Фалсафафий атамалар - Философия - Презентации

Фалсафафий атамалар

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

365.9697265625 KB

1Фалсафафий атамалар (глоссарий)

2Агностицизм – инсон объектив борлиқни тўлиқ билиши мумкин эмас, деб ҳисоблайдиган фалсафий таълимот. Антисциентизм – фаннинг жамият ҳаётидаги роли ва аҳамиятини салбий баҳолайдиган фалсафий нуқтаи назар. Антропоген – инсон фаолияти билан боғлиқ. Антропоцентризм – дунёни билишда инсонни устун қўювчи фалсафий ёндашув. Априор – тажрибадан ташқарида. Инсон тафаккурида тажрибада кўрил- гунга қадар, тажрибадан қатъий назар пайдо бўлган образ, ғоя, тушунча. Атеизм – худонинг борлигини инкор этувчи фалсафий нуқтаи назар. Атрибут – хосса.

3Белги – бошқа бир предмет, хосса ёки муносабатни ифодалайдиган ва муайян хабарни узатиш, сақлаш ёки унга ишлов беришда ишлатиладиган моддий, ҳиссий идрок этиладиган предмет. Гармония – бир бутун нарса қисмларининг ўзаро мувофиқлиги. Герменевтика – фалсафада – тарих, маданиятни, ўзга индивидуалликни ту- шуниш санъати. Гипотетик – эҳтимол тутилган, фараз қилинган, тахмин (гипотеза)га асосланган. Глобаллашув – ижтимоий ҳаётнинг турли жабҳаларида яхлит тузилмалар- нинг дунё миқёсида шаклланиш жараёни. Глобалистика – глобаллашув ва унинг оқибатлари моҳиятини англаб етишга қаратилган илмий ва фалсафий тадқиқотлар фанлараро соҳаси. Гносеология – билиш назарияси. Дедукция – тадқиқот ёки тавсифлаш методи, усули бўлиб, бунда айрим қоида- лар умумий хулосалар, аксиомалар, қоидалар, қонунлардан тадрижий йўл билан келтириб чиқарилади. Дезинтеграция – бутуннинг айрим қисмларга парчаланиши. Деизм – Худо дунёни яратгач, унда иштирок этмайди ва унинг воқеалари табиий кечишига аралашмайди, деб ҳисоблайдиган фалсафий нуқтаи назар. Детерминизм – барча воқеалар ва ҳодисаларнинг қонунийлиги ва сабабий боғ- ланганлиги ҳақидаги фалсафий таълимот. Диалектика – ҳаракат, ривожланиш, ўзгариш ҳақидаги фалсафий таълимот. Дискрет – узлукли. Дифференциаци я – бутуннинг турли-туман қисмлар, босқичлар, шаклларга бўли- ниши, парчаланиши, ажралиши.

4Идеал Иерархия Изотроп Интеграция Интровертив Имитация мутлақ баркамоллик, бундай баркамоллик ҳақидаги тасаввур. бир нарсанинг функционал аҳамияти ёки хизмат мавқеига кўра иккинчи нарсага, учинчи нарсага ва ҳоказоларга бўйсуниши. барча йўналишларда бир хил. бирлашиш, бирикиш, яхлит бир бутуннинг шаклланиши. ўзига, ўз ички дунёсига қараб мўлжал олувчи. тақлид қилиш, сохталаштириш.

5Ахборот инқилоби Иррационализм Каузаллик фан-техника инқилобининг ривожланиш босқичи бўлиб, бунда ахборот ўта муҳим ресурсга айланади. борлиқни оқилона мантиқий билиш имкониятини рад этувчи нуқтаи назар. сабабият, сабаб ва оқибатнинг қонуний алоқаси. Коммуникация (кенг маънода) – мулоқот. Экзистенциализмда – мулоқот тури бўлиб, унинг ёрдамида «Мен» ўзини бошқа одамда топади. Конституциялаш яратиш, белгилаш, муайян ташкилий тус бериш. Консьюмеризм истеъмол қилишга бўлган кучли эҳтиёж. Коэволюция биргаликда тадрижий ривожланиш Креационизм бутун борлиқни Худо яратган деб ҳисоблайдиган диний таълимот.

6Материализм Метафизика Методология Мистика Моддийлаштириш Модус предметнинг унга айрим ҳолатлардагина хос бўлган муваққат хоссасидунёнинг моддийлигидан ва онгдан қатъий назар мавжудлигидан келиб чиқадиган фалсафий йўналиш Гегелдан олдинги ва ҳозирги Ғарб фалсафасида борлиқнинг ўта ҳиссий тамойиллари ва асослари ҳақидаги фан. Фалсафанинг синоними сифатида ишла- тиладиган атама. метод ҳақидаги таълимот, билишнинг янги методларини яратиш тамойилларини ишлаб чиқиш. сирли, ғайритабиий, тушунарсиз нарса ёки ҳодиса. маъно структуралари, схемалар, лойиҳаларнинг инсон фаолиятида гавдаланиши. Монизм плюрализмга зид ўлароқ, муайян бир асосдан келиб чиқадиган фалсафий ёндашув.

7Негатив салбий, бирор нарсага зид. Ноумен Ноосфера мушоҳада йўли билан англаш мумкин бўлган моҳият. ақл-идрок соҳаси ёки биосферанинг шундай бир ҳолатики, бунда одамларнинг оқилона фаолияти биосфера ривожланишининг муҳим омилига айланади.

