Quyosh energiyasida foydalanish - Физика - Презентации

Quyosh energiyasida foydalanish

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

737 KB

Quyosh energiyasida Quyosh energiyasida foydalanishfoydalanish

Quyosh energiyasini elektr energiyasiga Quyosh energiyasini elektr energiyasiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aylantirishto‘g‘ridan-to‘g‘ri aylantirish  Quyosh energiyasini elektr energiyasiga Quyosh energiyasini elektr energiyasiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri aylantirishning termoelektrik, to‘g‘ridan-to‘g‘ri aylantirishning termoelektrik, fotoelektrik va fotogalvanik usullari mavjud bo‘lib, fotoelektrik va fotogalvanik usullari mavjud bo‘lib, ularning ichida fotogalvanik usul hali yaxshi ularning ichida fotogalvanik usul hali yaxshi o‘rganilgan emas. Ma’lumki, matereallarda erkin o‘rganilgan emas. Ma’lumki, matereallarda erkin elektronlar mavjud bo‘lib, ular musbat ion elektronlar mavjud bo‘lib, ular musbat ion atrofida xaotik ravishda harakat qiladi, metallning atrofida xaotik ravishda harakat qiladi, metallning o‘zi esa elektr jihatdan neytral hisoblanadi. Agar o‘zi esa elektr jihatdan neytral hisoblanadi. Agar bir yoki bir necha elektron metall sirtidan tashqi bir yoki bir necha elektron metall sirtidan tashqi muhitga (vakuumga) chiqsa, metall sirti bilan muhitga (vakuumga) chiqsa, metall sirti bilan muhit orasida potensiallar ayirmasi muhit orasida potensiallar ayirmasi ΔφΔφ hosil hosil bo‘ladi. Elektron zaryadi (bo‘ladi. Elektron zaryadi ( ee ) ni bu potensiallar ) ni bu potensiallar ayirmasi ayirmasi ΔφΔφ ga ko‘paytmasi ga ko‘paytmasi elektronning elektronning chiqish ishichiqish ishi deb ataladi: deb ataladi: , , eVeV yoki yoki JJ ..    e A

 Har xil metallardagi elektron chiqish ishi har Har xil metallardagi elektron chiqish ishi har xil bo‘ladi. Bu ish ko‘pincha joullardan yoki xil bo‘ladi. Bu ish ko‘pincha joullardan yoki elektron voltlarda o‘lchanadi. . elektron voltlarda o‘lchanadi. . Ba’zi metallar Ba’zi metallar uchun chiqish ishining son qiymatilarini uchun chiqish ishining son qiymatilarini keltiramiz:keltiramiz: MetallMetall ChI (eV)ChI (eV) MetallMetall ChI (eV)ChI (eV) AlyuminiyAlyuminiy 3,743,74 MishMish 4,474,47 TemirTemir 4,364,36 KumushKumush 4,284,28 KobaltKobalt 4,254,25 SeziySeziy 1,891,89 LitiyLitiy 2,392,39 SinkSink 3,743,74

 Chiqish ishlari har xil bo‘lgan ikki metall Chiqish ishlari har xil bo‘lgan ikki metall bir-biri bilan payvandlanganda elektronlar bir-biri bilan payvandlanganda elektronlar diffuziyasi hisobiga kontakt potensiallar diffuziyasi hisobiga kontakt potensiallar ayirmasi hosil bo‘ladi. Agar kontakt joyi ayirmasi hosil bo‘ladi. Agar kontakt joyi qizdirilsa, elektronlar diffuziyasi ortadi va qizdirilsa, elektronlar diffuziyasi ortadi va kontakt potensiallari ayirmasi ham kontakt potensiallari ayirmasi ham kattalashadi.kattalashadi.

 Agar uchlari payvandlangan ikkita har xil Agar uchlari payvandlangan ikkita har xil metall simlarni galvanometrga ulab, metall simlarni galvanometrga ulab, kontaktlardan birini sovuq holatda qoldirib, kontaktlardan birini sovuq holatda qoldirib, ikkinchisi isitilsa, zanjirda elektr toki hosil ikkinchisi isitilsa, zanjirda elektr toki hosil bo‘ladi. Bu hodisani birinchi marta nemis bo‘ladi. Bu hodisani birinchi marta nemis olimi Zeyebek kuzatgan bo‘lib, olimi Zeyebek kuzatgan bo‘lib, termoelektrik effekt yoki “Zeyebek effekti” termoelektrik effekt yoki “Zeyebek effekti” deb yuritiladi.deb yuritiladi.

