Aholining hududiy joylashuvi - Aholi zichligi, aholi hududiy joylashuviga ta’sir etuvchi omillar - География - Презентации

Aholining hududiy joylashuvi - Aholi zichligi, aholi hududiy joylashuviga ta’sir etuvchi omillar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

909.21875 KB

Aholining hududiy joylashuvi: Aholi zichligi, aholi hududiy joylashuviga ta’sir etuvchi omillar

R E J A: 1. Zichlik to’g’risida tushuncha. 2. Aholining xududiy joylashuviga tasir etuvchi omillar. 3.Dunyo aholisining hududiy joylashuvi. 4.O’zbekiston aholisining hududiy joylashuvi va zichligi.01 01 14 1C 1E

Aholining hududiy joylanishi – yer yuzining kishilar tomonidan o’zlashtirilishi bilan bog’liq bo’lgan juda uzoq tarixiy jarayonning natijasidir. Yer sharining turli qisimlarida, turli mamlakatlarda aholining hududiy joylashishi va zichligi tarixiy, ijtimoiy – iqtisodiy va tabiyi omillar ta’sirida vujudga keladi. Bu asosiy omillar dunyoning turli qisimlarida ham hududiy va xech vaqt nuqtai nazardan bir xil emasligi va xech qachon bunday bo’lmasligi o’z – o’zidan ma’lum. Shuning uchun ham turli kontinentlarda, uning zichligida katta farqlar mavjud. Odatda aholining hududiy joylashuvini har bir kvadrat kilometrga to’g’ri keladigan aholi soni bilan ko’rsatiladi. Yer sharida aholining o’rtacha zichligi har kv km ga 47 kishi to’g’ri keladi. Ammo dunyoning turli qisimlarida aholining zichligi turlichadir. Dunyoning ayrim hududlarida zichlik juda yuqori Germaniyaning Rur havzasida, angliyaning Midlend rayonida o’rtacha zichlik 1000 kishiga etadi AQShning Atlantika sohilidagi katta hududda (Bostondan Voshingtongacha) o’rtacha zichlik 300 kishidan ortiq. 01 14 0C 0A 1C 24 1C 14 29 02 2B 03 1A 01 0E 02 30 03 1A

1975 yil 2004yil № Davlatlar Zichlik № Davlatlar Zichlik Aholisi eng siyrak joylashgan davlatlar 1 Gviana (Fransiya) 0.7 1 Garbiy Sahroi Kabir 0.1 2 Botsvana 1 2 Namibiya 2 3 Mug’uliston 1 3 Gviana (Fransiya) 2 4 Namibiya 1 4 Surinam 2 5 Liviya 1.5 5 Mug’uliston 2 6 Mavritaniya 1.5 6 Liviya 3 7 Avstraliya 1.8 7 Mavritaniya 3 8 Gabon 2 8 Botsvana з 9 Islandiya 2 9 Kanada 3 10 Kanada 2.3 10 Islandiya 3 Aholidi eng zich joylashgan davlatlar 1 Malta 950 1 Makao – Xitoy 20000 2 Barbados 568 2 Singapur 7000 3 Bangladesh 533 3 Gonkong – Xitoy 6181 4 Baxrayn 411 4 Malta 1333 5 Maldiv orollari 400 5 Maldiv orollari 1000 6 Puerto – Riko 348 6 Bangladesh 981 7 Janubiy Koreya 345 7 Barbados 750 8 Niderlandiya 333 8 Baxrayn 700 9 Martinika 330 9 Falastin 609 10 Belgiya 321 10 Moris 600Dunyo mamlahatlarining aholi zichligi.01

