Термодинамиканинг иккинчи қонуни - Физика - Презентации

Термодинамиканинг иккинчи қонуни

Загружено в:

19.11.2023

Скачано:

0

Размер:

1291.15234375 KB

Термодинамиканинг иккинчи қонуни

Термодинамиканинг биринчи қонуни бирор процесс амалга ошиши туфайли жисм ички энергиясининг ўзгариши, бажарилган иш ва иссиқлик миқдори орасидаги миқдорий боғланишни аниқлайди. Лекин процесс содир бўлиши ёки бўлмаслиги ва қайси йўналишда содир бўлиши ҳақида аниқ кўрсатма бермайди. Термодинамиканинг иккинчи қонуни жуда кўп тажрибаларнинг умумлаштириш маҳсули сифатида вужудга келган бўлиб, табиатда содир бўладиган процессларнинг амалга ошиши мумкин бўлган йўналишини аниқлайди .

Кундалик кузатиш ва тажрибалар иссиқликни ўз-ўзидан фақат иссиқроқ жисмдан совуқрок жисмга ўтиши мумкинлигини кўрсатади. Иш бошқа тур энергиялари каби осон ва тўлиқ иссиқликга айланиши мумкин. Бунга табиат ҳодисаларидан: ишқаланиш, зарба, тормозланиш ва бошқа ҳодисаларни мисол келтиришимиз мумкин.

Бунга тескари бўлган процесс, яьни иссиқликни ишга айланиши ўз-ўзидан содир бўлмайди. Иссиқлик фақат даврий процесс амалга ошириладиган қурилмалар уч элементдан-иситгич, ишчи жисм ва совиткичдан иборат бўлиб, иссиқ ва совиқ манбалар орасида температуралар фарқи бўлган пайтдагина ишга айланиши мумкин. Сади Карно 1824 йилда буғ машинасининг ишини ўрганиб, фақат температуралар фарқи бўлгандагина иссиқликдан механикавий иш олиш учун фойдаланиш мумкинлигини аниқлади. Термодинамиканинг иккинчи қонунини умумий кўринишда қуйидагича таърифлаш мумкин: ўз-ўзидан содир бўладиган ҳар қандай процесс қайтмас процессдир. Тўғри ва тескари йўналишларда ўтказилганда система дастлабки ҳолатига қайтмайдиган процесслар қайтмас процесс деб аталади . Иккинчи қонуннинг барча бошқа таърифлари бу умумий таърифнинг хусусий ҳолларидан иборат .

Ишчи жисм бир қанча ўзгаришларга учраб, яна бошланғич ҳолатига қайтиб келадиган кетма-кет қатор процесслар айланма термодинамик процесс ёки цикл дейилади. Иссиқлик машинаси цилиндрда газ бир марта кенгайганда фақат чегараланган миқдорда иш олиш мумкин. Чунки ишчи жисмнинг кенгайиш процессида температура ва босими атроф муҳитнинг температураси ва босимига тенглашади. Шунинг билан иш олиш тугайди. Демак, қайтадан иш олиш учун сиқилиш процессида ишчи жисм ўзининг бошланғич ҳолатига қайтарилиши керак. Иш бажариладиган даврий процесслар турли иссиқлик машиналарида амалга оширилади. Иссиқлик машинаси цикли иши -диаграмада қулай тушунтирилади (5.1-расм). Иссиқлик двигатели циклида (5.1, а-расм). температураси Т 1 бўлган иссиқлик манбаидан Q 1 иссиқлик олинади. Температураси Т 2 , бўлган совиқ манбага (T 2 < T 1 ) Q 2 иссиқлик берилади , бу иссиқлик миқдорлари фарқи Q 1 – Q 2 фойдали ишга айланади L>0 ва у ташқи истеъмолчига узатилади.

Иссиқлик двигателларининг самарадорлик даражаси термик фойдали иш коэффициенти билан аниқланади . Цикл ишининг ишчи жисмга, циклда берилган иссиқлик миқдорига нисбати циклнинг термик фойдали иш коэффициенти деб аталади:

Карно цикли С. Карно 1824 йилда "Оловнинг ҳаракатлантирувчи кучи ва бу кучни ҳосил қила оладиган машиналар ҳақида мулохазалар" номли асарини нашр қилди. Карно ушбу асарида биринчи бўлиб иссиқликни ишга айлантириш мумкинлиги тўғрисидаги фикрни таърифлаган ва таҳлил этган. Француз олими С. Карно иссиқлик машиналарининг ишлаш самарадорлигини тадқиқот қилиб, иккита ўзгармас температурали иссиқлик манбаи-иситкич Т 1 ва совиткич Т 2 орасида содир бўладиган, иккита адиабата ва иккита изотермадан ташкил топадиган қайтар циклни таклиф этди.

Термодинамика иккинчи қонунининг математик ифодаси Қ айтар Карно цикли учун : Жисмдан олинаётган иссиқлик миқдори Q 2 манфий ва Ишчи жисм олган ёки берган иссиқлик миқдорининг мазкур процесс амалга ошадиган абсолют температурага нисбати иссиқликнинг келтирилган миқдори деб аталади. Қ айтар Карно цикли учун иссиқликнинг келтирилган миқдори алгебраик йи ғ индиси нолга тенг. Ушбу хулоса ҳ ар қандай қайтар цикл учун ҳ ам ўринлидир. Агар ихтиёрий қайтар цикл чексиз кўп элементар Карно циклидан иборат бўлса, ҳ ар бир элементар Карно цикли учун:

• Қайтмас процесс – тугри ва тескари йуналишда утказилганда ишчи жисм дастлабки холатига кайтмайдиган процесс. • Иссиқлик машинаси – энергияни иссиклик шаклидан иш шаклига узгартириб берувчи курилма. • Цикл – айланма термодинамик процесс. • Совутиш коэффициенти – совутгичдан олинган иссиклик микдорини циклни амалга ошириш учун ташки жисмлар бажарган ишга нисбати. • Карно цикли – иккита изотермик ва иккита адиабатик процессдан ташкил топган идеал цикл. • Термодинамикавий иккинчи қонуни – иссиклик окими йуналиши ва иссикликни ишга айланиш шартини белгилайди.

Похожие

Термодинамика

Statistik termodinamika muammolari

Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi. Ideal gaz molekulalarining tezligi va energiyasi boʻyicha taqsimoti

Молекуляр физика ва термодинамика

Динамика