Kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida natriykarboksimetilsellyuloza eritmasi vositasida rudani boyitishning istiqbollari - Энергетика - Презентации

Kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida natriykarboksimetilsellyuloza eritmasi vositasida rudani boyitishning istiqbollari

Загружено в:

24.08.2022

Скачано:

0

Размер:

1411.5 KB

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO‘LIMI “ Kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida natriykarboksimetilsellyuloza eritmasi vositasida rudani boyitishning istiqbollari ”

Мавзунинг долзарблиги . O`zbekiston Respublikasida mikro` g’ itlardan fosforli, azotli, shuningdek 2010 yil 26 avgustdan boshlab kaliyli o`g`itlar ishlab chiqarilmoqda. Lekin, ilmiy asoslangan ma`lumotlarga ko`ra Respublikamizning kaliyli o`g`itlarga bo`lgan talabi yiliga 282 ming tonnani tashkil etadi. Hozirgi kunda faoliyat yuritayotgan Markaziy Osiyoda yagona bo`lgan “Dehqonobod kaliyli o`g`itlar zavodi” da yiliga 200 ming tonna kaliy xlorid ishlab chiqarilmoqda.Bu esa hatto Respublikamiz ehtiyojini qondirish uchun ham yetarli emas. O`zbekistonda yetarli darajada silvinitning koni mavjud va uning asosida o`zimizning ichki ehtiyojlarimizni qondiradigan,kerak bo`lsa jahon bozoriga chiqadigan eng sifatli kaliyli o`g`itlar ishlab chiqarishni tashkil etish, bugungi kunning eng muhim va dolzarb masalalaridandir Shuning uchun ishlab chiqarish quvvatini yana 400 ming tonnaga oshirish, ya`ni ishlab chiqarish quvvatini jami 600 ming tonnaga yetkazish nazarda tutilgan.. Bundan tashqari o`g`it ishlab chiqarish jarayonida chiqindi tarkibida 12- 15%gacha KCIning qolib ketishi ishlab chiqarish unumiga salbiy tasir ko`rsatmoqda. Bu esa ishlab chiqarish miqyosida olib qaralganda katta iqtisodiy zararni keltirib chiqaradi. Shuning uchun shlam tarkibidagi kaliy xlorid tuzini to‘liq ajratib olish usullarini va texnologiyasini ishlab chiqish hozirgi kunning asosiy masalalaridan biri bo‘lib qolmoqda.

Магистрлик диссертация ишининг мақсади Magistrlik dissertatsiya ishining asosiy maqsadi kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida natriykarboksimetilsellyuloza (Na - KMS) eritmasi bilan birga neft tarkibidan ajratib olingan bitsiklik oltingugurt tutuvchi organik birikmalarni qo‘llash vositasida rudani boyitishning istiqbollarini yaratishdan iborat. Buning uchun hozirgi kunda kaliy o‘g‘itlar ishlab chiqarish zavodida diemulgator sifatida qo‘llanilayotgan kompazitsion birikmalar tarkibiga natriykarboksimetilsellyuloza va neft tarkibidan ajratib olingan SFM dan qo‘shish orqali shlam tarkibidagi kaliy xlorid tuzini miqdorini kamaytirishga qaratilgan. Modifikatsiyalangan Na-KMS dan foydalanish keng diapozondagi termik barqarorlikni ta’minlaydi va ishlab chiqarishda qo‘llanilayotgan reagentlar bilan taqqoslanganda loyqa suspenziyasining filtrlanishini katta darajada pasaytirishi mumkinligi ni o‘rgani sh, Jumladan magistirlik dissertatsiyasining maqsadi sifatida mayda dispers zarrachalarni ajratishda ionogen tipidagi yig‘uvchilarning flotatsion faolligini oshiruvchi yangi sinf reagentlari- intensifikatorlar ishlab chiqish; oltingugurt-aromatik konsentrat (OAK) -mineral sistemasining fizik- kimyoviy ta’siri asosini o‘rganish va oltingugurt-aromatik konsentratlarning flotatsion faolligini o‘rganish; Dehqonobod KO‘Z ishlab chiqarish rejimidagi qo‘llanilayotgan flotoreagentlarga qo‘shimcha sifatida karboksimetilsellyuloza va yangi apolyar reagent oltingugurt-aromatik konsentrat reagentini qo‘shish orqali kaliy rudasi ajratib olishning texnologik rejimini ishlab chiqish. Qo‘yilgan maqsadga muvofiq bir qancha kompleks masalalarni: apolyar reagentning gruppa- tuzilish tarkibini aniqlash, aynan neft tarkibida uchraydigan bitsiklik oltingugurli birikmalarning tuzilishini aniqlash, ularning flotatsion faolligini o‘rganish; yangi apolyar reagent va karboksimetilsellyuloza birgalikda qo‘llanilganda flotatsiya jarayoning qonuniyatlarini o‘rganish; asosiy yig‘uvchilar sarfini kamaytirgan holda natriykarboksimetilsellyuloza va OAK kompozitsiyasining ta’sir samaradorligini ko‘rsatish kabi masalalarni hal qilish zarur bo‘ladi,. Shuningdek, tadqiqotlar natijasini ilmiy asoslash orqali hamda olingan natijalar asosida kaliy o‘g‘itlar ishlab chiqarish zavodiga ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.

