issiqlik almashinishidir. Suvning bunday xususiyati okean yuzasini yozda sekin isishini, qishda sekin sovishini ta’minlaydi. Oqibatda, okean ustida tempera tura yil davomida quruqlikka nisbatan bir tekisroq bo’ladi, atmosfera yil davomida chiqarib turadigan issiqlik ham bir xilroqdir. www.arxiv.uz

Okeandan bug’lanadigan suv miqdori chegaralanmagan, shuning uchun okean Ustidagi havo o’zidagi namni ko’p saqlaydi. Okeanlar bilan quruqlikdagi bunday tafovutlar depgiz kontinental xavo massalarining asosiy xarakterini belgilaydi. www.arxiv.uz

Okeanlardan uzoqlashib, quruqliklarniig ichkarisiga borgan sari dengiz havo massasining kelishi kamayadi, iqlimning kontinentallik darajasi ortadi, havoda nam kam saqlanadi, yog’in miqdori va umuman namlik ozayadi. Bular o’z navbatida provinsial likning asosiy sababi bo’ladi. www.arxiv.uz

Quruqlik bilan dengizlarning turli xil muhitga ega ekanligi va suv bilan quruqlik o’rtasidagi atmosfera sirkulyasiyasi natijasida materiklarning okean bo’yi va ichki qismlaridagi temperatura rejimi keskin farq qiladi, bu farq qish vaqtida ayniqsa kuchli bo’ladi. Quruqliklarda yog’in miqdorining taqsimlanishi okean havo massalarining kelishiga temperatura rejimiga nisbatan ham ko’proq bog’liq. Okeanlar qurukliklarga yog’in keladigan asosip manbadir. Okeanlardan keladigan namning asosiy qismi quruqlik issiq, uning ustidagi xavo bosimi past bo’lgap, barik gradient okeanlardan quruqlik tomon pasayib boradigan va asosip havo massalari shu yo’nalishda xarakat kiladigan nssiq faslga to’g’ri keladi. www.arxiv.uz

Quruqlkklarning ichki qismlariga kirilgan sari xavodagi nam miqdori kamayib boradi. Quruqlkklarning ichki qismlariga kirilgan sari xavodagi nam miqdori kamayib boradi. Yоg’inning yozda eng ko’p yorishi mussonli o’lkalar Yоg’inning yozda eng ko’p yorishi mussonli o’lkalar Hindiston SHarqiy Osiyo Hindixitoy www.arxiv.uz

Azonal omillar relef, tog’ j i nslari va i q lim or q ali barcha geografik komponentlarga ta’sir ko’rsatib, tuproq va biosenozlarda ham azonal iz qoldiradi. Bundan, azonallik ham xuddi zonallik singari, umumgeografik qonuniyatdir, degan xulosa kelib chikadi. Yer yuzasnda tabiati azonallikka bog’lik bo’lmagan va o’zida biror darajada azonallik xususiyatlarini aks ettirmagan joy yo’q, chunki, biror bir yer yo’qki, relefning qandaydir bir morfologik elementida joylashmasin yoki biror xil geologik tuzilishga ega bo’lmasin okeanlardan ma’lum darajada uzoqda joylashmasin. www.arxiv.uz

Похожие

O’zbekiston tog` mintaqalari o’simliklari

Shimoliy Amerikaning iqlim mintaqalari tabiat zonalari

Okeanlar tabiiy geografiyasida geografik mintaqalarni o`rganishi

Cho`llar

Janubiy Yevropa tabiiy geografik o’lkasi