Turbomаshinаlаrning nаzаriy аsoslаri. Ulаrning turlаri vа gidro-аerodinаmik sхemаlаri. Ishchi g’ildirаkli suyuqlik хаrаkаtining kinemаtikаsi

Загружено в:

05.02.2024

Скачано:

0

Размер:

2091.263671875 KB

Скачать

Turbomаshinаlаrning nаzаriy аsoslаri. Ulаrning turlаri vа gidro- аerodinаmik sхemаlаri. Ishchi g’ildirаkli suyuqlik хаrаkаtining kinemаtikаsi. Suyuqlikni ishchi g’ildirаkkа kirish vа chiqish joylаridаgi tezlik diаgrаmmаlаri

R E J A : 1. Turbomashina ishchig‘ildirakda suyuqlik oqimi xarakati. 2. Turbomashinaning nazariy zo‘riqmasi. 3. Turbomashinaning nazariy unumdorligi. 4. Turbomashinaning nazariy xarakteritikasi. 5. Turbomashinalarda energiya isrofi va uning xaqiqiy xarakteristikalari.0102 08160D 1902 1B02 1C02 1E02 170A160D

gidravlik mashinalar Sun’iy ravishda tuliq nisbiy energiya farqi gidravlik mashinalar vositasida amalga oshiriladi. Gidravlik mashinaning ishchi organi suyuqlik oqimi bilan o‘zaro muloqotda bo‘lib unga tashqaridan sun’iy ravishda energiya uzatadi. Uzatilgan energiya miqdori suyuqlikni kerakli balandlikka ko‘tarish va qarshiliklarni engib o‘tish uchun sarflanadigan ishga etarli bulishi kerak. Gidravlik mashinalar konchilik sanoatida shaxta va karerlarni shamollatish, kon suvlarini er sathiga chiqarib tashlash va siqilgan havo energiyasida ishlaydigan kon mashinalari va uskunalarini yuqori bosimli havo bilan ta’minlashda qo‘llaniladi. 01 0102 01 02 01 0A05 01 0A15 01 18060D 151B 12 1109 0B 01 18060D 1909 0E09 1609 0E09 02

Ishchi g‘ildirakda su yuq lik oqimi juda murakkab harakat bilan harakatlanadi . Oqim harakatini murakkabligi i shchi g‘ildirakning geometrik o‘l cha mlari, parraklarning soni va sha kli, oqimning harakat turi va bo shq a ko‘rsatki chl arga bog‘liq. Murakkab oqim harakatini o‘rganish qiyin bo‘lganligi u chu n u soddaroq harakat bilan alma sht iriladi. Buning u chu n: 1- rasm. I shchi g‘ildirak kesimi 1. Markazdan qo chm a turboma shi na ishchi g‘ildiragi aylanish o‘ qiga perpendikul yar bo‘lgan I-I (1rasm) tekislik bilan sha rtli ravi shd a kesiladi. Natijada i shchi g‘ildirakning i chk i va ta shq i aylanalari hamda parraklar bilan che garalangan halqasimon radial panjara (re shyot ka) hosil bo‘ladi. Su yuq lik parraklar oralig‘iga halqasimon radial panjaraning i chk i aylanasi bo‘yi cha kiradi va ta shq i aylana bo‘yi cha ishchi g‘ildirakdan chi qadi.

2.Har bir parraklar qadamidagi (parraklar qadami aylana uzunligini parraklar soniga bo‘lgan nisbati) va ishchi g‘ildirak eni v 2 (parrak uzunligi)dagi oqim tezliklari bir hil deb qaraladi. 3.Ishchi g‘ildirakning parraklar soni cheksiz ko‘p va ular qalinlikga ega emas deb faraz qilinadi. Bu bilan suyuqlik oqimi parraklar ta’sirida cheksiz va parallel tizillamalarga (struya) bo‘linadi. Bu bilan har bir tizillama oqim harakat troektoriyasini parraklar shakliga mos kelishiga sharoit yaratiladi. 4.Suyuqlik harakati barqarorlangan harakat deb qaraladi. Ma’lumki barqarorlangan harakatda tezlik vaqtga bog‘liq emas. 5.Ishchi g‘ildirakda energiya isroflari bo‘lmaydi deb qaraladi. Bu bilan ishchi g‘ildirakga uzatilgan mexanik energiya to‘liq suyuqlikga o‘tadi deb qarashga imkon beradi. Bunday cheklashlar bilan qabul qilingan ishchi g‘ildirak nazariy ishchi g‘ildirak va uning zo‘riqma va unumdorligi esa nazariy zo‘riqma va nazariy unumdorlik deb tushuniladi.

