Qattiq jism fizika elementlarining rivojlanish tarixi - Физика - Презентации

Qattiq jism fizika elementlarining rivojlanish tarixi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

833.693359375 KB

Qattiq jism fizika elementlarining rivojlanish tarixi

Mikroolamda kechadigan jarayonlarni klassik mexanika qonunlari bilan izohlash va talqin etishga harakat qilishdi. Biroq ularning harakatlari zoye ketdi. Yorug’lik difraksiyasini tushuntiruvchi Yung tajribalari, EM nurlanish uchun Maksvell nazariyasining yaratilishi yorug’likning to’lqin nazariyasini isbotlagan bo’lsa, biroq bu nazariya yorug’likning yutilishi va sochilishi, nurlanish qonunlarini tushuntirushda qiyinchiliklarga uchradi.

XVII asr oxiri va XVIII asr boshlarida yorug’likning to’lqin nazariyasi XVII asr oxiri va XVIII asr boshlarida yorug’likning to’lqin nazariyasi o’zining eng cho’qqisiga chiqqan davr hisoblanadi, Lebedev tomonidan yorug’lik bosiming mavjudligini ochilishi yana to’lqin nazariyasining kuchayishiga sabab bo’ldi. Biroq to’lqin nazariya qanchalik chuqurlashmasin, nurlanish energiyasining taqsimotini to’lqin nazariyasi yordamida tushuntish mumkin b o’lmadi. Nazariyachilarning juda ko’p urinishlari zoye ketdi. Absolyut qattiq jism nurlanish spektrining energiya taqsimotini to’lqin nazariyasi tushuntira olmadi, EM nazariya asosida keltirib chiqarilgan qonuniyat tajriba natijalariga zid bo’lib, hatto nazariyaning o’zida ichki ziddiyatlar mavjud edi.

Molekullar nazariyasi. Nobel mukofoti 1926 yilda Ma'lumki moddalar tinimsiz va tartibsiz harakat qiluvchi atom va mole-kulalardan tashkil topgan. Ularning atom va molekulalari haqidagi ma'lumotlarga asoslanib, makroxossalarini o'rganuvchi fizikaning bo'limiga statistik fizika deyiladi. Ko'psonli zarrachalardan tashkil topgan sistemaning xossalari statistik qonunlarga bo'ysunadi. Statistik qonunlarni o'rganish natijasida sistema makroxossalarini hisoblash mumkin. Mazkur hisoblar sistema tarkibiga kirgan zarrachalarning ichki xossalariga, ularning harakatiga, o'zaro va tashqi muhit (jism) bilan ta'sirlashishlariga bog’liq bo'ladi.

1901-yilga kelib Plank nurlanish spektrini tushuntirib beruvchi ajoyib yechim topdi, bu yechim kvant nazariyasining buyuk binosiga qo’yilgan birinchi g’isht hisoblanadi. Bu qonun kvant nazariyasi rivojining boshlang’ich nuqtasi bo’lib hisoblanadi. Bu qonunning asosida yorug’lik energiyasi uzluksiz va cheksiz bo`la olmaydi, u ma’lum aniq porsiyalar – kvantlardаnginа iboratdir. Shuningdek, “nurlanishning energetik spektrida uzluksizlik yo’q degan g’oya ilgari surildi. Kvant mexanikasi asoslanadigan tajribaviy dalillar inson ongi bevosita tushuna olish chegarasidan tashqarida yotadi. Tajriba natijalarini nazariya bilan taqqoslash haqiqat mezoni ekanligi, gаrchi bu matematik ifodalar fizik tushunchalar va atamalar bilan izohlangan bo`lsa ham, matematik formalizmga olib keldi. Kvant mexanikasining rivoji yorug’likning kvant nazariyasi ochilishi bilаn bоg`lаngаn.

Sharoitga qarab sistemaninng zarrachalari klassik yoki kvant mexanikasi qonunlariga bo'ysunadi. Nyuton mexanikasiga bo'ysunuvchi ko'psonli zarrachalardan tashkil topgan sistemalarning makroxossalarini (masalan: gazning energiyasini, uning idish devorlariga bosimini, ma'lum termodinamik jarayonlarda, ish va energiya orasidagi bog’lanishlarni) klassik statistika o'rganadi. Kvant mexanikasi qonunlariga bo'ysunuvchi ko'p sonli mikrozarrachalardan tashkil topgan sistemalarning makroxossalarini(masalan: kristall panjaraning issiqlik sig’imi, qattiq jismlarning issiqlik va elektr o'tkazuvchanligi, issiqlik nurlanishi energiyasi va h.k.larni) kvant statistikasi o'rganadi.