Magistrlik dissertatsiya ishining vazifalari : - kaliy xlorid ishlab chiqarish texnologiyasida natriykarboksimetilsellyuloza (Na - KMS) eritmasi mi tayyorlash; - neft tarkibidan bitsiklik oltingugurt tutuvchi organik birikmalarni ajratib oli sh; - natriykarboksimetilsellyuloza va OAKlarni qo‘llash orqali rudani boyitishning istiqbollarini yaratish ; - hozirgi kunda kaliy o‘g‘itlar ishlab chiqarish zavodida diemulgator sifatida qo‘llanilayotgan kompazitsion birikmalar tarkibi ni o’rganish; - natriykarboksimetilsellyuloza va neft tarkibidan ajratib olingan SFM dan qo‘shish orqali shlam tarkibidagi kaliy xlorid tuzini miqdorini kamaytirish chora tadbirlarini ishlab chiqish; - Modifikatsiyalangan Na-KMS dan foydalanish keng diapozondagi termik barqarorlikni ta’minlaydi va ishlab chiqarishda qo‘llanilayotgan reagentlar bilan taqqoslanganda loyqa suspenziyasining filtrlanishini katta darajada pasaytirishi mumkinligi ni o‘rgani sh, - mayda dispers zarrachalarni ajratishda ionogen tipidagi yig‘uvchilarning flotatsion faolligini oshiruvchi yangi sinf reagentlari-intensifikatorlar ishlab chiqish; - oltingugurt-aromatik konsentrat (OAK) -mineral sistemasining fizik-kimyoviy ta’siri asosini o‘rganish va oltingugurt-aromatik konsentratlarning flotatsion faolligini o‘rganish;

Magistrlik dissertatsiyasining i lmiyligi. Tyubegatan koni silvinitdan kaliy o`g`itlar ni flotatsiya usuli bilan ishlab chiqarish texnologiyasi yaratilgan va tegishli texnologik masalalar yechilgan. Tyubegatan koni silvinitni, kaliyli o`g`itlar flotatsiya usulida ishlab chiqarishning optimal texnologik parametrlarini aniqlash va texnologiyani yaratish uchun tegishli ma`lumotlarni olish amaliy jihatdan katta o‘rin tutadi. Magistrlik dissertatsiyasining ilmiy yangiligi quyidagi ishlarning natijalari bo‘lib xizmat qiladi: -neft tarkibida uchraydigan geteroaromatik birikmalarning flotatsion faolligi birinchi marta o‘rganilmoqda va flotatsion jarayonlarda bitsiklik aromatik birikmalarning afzalligi ko‘rsatildi; -kaliy kationi, karboksimetilsellyuloza va OAK larning miqdoriy jihatdan bog‘liqlik tomonlari ko‘rsatib o‘tildi; -ko‘pikli flotatsiya jarayonida pufakdan zarrachalarning uzilish kuchini aniqlash va turli usullar yordamida jarayondagi suyuqliklarning sirt taranglik kuchini aniqlash masalalari ko‘rib chiqildi .