Ko’rsatkichlar Aholi mln kishi Aholi zichligi kishi/km Aholining o’sish tempi, % Yillar 1950 1975 2000 1950 1975 2000 1950-55 1975-80 2000-05 Afrika 224 414 820 7,4 13,7 27,1 2,2 2,8 2,5 Osiyo 1402 2406 3689 44,1 75,7 116,1 1,9 1,9 1,3 Yevropa 547 676 729 23,8 29,4 31,7 1 0,5 -0,1 Lotin Amerikasi 166 320 515 8,1 15,6 25,1 2,7 2,1 1,4 Shimoliy Amerika 172 244 309 8 11,3 14,3 1,7 0,9 0,7 Okeaniya 13 21 28 1,5 2,5 3,3 2,2 2,1 1,3 Dunyo bo’yicha 2524 4081 6090 18,6 30,1 44,9 1,8 1,7 1,3Dun yo hududlari bo’yicha aholi joylashuvidagi o’zgarishlar (1950-2000 y.y.) 01 18

Bu hududlarda yuqori zichlik asosan industrial taraqqiyot va yirik shaharlarinig keng rivojlanganligi hisobiga bo’lsa, dunyoning ayrim rayonlarida ko’p mehnat talab qiladigan qishioq xo’jaligi ham yuqori zichlikka sababchi bo’lmoqda. Masalan: Xindistonning ayrim hududlarida 300 kishidan ortiqdir.Indoneziyaning Yava orolida 500Bangiladej davlatida o’rtacha zichlik 400 kishi08 2109 16 1D 40 0D 02 1A 3F 20 21 0A 03 262D2D08

Misr Arab Respublikasining Nil daryosi deltasida zichlik 800 kishiga etadi. O’zbekistonning ayrim qishloq xo’jalik rayonlarida ham aholi zich (Moldaviya, G’arbiy Ukraina va O’zbekistonning yirik qishloq xo’jalik rayonlarida zichlik 300 – 400 kishiga etadi) Professor Yo. G. Saushkin obikor dehqonchlik, tropik dehqonchilik va ayniqsa, sholikorlik rivojlangan rayonlarda aholining juda zich yashashganligi haqida ko’plab misolllar keltirib xulosa chiqargan Keyinroq o’zlashtirilgan va yangidan sug’orila boshlangan yerlardagiga nisbatan qadimdan sug’orib kelinayotgan yerlarda aholi doimo zichroq bo’ladi Sug’oriladigan hududlar orasida sholi ekiladigan rayonlarda aholi ayniqsa zich bo’ladi2B 0A 1A 0D 02 29 25 1E 26 29 14 0E 16 0B 18 1202 39 0B 0B 0E0907 0D 22 02 17 0D 1C

Aholi zach hududlar: daryo va dengiz bo’ylari va shaharlar.

Agar dunyo aholisinig joylashuvi va zichligi kartasiga nazar tashlasak aholi eng ko’p va zich yashaydigan areallarni ajratish qiyin emas. Birinchi navbatda eng yirik to’rtta ana shunday areal yaqqol ko’zga tashlanadi. 1) Eng yirik birinchi areal o’z ichiga Xindiston yarimorolini, janubiy – sharqiy Osiyoni, Xitoyning sharqiy qisimini, Koreya yarim orolini va Yaponiyani oladi. Bu arealning ko’pchilik qismida (Masalan, Gang daryosi vodiysi, Yava oroli, Yanszi havzasi va boshqa) zichlik 200 kishiga etadi va undan ham ortadi. Faqat tog’li o’lkalarda zichlik birmuncha past. Bu arealda qator yirik millioner shaharlar (Tokiyo, Shanxay, Kolkutta, Bombay, Osaka, Kiota va boshqa) joylashgan. 4) Nil daryosi quyi oqimi hamda deltasini o’z ichga oladi. Dunyo aholisi zichligi kartasida aholi eng ko’p va zich joylashgan areallar bilan bir qatorda deyarli o’zlashtirilmagan hududlarni ham ko’rish mumkin.3) Aholi ko’p zich joylashgan AQShning Atlantika sohili. 2) Aholi zich joylashgan ikkinchi yirik areal Evropadir. Skandinaviya yarimorolini va Rossiya Evropa qismining shimoliy – sharqiy hududlarini hisobga olmaganda Evropaning qolgan barcha qismini shu arealga kiritish mumkin. Bu yerda zichlik 50 ko’p hududlarda 100 kishidan ortiq. 0107 1A 14 2C 0B 0E02 20 2F 02 09 1C 0E02 25 2631 02 03 1A 11 1C 03 02 32 0C03 01 35 45 2A 0209 1D03 18 2C