$Nazariy i shchi g‘ildirakdan oqib o‘tuv chi su yuq lik oqimining tezlik vektorlari oqimni halqasimon radial panjaraning kirish va chi qish nuqtalariga topiladi. I shchi g‘ildirak aylanma harakat bilan harakatlanganda su yuq lik zarra cha si bir vaqtning o‘zida aylanma va nisbiy harakatlar ta’sirida bo‘ladi. Aylanma harakat –bu zarra cha ning i shchi g‘ildirak bi lan harakatidir. Uning harakat troektori yas i halqasimon radial panjaraning i chk i va ta shq i aylanalariga mos keladi. Aylanma harakat tezlik vektori -u  esa i chk i yok i ta shq i aylanalarga urinma ko‘rini shi da bo‘ladi. Nisbiy harakat - bu zarr acha ning parraklar oralig‘ida parrak bo‘ylab harakatidir. Nisbiy harakat troektori yas i parrak sha kliga mos bo‘lganligi u chu n uning tezlik vektori W  parrak sirtiga urinma holda bo‘ladi. Zarachaning absolyut tezlik vektori C  esa uning aylanma va nisbiy tezlik vektorlarining geometrik yig‘indisiga teng. YA’ni w u C �     (37) Aylanma harakatning absol yut qiymati 60 2 n r U    ; (38) bu erda: r - radius,m; n - ishchi g‘ildirakning aylanish tezligi, ayl \min.$

Ishchi g‘ildirakning kirish va chi qish nuqtalari u chu n zarra cha ning tezlik diagrammasi (37) ifoda asosida chi ziladi va uning ko‘rini shi 2.2 - rasmda keltirilgan. Bu erda mos ravi shd a: 2-rasm . Markazd an qo chm a turboma shi na su yuq lik zarra cha larini tezlik vektorlari u1, u2- ishchi g‘ildirakning kirish va chi qish nuqtalaridagi zarra cha ning aylanma tezlik vektorlari .u1- xalqasimon radial panjaraning ichk i aylanasiga , u2-esa ta shq i aylanasiga urinma ko ‘ri ni shi ga ega ; W 1,W 2,- ishchi g‘ildirakning kirish va chi qish nuqtalaridagi nisbiy tezlik vektolari W 1 parrakning kirish va W 2 esa chi qish nuqtalari sirtiga urinma ko ‘rini shd a bo ‘ladi . S 1 S 2 - ishchi g‘ildirakning kirish va chi qish nuqtalaridagi zarra cha ning absol yut tezlik vektorlari ular (37) ifoda asosida topiladi . 2 1  - su yuq lik zarra cha larining ishchi g‘ildirakga kirish va chi qish bur cha klari deb ataladi . 1  bur cha gi u1 va W 1 tezlik vektorlari va 2  esa N 2 va W 2 vektorlari orasidagi bur cha klar 2 1,  - mos ravi shd a u2 va S 1 xamda u2 va S 2 tezlik vektorlari orasidagi bur cha klar

Turbomashinaning nazariy zo‘riqmasi Parraklar soni cheksiz va qalinlikga ega bo‘lgan hamda energiya isrofi yo‘q deb faraz qilingan ishchi g‘ildirak nazariy (ideal) ishchi g‘ildirak deb qabul qilingan. Ideal ishchi g‘ildirak orqali suyuqlik oqimiga uzatilgan mexanik energiya uning nazariy zo‘riqmasi deyiladi. Mexanik energiyani parraklar orqali suyuqlik oqimiga o‘tish jarayoni tizillama (struynoe) va uyurma (vixrevie ) harakat nazariyalari asosida o‘rganilgan. Tizillama harakat nazariyasi okim bir necha o‘zoro parralel tizillamalardan tashkil topgan va chegaralangan joyida harakatlanadigan oqimlar uchun qo‘llaniladi. Uyurma harakat nazariyasi esa parraklarni oqim bilan o‘zaro muloqati natijasida parraklar atrofida paydo bo‘ladigan uyurma harakatni parralel oqim harakatiga ta’siri natijasida paydo bo‘ladigan ko‘tarish kuchiga asoslangan. Uyurma harakat nazariyasi o‘ta murakkab bo‘lib u o‘quvchidan oqimning uyurma harkati to‘g‘risida ma’lum darajada bilimga ega bo‘lishini talab qiladi. Bu bilim oqim harakatini endi o‘rganayotgan o‘quvchida etarli emas. Shuning uchun ushbu qo‘llanmada turbomashinaning nazariy zo‘riqmasini aniqlash usuli tizillama harakat nazariyasi asosida ko‘rsatilgan.

$Turboma shi na zo‘riqmasini bu usulda aniqla shd a su yuq lik oqimining harakat miqdori momenti va harakat miqdor momentini o‘zgari shi teoremasidan foydalaniladi. Bu teoremaga binoan ke sim yuz adan bir sekund davomida oqib o‘tadigan su yuq lik massasining harakat miqdori momenti l c m M    (39) bu erda s - su yuq lik oqimining absol yut tezligi, m \sek; l elka, m. su yuq lik oqimining bir kesimdan ikkin chi kesimga cha oqib jara yon ida harakat miqdori momentini o‘zgari shi 1 2 M M M    (40) va u   va    kesimlar or alig‘ida (2 -rasm) su yuq lik oqimiga ta’sir etuv chi ku chl ar momentiga teng Yuq oridagi (1.39) va (1.40) ifolarga asoslanib bir sekund davomida i shchi g‘ildirakdan oqib o‘ta yot gan su yuq likning xarakat miqdori momentning quydagi cha yoz ish mumkin: - kirish kesimi u chu n 1 1 l c m M    - chi qish kesimi u chu n  2 2 l c m M    (41) Harakat miqdori momentini o‘zgari shi esa 1 2 M M M    =  1 1 2 2 l c l c m     (42)$