Yorug’lik uchun energiya va impulsning saqlanish qonuni. Bu ifоdа klassik nuqtai nazardan yorug’likning to`lqin ekanligini tushuntirib bearaolmaydi. Klassik nazariyaga asosan, yorug’lik nuri modda bilan to`qnashganda uning “rangi” (dispersiya) o`zgarishi kerak edi. Tajribada esa yorug’likning intensivligigina o`zgaradi. Bundan kelib chiqadiki, kvant zarra muhitning biror joyida mujassamlashishi mumkin emas. Yorug`lik kvant nazariyasining tub ma`nosi shundaki, nurlanish va yutilish kabi hodisalarda energiya va impulsning o`zgarishi ihtiyoriy bo`lmay, kvantlangan bo`ladi. Yorug`lik kvanti ham zarra, ham to`lqindir. Foton faqat harakatdagina mavjud (v=0 da m=0), foton faqat korpuskula, yoki faqat to`lqin ham emas. Foton energiyasi to`lqin kabi amplitudaga bog`liq emas. Yorug`lik ikkilamchi xususiyatga ega, yani yorug’lik uchun dualizm o`rinli. Uning tarqalishida to`lqin xususiyati ko`proq bo`lsa, biror mikrozarra bilan to`qnashganda korpuskula xususiyati namoyon bo’ladi. Bu ikkala xususiyat mikroolamning obyektiv xususiyati bo`lib, ularni bir-biridan ajratib bo`lmaydi.

QATTIQ JISMLAR FIZIKASI ELEMENTLARI Molekulalarning hosil bo'lish mexanizmlari muhokama etilganda, bog’lanish tabiatidan qat’iy nazar, molekula hosil qilayotgan atomlarga ikkita kuch ta'sir etishi qayd etilgan edi: katta masofalardayoq sezilarli bo'lgan (uzoqdan ta'sir etuvchi) tortishish kuchlari va kichik masofalarda paydo bo'ladigan va masofaning kamayishi bilan keskin ortib ketadigan (yaqindan ta'sir etuvchi) itarishish kuchlari.

Termodinamika qonunlariga asoslanib, Kirxgof spektral zichlik - moddaganing turiga bog’liq bo’lmay, faqat haroratga bog’liqligini aniqladi. Stefan–Bolsman birlik yuzadan birlik vaqtda nurlanuvchi energiya zichligi haroratni to’rtinchi darajasiga bog’liqligini aniqladi, (2) , bu yerda Bolsman doimiysi , bo’lganda ham (1) ni izohlay olmadi.

Mutlaq qora jism nurlanishining Plank nazariyasi.

Rеlеy-Jins klаssik qоnuni Nurlаnishning tаjribаdа оlingаn spеktrаl tаqsimоti bаrchа nurlаnish chаstоtаlаri uchun klаssik nаzаriya qоnunlаrigа bo`ysunmаydi. Mutlаq qоrа jism nurlаnishining spеktrаl tаqsimоti ilk bоr Plаnk tomonidаn yarаtilgаn ifоdа yordаmidаginа tushuntirilishi mumkin bo`lib, pаst hаrоrаtlаrdа (nurlаnishning kichik chаstоtаlаridа) Plаnk fоrmulаsi (6) ning shartni qoniqtiruvchi qiymatlarida qatorga yoysak Rеlеy-Jins klаssik qоnuni (4) kelib chiqadi, yuqоri hаrоrаtdа esа ( kаttа chаstоtаlаridа) Vin qonuni o’rinli. (6) ifodani chаstоtаning barcha o’zgarish sohasi bo’yicha integrallasak, Stefan –Bolsman qonuni kelib chiqadi.

Похожие

Fizika tarixi

Optika fanining rivojlanish tarixi

Elementar zarralar fizikasi rivojlanish tarixi

Fizika fanining rivojlanish tarix, fazo va vaqt, sanoq sistemasi

O'zgaruvchan massali jism harakati