Bunday areallardan ham bir nechta xarakterlisini ajratsa bo’ladi. Jumladan: Artika atrofidagi rayonlar kam o’zlashtirilgan eng yirik arealdir. Bu arealga Grendlandiya, Shimoliy Amerika materigining qisimlari, Kanada, Artika arxepelagi, Rossiya hududida Sibir va Uzoq sharqning shimoliy qisimlarini kiritish mumkin. Bu hududda aholi kamligi asosan Artika va Subartika iqlimining sovuqlilgi oqibatidir Shuningdek kam o’zlashtirilgan areallarni Arabiston yarimorolida Kalaharia cho’lida va boshqa joylarda ham ko’rish mumkin. Yer sharidagi aholining hududiy joylashishi va zichligida bir qancha katta farqlar bo’lib ular uzoq tarixiy davirda va hilma – hil omillar ta’sirida vujudga kelgan. Bulardan eng asosiylari tarixiy, ijtimoiy – iqtisodiy, tabiiy va boshqa omillardir , beshinchsi Janubiy Amerika materiginig ichki qisimlaridagi ayrim hududlar Amazoniya, Braziliya yassi tog’ligining g’arbiy qismi va boshqalardir to’rtinchisi Gobi, Taklamakan cho’llari, Tibet yassi tog’ligi va uni janubdan o’rab turgan qudratli tog’lari uchinchisi Avstraliya cho’llari Aholi kam yashaydigan ikkinchi yirik areal Sahroi Kabir2109 1E 43 08 01 03 21 01 39 02 0E02 18 0D 05 22 1202 0C03 02 19 1308 18 0D 21 07 08 14 12 0C 14 08 09 12 0102 0B 05 22

O’zbekiston hududining tabiiy sharoiti ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishi imkoniyatlarining turli tumanligi aholi joylashuviga ham ta’sir qiladi. Mamlakat bo’yicha aholi joylashuvining o’rtacha zichligi 1 km 2 ga 55,4 kishidan iborat bo’lgan xolda, Navoiy viloyatida 7,1 kishidan, Andijon viloyatida 515,6 kishigacha farq qiladi. (Bu borada ichki tafovut 70 marttadan iborat). Qadimdan sug’oriladigan voxalarda aholi zich, Masalan; Farg’ona, Namangan, Xorazim viloyatlari. Qoraqalpag’iston respublikasi va Navoiy viloyati respublika maydonining 61,9 % ini egallasada bu hududda respublika aholisining atiga 9,3 % yashaydi. Toshkent aglomeratsiyasida aholi zichligi 600 – 700 kishga etadi.25 0E 16 14 0C03 2B 0C03 2C08 35 08 1C 2713 342C34 1C 18 2E0D 0F 38 0F 16 16 05 16 49 0D 3C2D2D08

• Foydalanilgan adabiyotlar. 1. M. Bo’rieva “Demagrafiya asoslari” Toshkent 2001 yil 2.D .Mo’minov ’’Áholi geografiyasi va demografiyasi fanidan ma’ruzalar matni. 3.htt; //demoscope. ru / weekly / app/ world 2010-2.php 4. www.google.uz

Похожие

Hududiy majmualarga ta’sir etuvchi omillar

Aholi joylashuvi va geodemografik majmualar

Aholi migratsiyasi

Aholi migratsiyasi 2

Aholiga xizmat ko‘rsatish va hududiy ijtimoiy majmualar