 Termoelektr yurituvchi kuch Termoelektr yurituvchi kuch EE payvandlangan uchlaridagi payvandlangan uchlaridagi temperaturalar (absolyut shkala temperaturalar (absolyut shkala bo‘yicha) ayirmasiga to‘g‘ri bo‘yicha) ayirmasiga to‘g‘ri proporsional bo‘lib, metallar tabiatiga proporsional bo‘lib, metallar tabiatiga bog‘liq:bog‘liq:  Bunda α – metallning termo EYK Bunda α – metallning termo EYK koeffitsiyenti.koeffitsiyenti.) ( 2 1 T T E   

 Uchlari o‘zaro payvandlangan ikkita har xil Uchlari o‘zaro payvandlangan ikkita har xil metalldan yasalgan asbobga metalldan yasalgan asbobga termoparatermopara yoki yoki termoelement termoelement deb ataladi. Termoelement deb ataladi. Termoelement kavsharlangan uchi temperaturasi o‘lchanuvchi kavsharlangan uchi temperaturasi o‘lchanuvchi moddaga va ikkinchi – sovuq uchlari o‘lchov moddaga va ikkinchi – sovuq uchlari o‘lchov asbobga ulanadi. Bir necha termoelementlardan asbobga ulanadi. Bir necha termoelementlardan tuzilgan sistemaga tuzilgan sistemaga termobatareyatermobatareya deb ataladi. deb ataladi.

 1908-yilda Moskva universiteti proffessori 1908-yilda Moskva universiteti proffessori V.Serasskiy 100 ta termoelementdan V.Serasskiy 100 ta termoelementdan iborat bo‘lgan quyosh batareyasini yaratdi. iborat bo‘lgan quyosh batareyasini yaratdi. Bu batareya oynaband yashik ichiga Bu batareya oynaband yashik ichiga joylashgan bo‘lib, elektr qo‘ng‘irog‘ini tok joylashgan bo‘lib, elektr qo‘ng‘irog‘ini tok bilan ta’minlab turadi.bilan ta’minlab turadi.

 Asrimiznng 30-yillarida Asrimiznng 30-yillarida akademik A.F.Ioffe akademik A.F.Ioffe termogeneratordan termogeneratordan quyosh energiyasini quyosh energiyasini elektr energiyasiga elektr energiyasiga aylantirish masalasini aylantirish masalasini taklif etgan bo‘lsa, 1941-taklif etgan bo‘lsa, 1941- yilga kelib u shunday yilga kelib u shunday termogeneratorni ishlab termogeneratorni ishlab chiqdi. Quyosh chiqdi. Quyosh termoelektrogeneratorlartermoelektrogeneratorlar i asosan quyosh i asosan quyosh konsentratori va konsentratori va termobatareyalardan termobatareyalardan tashkil topgan.tashkil topgan.

 1956-yilda G.M.Krjijanovskiy nomidagi Energe tika 1956-yilda G.M.Krjijanovskiy nomidagi Energe tika instituti xodimlari diametri 2instituti xodimlari diametri 2 mm bo‘lgan ko‘zgu bo‘lgan ko‘zgu fokusiga termogenerator o‘rnatib, issiq va sovuq fokusiga termogenerator o‘rnatib, issiq va sovuq payvandlar orasidagi temperaturalar farqi 400°payvandlar orasidagi temperaturalar farqi 400° СС bo‘lganda 21V kuchlanish ostida 18,9 Vt quvvat bo‘lganda 21V kuchlanish ostida 18,9 Vt quvvat olishga muyassar bo‘ldilar. Termogenerator FIK olishga muyassar bo‘ldilar. Termogenerator FIK 2% ga yaqin. Bunga sabab elementlarni o‘zaro 2% ga yaqin. Bunga sabab elementlarni o‘zaro ulash sistemasi yaxshi ishlanmaganidir. ulash sistemasi yaxshi ishlanmaganidir. Keyinchalik Y.Malevskiy va A.Oxotinlar Keyinchalik Y.Malevskiy va A.Oxotinlar termogenerator FIK 8% ga yetkazish imkoniyatiga termogenerator FIK 8% ga yetkazish imkoniyatiga ega bo‘ldilar.ega bo‘ldilar.

Похожие

Quyosh batareyalari

Quyosh fotoelektrik elementlar

Quyosh energiyasidan elektr energiyasi ishlab chiqarish

Shamol energiyasidan foydalanish

KHKlarida “Yadro energetikasi bo'limini oqitishda axborot texnalogiyalardan foydalanish