Atom tuzilishi nazariyalari va kvant mexanikasi - Физика - Презентации

Atom tuzilishi nazariyalari va kvant mexanikasi

Загружено в:

24.07.2024

Скачано:

0

Размер:

1394.423828125 KB

Atom tuzilishi nazariyalari va kvant mexanikasi 1. Atom, kvant nurlari va zarrachalarning to’lqin xususiyatlari to’g’risida tushunchalar. 2. Kvant mеxanikasi va atomlarda elеktronlaming taqsimlanish qoidalari. 3. Massa bilan enеrgiya orasidagi bog’lanish qonuniyatlari.

Atom, kvant nurlari va zarrachalarning to’lqin xususiyatlari to’g’risida tushunchalar. Atom tuzilishi va kvant mexanikasi nazariyalari materiyaning asosiy qurilish bloklarini tushunishimizda muhim bosqichlarni ifodalaydi. Bu tushunchalar nafaqat atom haqidagi tasavvurimizni o'zgartiribgina qolmay, balki fizika sohasida inqilobiy paradigma o'zgarishiga ham asos soldi.20-asrning boshida atomning klassik modeli, yadro atrofida aylanuvchi elektronlar Quyosh atrofida aylanadigan sayyoralarga o'xshash, engib bo'lmas qiyinchiliklarga duch keldi.

Kimyoviy elementning xossalarini saqlovchi eng kichik zarracha atom deyiladi. Moddaning xossalarini o’zida saqlaydigan, bir nechta atomdan tarkib topgan va mustaqil mavjud bo’la oladigan eng kichik zarrachasi molekula deb ataladi. Atom - protonlar va neytronlardan tarkib topgan musbat zaryadlangan yadrodan va uning atrofila harakterlanadigan manfiy zaryadli elektronlardan iborat. Ko’pgina atomlar barqaror bo’lib, juda uzoq muddat o’z holatini saqlay oladi.

Atom elеktronеytral bo’lib, yadro atrofidagi elеktronlarning umumiy soni yadroning musbat zaryadiga teng. Agar atomdan bir yoki bir necha elektron chiqarib yuborilsa, musbat zaryadli ion -_kation, atom elektron biriktirib olsa, manfiy zaryadli ion - anion hosil bo’ladi. Atomdagi elektronlar soni va musbat zardlangan yadro zaryadi ayni atomning kimyoviy reaksiyadagi rolini xarakterlaydi. Kimyoviy element - bir xil zaryadli yadroga ega bo’lgan atomlardir.

Kvant mеxanikasi va atomlarda elеktronlaming taqsimlanish qoidalari. Kvant mexanikasi zarrachalarning traektoriyasi, koordinatalari va ma’lum bir holatdagi tezliklar tushunchasini ifodalamasdan, balki zarrachalari bo’la olish ehtimolini ko’rasatadi. Lekin kvant mexanikasida zarrachalarning impuls momenti, energiyasi va massa miqdorlari saqlanib qolgan. Shu sababli elektronning atomdagi yoki molekuladagi harakati tushunchasi kvant mexanikasidagi elektronning holati bilan izohlanadi. Kvant mexanikasidagi asosiy holatlardan biri Geyzenberg tomonidan aniqlangan noaniqlik prinsipidir.

Agar zarrachalarning turgan o’rni (koordinatalari)ni qanchalik aniq o’lchansa, shunchalik uning impulsi noaniq yoki aksincha, qanchalik impuls aniq bo’lsa, shunchalik ularningjoylashgan o’rni noaniq bo’ladi. U holda noaniqliknisbatlari quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: АХ. ARx m >hyoki AX. Yx >h/m Bu erda: AX -zarrachalarning noaniqlik holatlari (ya’ni kuzatilayotgan vaqtdagi X o’qidagi joylashgan o’rni), APx va AYx - X o’qi boyicha zarrachalarning tezligi va impulclari noaniqlik miqdorlari.

Atomdagi elektronlarning holatini quyidagicha belgilash qabul qilingan: Bosh kvant soni n butun sonlar, ya’ni n= 1,2,3,4... bilan orbital kvant soni l - esa butun sonlar l= 0,1,2,3,4.5... va harflar s,p,d,f,g,h .. bilan belgilanadi. Dastlabki to ’rtta harf atomlarning spektr seriyalariga mos keladi, ikkita oxirgi g va h harf f dan keyin keladigan alfavitdan olingan. Demak, 1s deganda, n=1 va l =0 ga teng bo’lgandagi elektronni, 2p deganda n=2, l=3 ga teng bo’lgan holatdagi elektronlar tushuniladi.

Massa bilan enеrgiya orasidagi bog,lanish qonuniyatlari. 1903 yili Eynshteyn nisbiylik nazariyasiga asosan harakatdagi zarrachaning massasi tinch holatda turgan zarracha massasidan ortiq bo’lishini isbotlagan. Zarracha harakatining ortishi uning energiyasi va massanning ortishiga olib keladi. Eynshteyn zarrachaning massasi bilan energiyasi orasidagi bog,lanishni ilgari ko,rsatilganidek quyidagi tenglama bilan ifodaladi: E = m c2

Shuning uchun fotonning hamma massasi dinamik xususiyatga ega, ya’ni u doimo harakatda bo’ladi. Modomiki shunday ekan, foton energiyasini (2.26) tenglama bilan hisoblash mumkin. Ikkinchidan, Plank tenglamasiga muvofiq E = hV = hc/hc2 Yuqorida tenglamalardan mc2 = hc2/mc ni hosil qilish mumkin. Undan X= h / mc hosil bo’ladi. Tenglama foton impulsi mc bilan nurning to’lqin uzunligi orasidagi bog,lanishni ko’rsatadi. Bu holda tenglamani quyidagicha yozishimiz mumkin bo’ladi: X= h / p bu erda R - foton impulsi.

Bu effektni 192Z yili Kompton (AQSH) ochgan. U turli moddalarni rentgen nurlari bilan nurlantirish natijasida sochilgan nurning to’lqin uzunligi birinchi holatdagidan katta bo’lganligini aniqlagan. Chunonchi, to’lqin uzunligining o’zgarishi mod- dalarning tabiatiga va nurning birinchi holatdagi to’lqin uzunligiga bog’liq bo’lmasdan,birinchi boshlang’ich nurlanish burchagi bilan sochilgan nurlanish yo’nalishi orasidagi burchakka bog’liqligini aniqlagan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 1.Karimov I. A. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: Sharq nashriyot – mabaa konserni. 1997. -63 b. 2.Karimov I. A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. –T.: 2011- y. 3.Karimov. I. A. Barkamol avlod orzusi. –T.: “Sharq” nashriyot-matbaa konserni. 1998. 144 bet.

Похожие

Suyuqlik va gazlar mexanikasi

Suyuqlik mexanikasi elementlari

Kvant optikasi

Atom nimalardan tashkil topgan

Elektrning atomistik tuzulishi