Elektr maydonning kuchlanganligi

Elektr maydonning kuchlanganligi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

217.5 KB

Elektr maydonning kuchlanganligi. MAYDON KUCHLANGANLIGINI OQIMI. OSTROGRADSKIY – GAUSS TEOREMASI. ELEKTR MAYDONI VA ISHI. ELEKTR MAYDON POTENSIALI www.arxiv.uz

Reja: 1. Elektr induktsiya (siljish) vektori va okimi. Ostrogradskiy – Gauss teoremasi. 3. Elektrostatik maydonda zaryadni kuchirishda bajarilgan ish.Potentsial. 4. Ekvipotentsial sirtlar.Elektr may donning potentsial va kuchlanganligi orasidagi boglanish. 5. Elektr dipol va dipol maydoni. www.arxiv.uz

Elektr induktsiya (siljish) vektori va okimi. • Berk sirt bilan uralgan zaryadlardan chikayotgan induktsiya kuch chiziklarining bir kismi dielektriklarning bulinish chegaralarida tamom buladi va berilgan sirtni kesib utmaydi. www.arxiv.uz

• Bunday kiyinchilikni maydonning yangi fizik xarakteristikasi-elektr induktsiyani kiritish yuli bilan bartaraf kilish mumkin. Maydon kuchlanganligi turli dielektriklarda turlicha bulishi ravshan,ya’ni mos ravishda Ye1, Ye2, Ye3 va xokazolar teng bulishi ravshan. const E E E = = = = ...3 3 2 2 1 1e e e Bu tengliklarning xamma kismlarini 0 e elektr doimiyga kupaytirib kuyidagi tenglikni xosil kilamiz: const E E = = = ...2 2 0 1 1 0e e e e Kuyidagi belgilashni kiritamiz: D Er r=1 0e e Bunda D vektor elektr induktsiya deb ataladi. D elektr induktsiya turli dielektriklarning bulinish chegaralarida uzilmagani sababli biror berk sirt uralgan zaryadlardan chikuvchi barcha induktsiya chiziklari bu irtni kesib utadi.SHuning uchun N D induktsiya okimi uchun Ostrogadskiy- Gauss teoremasi bir jinsli bulmagan dielektrik muxit uchun am u ma’nosini tula saklaydi.Bu teoremaning matematik formulasi kuyidagicha buladi. ye =nii Dq N www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

Ostrogradskiy –Gauss teoremasi. • Kuchlanganlik vektorining biror sirt orkali utayotgan okimi son jixatidan shu sirtni kesib utayotgan Ye chiziklarmikdoriga teng. Okimning ishorasi zaryad ishorasiga mos keladi. Uz ichiga q nuktaviy zaryadni urab olgan istalgan shaklli yopik sirt uchun Ye vektorining okimi 0eq ga teng ekanini isbotlaymiz. Egri bugri bulmagan sirt uchun yukorida aytilgan tenglik bajarilishi anik. Egri bugri sirt orkali utayotgan okimni xisoblaganda muayyan Ye chizik sirtni tok son marta kesib utishi mumkin ekanligini xisobga olish kerak. Natijada kurilayotgan chizik sirtini necha marta kesib utishidan katiy nazar okimga kushilgan natijaviy xissa plyus yoki minus 1 ga teng buladi. SHunday kilib, nuktaviy zaryadni urab turgan yopik sirtning shakli kanday bulishidan katiy nazar Ye vektorning okimi t=sn. dS E F Maydonlarning superpozitsiya printsipiga muvofik: www.arxiv.uz

• e = + + + =ni nn n n nE E ... E E E2 1 t te yet = =s s sni ni n. dS E dS ) E ( dS E Yeni, i–zaryad aloxida turganda paydo kiladigan maydon kuchlanganligining normal tashkil etuvchisidir. te=sinqdS E0 bulgani uchun t ye CHe=si i nq dS E01. Bu tenglikka Gauss teoremasi deyiladi. Elektr maydoni kuchlangaligi vektorining yopik sirt orkali okimi shu sirt ichiga joylashgan zaryadlar algebraik yigindisi e0 ga bulgan nisbatiga teng. www.arxiv.uz

Elektrostatik mvaydonda zaryadni kuchirishda bajarilgan ish • Elektrostatik maydon potentsial maydon bulib, bu maydonda zaryadni kuchirishda bajarilgan ish: drrq qcos lrq qcos fdl dA20204141o’CHpe= ao’CHpe= a = ; dr cos dl = a )r r(q qrdr q qArr2 1 0201 14 421- CHpeo’=peo’= t ga teng. • Bu formula bajarilgan ish zaryad maydonda bosib utgan yuliga boglik bulmay, balki bu zaryadning maydondagi boshlangich va oxirgi xolatlariga boglik ekanligini kursatadi. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