. Rudani boyitishda KMS flotoreagentidan foydalanish Ushbu maqsadda silvinit maydalanadi va shlamsizlantiriladi, undan keyin eritma va qattiq materialdan suspenziya tayyorlanadi(1%), unga neft tarkibidan ajratib olingan oltingugurtli bitsiklik geterohalqali birikmalarning aminli hosilalari qo`shildi. Yuqoridagi birikmalardan tashqari rudani boyitishda qo‘llanilayotgan reagentlar ham qo`shiladi (alifatik aminlar). Undan keyin suspenziya tebranuvchi stolga yuboriladi va 79 % kaliy xloriddan iborat bo`lgan yirik donali mahsulot olinadi . Kaliyli tuzlarni tanlab ajratishga mayda dispers loy shlamlar salbiy ta’sir etadi. Shlamning salbiy ta’sirini yo`qotish yoki neytrallash – kaliyli ma’danlarni flotatsiya usuli bilan boyitish texnologiyasidagi asosiy bosqichlardandir Karboksimetilsellyulozani natriyli tuzlari (Na-KMS), past molekulyar og‘irligi bo`lgan sellyuloza efirlari yaxshi tanlash xususiyatiga ega. Shuning uchun Na-KMS ning loy shlamlar yuzasiga yopishishi polyar korboksil gurux va elektrostatik kuchlar asosida yuzaga keladi. Na-KMS eritmasi bilan tuprok shlamini depressiyasi uning yuzasining gidrofoblanish va u xavo pufakchalarini yopishishiga qarshilik qiluvchi sharoit yaratishdan iborat. Tuprok shlamini Na - KMS eritmasi bilan ishlash aminni adsorbsiyasini 2 marotaba kamaytiradi. Bunga sabab shlamning yuzasi NaKMS qatlami bilan yopiladi va natijada uning yuzasida aminning diffuziya tezligi pasayadi. NaKMS–oddiy sellyuloza efirlar guru h iga tegishli.

Tarkibida ko`p miqdorda gidroksil guru h bo`lgan KMS katta d epressiyalash tasiriga ega. Buni quyidagi sxemalarda ham ko`rish mumkin

Modifikatsiyalangan Na-KMS dan kaliy xlorid tuzini rudadan ajratishda foydalanish keng diapozondagi termik barqarorlikni ta’minlaydi va ishlab chiqarishda rudani boyitishda qo‘llanilayotgan reagentlar bilan taqqoslanganda loyqa suspenziyasining filtrlanishini katta darajada pasaytirishi mumkinligini ko‘rsatadi. Hozirgi kunda kaliy o‘g‘itlar ishlab chiqarish zavodida diemulgator sifatida qo‘llanilayotgan kompazitsion birikmalar tarkibiga Na-KMS birikmasidan qo‘shish orqali shlam tarkibida qolib ketuvchi kaliy xlorid tuzi miqdorini 2-3% ga kamaytirishga erishish mumkin.

Flotatsiya jarayonida asosiy rolni flotoreagentlar o` ynaydi. Oxirgi yillarda keng doiradagi tadqiqotlar yangi sinf flotoreagentlarni ya’ni flotoreagentlar intensifikatorlarini olishga yo‘naltirilgan. Aytib o‘tilgan reagentlar flotatsiya jarayonida yig‘uvchilar sifatida alohida qo‘llanilganda yuqori effektivlikni namoyon etmaydi, ammo ularni amaldagi flotoreagentlarga qo‘shish ularning yig‘uvchanlik xossasini tubdan yaxshilaydi. Bu esa flotatsion kompleks hosil qilishining fizik-kimyoviy xossalari bilan bog‘liq bo‘ladi. Bunda iqtisodiy samara nafaqat texnologik ko‘rsatkichlarning ortishi hisobiga, balki asosiy reagent-yig‘uvchini tejash hisobidan ham ortadi. Flotatsiya jarayonining yuqori samarali texnologiyasini ta’minlashda ionogen va apolyar yig‘uvchilarni birgalikda qo‘llash alohida ahamiyat kasb etadi. Oxirgi yillarda ko‘pgina tadqiqot ishlarida rudani boyitishda flotatsiya reagentlari sifatida neftning geterohalqali birikmalaridan foydalanish keng doiradagi qiziqishlarga olib kelmoqda. Ushbu tadqiqot ishida neft tarkibida uchraydigan bitsiklik oltingugurtli organik birikmalarni rudani flotatsiya qilish jarayonida selektiv apolyar yig‘uvchilar sifatida qo‘llash imkoniyatlarini o‘rganish maqsadida tadqiqotlar olib borildi. Neftning tarkibida uchraydigan bitsiklik oltingugurtli organik birikmalar hozirgi kunga qadar rudani boyitishda qo‘llanilmagan.

