Электр занжирининг асосий қонунлари. Электр занжиридаги қаршиликларни улаш схемалари - Физика - Презентации

Электр занжирининг асосий қонунлари. Электр занжиридаги қаршиликларни улаш схемалари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

195.5 KB

Электр занжирининг асосий қонунлари. Электр занжиридаги қаршиликларни улаш схемалари . Электр занжирининг асосий қ онунлари. Электр занжиридаги қ аршиликларни улаш схемал ари. Электр занжирининг асосий қонунлари. Ом қонуни -электр занжирига оид асосий қонун б ўлиб, занжирдаги ток ва кучланиш ўзаро қандай нисбатда бо ғланганлигини ифода лайди. Бунга к ўра та рмо қланмаган берк занжирдаги ток ЭЮК -га ту ғри пропорционал, занжирнинг т ўла қаршилигига тескари пропорциона лдир: I R r Е  0 ЭЮК -си б ўлмаган электр занжирнинг и сталган қисми учун ҳам татби қ этиш мумкин. У ҳолда з анжир қисм идаги ток: I  R U Бундан: U  I  R Демак, R н қаршилигида кучланишнинг пасайиши қаршилик ор қали ўтган то книнг мазкур қаршиликка к ўпайтмасига тенг. www.arxiv.uz

Кирхгоф қонунлари мураккаб (и кки ва ундан ортик контурли) эл ектр занжирларини ҳисоблаш ва уларнинг электр ҳол атини т ўла ани қлаш учун хизмат қилади. Мураккаб занжирлар учун тармо қ, тугун ва контур тушунчал ари қў лланилади: 2-Расм. Мураккаб электр занжир схем аси Тармо қ-электр з анжир ининг маълум бир қисми бўлиб, кетма -кет бирлаштирилган қаршиликлар, эне ргия манбалари ва ҳоказолардан иборат. Тугун -электр занжир ининг учта ва ундан орти қ тармо қларнинг бирлашган ну қтаси. Контур -занжирнинг бир неча тармо қларидан иборат ёпи қ й ўл. Масалан, 2 -расмдаги электр з анжири бешта тармо қ (булардан иккитасининг энергия манбаи бор), иккита тугун ва т ўққ изта контурдан иб орат. www.arxiv.uz

Кирхгофнинг биринчи қ онуни (то к лар қ онуни) электр занжирининг тармо қ ланиш тугунидаги токла р нинг қ андай та қ симланганлигини ифодалай ди. Бу қ онунга к ў ра электр занжирининг тармо қ ланиш туг у нига келаётган ва ундан чи қ иб кетаётган токларнинг алгебраик йи ғ индиси нолга тенг. Ум у мий ҳ олда:    n k kI 1 0 Кирхгофнинг иккинчи қ онуни ( кучлани ш лар қ онуни ) берк контурдаги барча ЭЮК - ларнин г алгебраик йи ғ индиси шу контурнинг барча қ исмларидаги ку ч ланишлар пасайишининг алгебраик й и ғ индисига тенг :      n k n k kkk R I Е 1 1 Манба ва истеъмолчи қ исмаларидаги кучл а нишлар. Ҳ ар қ андай манба электр юритувчи кучининг бир қ исми унинг ички қ аршилигига ( r 0 ) сарфланади. Шунга к ў ра манба қ исмаларидаги кучланиш унинг электр юритувчи кучидан доимо I r 0   U 0 ми қ дорга кичик б ў лади. Манбанинг ички қ аршилиги қ анчалик кичик б ў лса, у ишлаб чи қ араётган электр энергиясининг қ уввати шунчалик катта б ў лади. Ички қ аршилиги r 0  0 б ў лган электр юритувчи куч манбалари шартли равишда қ уввати чексиз генераторлар дейилади. Бунга ў та катта қ увватли ( ГЭС, ГРЭС, АЭС ва бош қ а ) электр станцияларининг генераторлари киради. Агар манба қ и смаларидан таш қ и занжир ажратиб қў йилганда манб а нинг кучланиши унинг ЭЮК ига тенг б ў лади ( U аг  Е). www.arxiv.uz