POTENTSIAL ELEKTR MAYDON KUCHLANGANLIGI BILAN POTENTSIALI ORASIDAGI BOGLANISH • Mexanikadan ma’lumki kuchlarning potentsial maydonida joylashgan jism potentsial energiyaga ega bulib, maydon kuchlari shu energiya xisobidan ish bajaradi. Elektr maydonida bajarilgan ishni potentsial energiya farki sifatida ifodalash mumkin: www.arxiv.uz

• erda 1 041rq qWpo’CHpe zaryadining q zaryad maydonidagi potentsial energiyasi. Turli qo’ qo’ o’ va xokazo sinash zaryadlari maydonning muayyan nuktasida turli potentsial energiyaga ega buladi. Lekin barcha zaryadlar uchun sinpqW nisbat bir xil bulishi kurinib turibdi. sinpqW= j nisbatga muayyan nuktadagi maydon potentsiali deyiladi. Potentsial son jixatidan birlik musbat zaryadning maydondagi muayyan nuktadagi potentsial energiyasiga tengdir. Nuktaviy zaryadning potentsiali rqope= j41 ga teng. Zaryadlar sistemasi xosil kilgan maydon potentsiali sistema tarkibiga kirgan xar bir zaryadning aloxida xosil kilgan maydon potentsiallari algebraik yigindisiga tengdir. Maydonning potentsiali j ga teng bulgan nuktada joylashgan zaryad kuyidagi potentsial energiyaga ega j = q Wp. U xolda p 2 1 122 1j - j maydon kuchlarining zaryad ustida bajargan ishi zaryad mikdorining boshlangich va oxirgi nuktalari ustidagi potentsiallar farki kupaytmasiga teng. Potentsial son jixatdan maydon kuchlarining birlik musbat zaryadni muayyan nuktadan cheksizlikka kuchirishda bajargan ishiga tengdir. www.arxiv.uz

www.arxiv.uz

• Maydon kuchlarining zaryad q ustida yulning dl kesmasi davomida bajargan ishini bir tomondan qE l dl kurinishida, ikkinchi tomondan zaryad potentsial energiyasining kamayishini kursatuvchi ifoda, orkali ifodalash mumkin. Bajarilgan ish va potentsial energiyaning kamayishini tenglashtirib dlni xosil kilamiz, bundan bu yerda l orkali fazoda ixtiyoriy ravishda tanlangan yunalish belgilangan ifoda elektr maydon kuchlanganligi potentsiali teskari ishorada olingan gradientga teng ekanligini kursatadi. www.arxiv.uz

Elektr dipol va dipol maydoni • Bir-biridan biror masofada joylashgan ,kattaligi jixatidan teng bulgan ikki nuktaviy q zaryadlarning yigindisi elektr dipol deyiladi Kuyidagi p ql = 5.1) kupaytma dipolning momenti deyiladi; zaryadlarni birlashtiruvchi, tugri chizik dipolning uki deyiladi.Odatda dipol momenti uning ui buylab musbat zaryad tomonga yunalgan deb olinadi. Dipol uki davomidagi maydon kuchlanganligi. Dipol maydonining A nuktadagi Ye kuchlanganligi dipol uki buylab yunalgan xamda musbat va manfiy zaryadlarning xosil kilgan Ye va Ye kuchlanganliklari ayirmasiga teng. www.arxiv.uz

• A dan dipol ukining yarmigacha bulgan masofani r bilan belgilab 204 formula asosida shunday yozish mumkin: • U xolda oddiy uzgartirishlardan keyin kuyidagini olamiz: El ff r deb ya’ni dipoldan yetarlicha uzokdagi maydonni karashda 4 /2l xadni nazarga olmaymiz.U Dipol ukining urtasiga utkazilgan perpendikulyardagi maydon kuchlanganligi kuyidagi formula bilan aniklanadi. Dipoldan uzok masofadagi dipol elektr maydonining kuchlanganligi masofaning kubiga teskari proportsional ekan. www.arxiv.uz

Похожие

Elektr maydoni. Elektr zaryadlar

Klassik elektrodinamika fani. Elektr zaryadi va uning saqlanish qonuni. Kulon qonuni

Elektr maydon

Xoll effekti yordamida zarralar zaryadini aniqlash

Vakuumda elektr toki