8Образ Оккультизм Оппозиция амалий фаолият ва билиш жараёнида шаклланган ҳиссий ёки оқилона тасаввур. махсус руҳий машқлар, алоҳида маро- симлар орқали айрим инсонларгина била оладиган коинотда сирли кучлар мавжудлигини эътироф этувчи таълимот. қарши ҳаракат, муайян нарсага очиқдан- очиқ ёки зимдан қаршилик кўрсатиш.

9 . Пантеизм Парадигма Пассионар Перманент Перцепция Худони табиат билан тенглаштирувчи фалсафий таълимот. мазкур даврда илмий ҳамжамият томонидан эътироф этилган муайян илмий тадқиқот йўналишини белгиловчи принциплар мажмуи. ички энергияга эгалик ёки ўта ғайратлилик. доимий, узлуксиз. идрок этиш

10Рационализм ақлни билиш ва одамлар хулқ-атворининг негизи деб эътироф этадиган фалсафий йўналиш. Редукционизм мураккаб нарса ёки ҳодисани соддароқ нарса ёки ҳодисага боғлаш. бизнинг барча билимларимиз, қадриятларимиз ва хулосаларимизни нисбий, шартли деб ҳисоблайдиган фалсафий ёндашув. Релятивизм Рефлексия ўз фикрлари ва кечинмаларини таҳлил қилишга қаратилган мулоҳаза.

11Сакрал Сенсуализм Символ Синкретизм Скептицизм Стереотип Субстанция . – муқаддас ҳиссий билишнинг ролини оқилона билишнинг аҳамиятидан устунроқ қўювчи фалсафий йўналиш. бирон-бир ғояни ифодаловчи белги, образ. қисмларга ажралмаганлик, бирон-бир ҳодисанинг норасо ҳолати билан белгиланадиган ҳар хил жинсли элементларнинг аралашуви. инсон билимининг ишончлилигига шубҳа билдирувчи ва барча ҳақиқатларни нисбий деб эълон қилувчи фалсафий концепция. кўпинча жамият томонидан фаол илгари суриладиган ва индивид танқидсиз қабул қиладиган борлиқнинг нисбатан барқарор ва соддалаштирилган образи биринчи асос, барча нарсалар ва ҳодисаларнинг моҳияти. Сциентизм маданият тизимида, жамият ҳаётида фан ролини мутлақлаштириш.

12Табу – бирон-бир нарса, ҳаракат, сўзга нисбатан белгиланадиган диний тақиқ. Теология – диний таълимотлар тизими. Теоцентризм – дунёни тушуниш марказига Худони қўювчи фалсафий ёндашув. Техноген – техника билан боғлиқ, унинг таъсири билан белгиланган. Технократик – техникани биринчи ўринга қўювчи. Технооптимизм – турли муаммоларни ечишда фан-техника тарақ- қиётининг ролини ошириб кўрсатувчи фалсафий ёндашув. Технопессимизм – фан-техника тараққиётини жамият ва табиат таназзулининг манбаи ва омили деб эълон қилувчи фалсафий ёндашув. Технотрон жамият – компьютер инқилоби босқичига кирган жамият. Трансцендентал – ўта умумий.

13Универсум – ягона Олам, яхлит дунё. Фауна – барча турдаги ҳайвонлар мажмуи. Феномен – инсонга ҳиссий билиш тажрибасида берилган ҳодиса. Феноменология – бевосита кузатиш мумкин бўлган идеал моҳиятлар сифатидаги феноменлар ҳақидаги фалсафий таълимот. Флора – ўсимликлар дунёси. Флуктуация – ўзгариш, белгиланган параметрлардан тасодифий оғиш. Футурология – келажак ҳақидаги фан.

14Эволюцион эпистемология – билишни жонли табиат эволюция- сининг моменти ва унинг маҳсули сифатида ўрганувчи фан. Эвристик – ижодий, номаълум нарсалар ва ҳодисаларни билиш- да сакрашни амалга оширувчи. Эгалитаризм – умумий тенгликни тарғиб қилувчи ғоявий-сиёсий оқим . Экзистенциализм – диққат марказида ҳаётнинг маъноси, инсон эркинлиги ва масъулияти муаммолари турувчи фалсафий йўналиш. Экология – жонли мавжудотларнинг ўзини қуршаган муҳит билан ўзаро муносабатлари ҳақидаги фан. Экологик муаммо – жонли организмларнинг атроф муҳит билан мувозанатининг бузилиши. Экологик танглик – экологик муаммонинг кескинлашуви, бунда унинг оқибатлари орқага қайтариб бўлмайдиган хусусият касб этади.

15Экспликация – у ёки бу предмет (ёки маданият объекти)- нинг моҳиятини аниқлаш, унинг мазмунини кенг тавсифлаш. Экстравертив – сиртга қаратилган. Эмпиризм – ҳиссий идрок этиш ва тажрибани билишнинг асосий манбаи деб ҳисоблайдиган фалсафий таълимот. Эмпирик – тажрибада кўрилган. Этимология – у ёки бу сўз ёки иборанинг келиб чиқиши. Эпистемология – билиш ҳақидаги фалсафий таълимот. Этногенез – халқлар ёки миллатларнинг келиб чиқиши. Ўз имкониятларини рўёбга чиқариш – ўзининг бетакрор моҳиятини фаолиятда намоён этувчи ва гавдаланти- рувчи ҳар бир индивид ахлоқий фаолиятининг мақсади.

Похожие

Философия Авиценны

Qadimgi sharq va antik dunyo falsafasi

Tasavvuf ta`limoti rivojining o`ziga xos xususiyatlari

Mantiq fanining predmeti va rivojlanishining asosiy bosqichlari

Tushuncha 2