Электр токининг иссиқлик таъсириЎ тказгичдан электр токи ўтиши натижасида ҳосил б ўлган исси қлик ўтказгични қизитиб, атроф - мухитга тар қалади. Электр токи ажратиб чи қарган исси қлик ми қдори таш қи мухитга тар қалаётган исси қлик ми қдорига тенг б ўлганда, ўтказгичда исси қлик мувозанати юзага келади. Шу ўтказгичда тур ғун ҳарорат юзага келади. Бу ҳарорат берилган ўтказгич (сим) учун чегаравий қизиш ҳарорати ҳисобланади. Ч егаравий қ изиш ҳароратидан ўтганда ўтказгичнинг ҳарорати таш қи мухит ҳароратидан ю қори б ўлади. Симларнинг орти қча қизиши уларнинг изоляциясига путур етказиши, очи қ симнинг механик хусусиятларининг сусайтириб юбориши мумкин. Қизиган изоляция сову қ изоляцияга қараганда тезро қ эскириб, электр машиналари ва аппаратларининг хизм ат муддатининг кескин қис қартиради. Электр симларнинг орти қча қизиб кетмаслиги учун маълум к ўндаланг кесимга эга б ўлган ўтказгичдан ўтадиган узок ва қтли тур ғун юклама токининг ми қдорини ани қлаш керак бўлади. www.arxiv.uz

Электр занжиридаги қаршиликларни улаш схемалари Электр истеъмолчиларни занжирга кетма -кет, параллел ва аралаш улаш схемалари мавжуд. Қ аршиликларни кетма -кет улаш деб , бир қаршиликнинг охи рги учини иккинчи қаршиликнибош учига, иккинчи қаршиликни охирги учини учинчи қаршиликнинг бош учига ва х.к. бирла ш тиришга айтилади. Қаршиликлари кетма -кет уланган электр занжирининг ўзига хос хусусияти шундаки, унда ток ўтказадиган битта ёпик контур бўлиб, контурнинг барча қисмларида бир хил қийматга эга бўлган ток ўт ади. Занжирга берилган кучланиш -U занжирнинг айрим қисмларидаги кучл анишларнинг алгебраик йиғиндисига тенг. Эквивалент қаршилик R э занжир қисмлари қаршиликларининг йиғиндисига тенг. Қаршиликлари кетма -кет бирлаштирилган занжирнинг бирор қисмида узилиш содир бўлганда унинг тамомила ишдан чиқиши асосий камч илиг идир. 3-Расм. Электр истеъмолч иларни кетма -кет улаш 4-Расм. Электр истеъмолчиларни параллел улаш. www.arxiv.uz

Қаршиликларни параллел улаш деб , R 1, R 2, R 3… қаршиликларнинг бош учларини бир тугунга ва ана шу қаршиликларнинг охирги учларини иккинчи тугу нга бирлаштиришга а йтилади. Қаршиликлари параллел уланган электр занжирининг ўзига ҳос хусусияти занжирга ула нган барча қаршиликлар қисмаларидаги кучланишнинг бир хил қийматга эга бўлиш идир. Ҳар бир қаршиликлар бош учларининг уланиш нуқталарига келувчи ток шу нуқталардан тарқалувчи I 1, I 2, I 3–токла рнинг йиғиндисига тенг. I  I1  I2  I3…I n Қаршиликлари параллел уланган занжирнинг асосий афзаллиги шундаки, бундай занжирнинг бирон тармоғида узилиш содир бў лганда қолган тармоқлар меёрда ишлайверади. Шунинг уч ун ҳам электр эне ргиясининг истеъмолчилари тармоққа, асосан, параллел усулда уланади. Қ аршиликларни аралаш улаш кетма -кет ва п араллел улашларнинг биргаликда қў лланилишидир. Қ аршиликлари аралаш уланган занжирларнинг эквивалент қаршилигини ҳисоблаш занжирнин г охирги қисмидан манба томон олиб борилади. Бунда занжир т обора соддалашиб бориб, битта эквивалент қаршиликли занжир к ўринишига келтирилади. З анжирнинг ҳар бир қисмидаги ток ва кучланиш Ом қонунига бин оан ҳисобланади. www.arxiv.uz

Похожие

Электр утказувчанлик

Ўзгарувчан электр токи

Электр ўтказишлар чизмаларини лойихалаш

Электромеханик ва рақамли электр ўлчаш асбоблари

Электродинамика