11 жадвал 22,5 0 С da KCl va NaCl bilan to`yingan eritmalarida aminlarning xlorid tuzlarini eruvchanligi ( мг / л ). C N H 2N+1 NH 2 HCl-da uglerod atomlarning soni Eritmalar KC l N а Cl KCl+N а Cl С 8 - - 470,1 С 10 82,10 13,10 8,4 С 12 3,90 0,12 0,11 С 1 5 0 , 14 kam miqdorda Erimaydi Bu holat SFMning dissotsiatsiyasi va SFM eritmasiga noorganik tuzlarini qo‘shimcha berilishi bilan mitsella hosil bo‘lish (MHB) ning kritik konsentratsiyasini keskin kamayishiga asoslangan. 20 0 С da C 16 amin eritmalarining MHB ga KCl ning ta’siri quyidagicha: 12- jadval KCl konsentratsiyasi, mol/l 0,60 0,27 1,07 2,16 3,00 MKK, mol/l 6,6  10 -4 4,9  10 -5 3,8  10 - 5 3,0  10 - 5 7  10 - 6 To ‘ yingan tuzlar eritmasida aminlarning eruvchanligi kam bo ‘ lishiga qaramasdan, KCl yuzasida ularning adsorbsiyasi yuqori.

Flotatsiya jarayonida aminning ta’sir qilish samaradorligiga amin eritmasining temperaturasi ta’sir etadi. Uning temperaturasi koagulyatsiyalanish temperaturasidan ( C 18 uchun 55-60 0 С) yuqori bo‘lishi shart. Isitilganda aminning dispersligi oshadi va yig‘uvchining adsorbsion xususiyati yaxshilanadi. Aminning konsentratsiyasi va eruvchanligi, quyqaning tarkibi va temperaturasi, polyar va apolyar qo‘shimcha moddalar mineralning yuzasida aminning adsorbsiyalanishiga ta’sir etadi. Amin konsentratsiyasini silvinitning yuzasida adsorbsiyalanishiga ta’siri 13-jadval * - 1  =10 -6 г KCl- yuzasida aminning adsorbsiyasi, uning zanjir uzunligi ortishi bilan oshadi va - C 15 - C 18 radikalli aminlar uchun quyqaning temperaturasi 30-35  С bo‘lganda, maksimal darajaga yetadi. Amin konsentratsiyasini silvinitning yuzasida adsorbsiyalanishiga ta’siri 13- jadval Aminning konsentr - tsiyasi ,% Aminning * аdsorbsiya - lanishi , γ , g Yuvilgandan keyin aminning desorbsiyalanishi Tuznind yuzasida aminning qolishi , γ /g γ/ g % 1,1 75,3 44,3 58,8 31,0 0,50 68,2 33,1 48,5 35,1 0,25 65,0 22,8 34,0 44,2 0,10 69,3 19,6 28,2 49,7 0,05 67,8 19,1 28,1 48,7 Tajriba-sinov uchun olingan namunalar 1,1 78,4 45,4 61,2 33,0 0,50 73,6 35,2 52,3 38,4

Kaliy rudasini flotatsiya qilishda birinchi marta neftning bitumgacha bo‘lgan fraksiyasidan ajratib olingan neftning oltingugurtli aromatik konsentrati (OAK) va natriykarboksimetilsellyuloza bilan birgalikda foydalanildi va ushbu birikmalarning flotatsiya jarayonidagi qonuniyatlari o‘rganildi. Kaliy rudasini ajratish 3% ga oshishi ma’lum bo‘ldi. Kaliyli rudalarni flotatsion usulda ajratishda OAK va natriykarboksimetilsellyulozadan iborat aralashmaning nisbati 1:1 nisbatda qo‘shimcha sifatida qo‘shilganda eng yuqori samara berishi mumkin ekanligi aniqlandi. Aniqlanishicha, OAK ning flotatsion faolligi assiy kriteriysi bo‘lib, uning molekulasidagi funksional guruhlarning tuzilishi bilan bog‘liq ekanligi ma’lum bo‘ldi. Bitsiklik aromatik birikmalarning OAK tarkibida bo‘lishligi yuqori miqdorli parafin-naftenli birikmalar bilan taqqoslanganda yuqori flotatsion faollikka ega ekanligini ko‘rsatdi. Aniqlandiki, natriykarboksimetilsellyulozaga qo‘shimcha flotoreagent sifatida qo‘shilgan oltingugurtli aromatik konsentrat mineral yuzasida ikki xil ko‘rinishda yopishadi: organik fazaning yupqa plyonkasi hisobidan gidrofobli ho‘llanish va tomchi shaklida mustahkamlanish, qaysiki OAK nafaqat gidrofobli samaragina berib qolmasdan, balki u mustaqil flotoreagent sifatida h am ta’sirlashadi .

XULOSA Yuqorida ko`rib chiqilgan adabiyot malumotlari va olingan natilalar asosida quyidagi xulosalarni keltirish mumkin: Adabiyotlar ma’lumotlarini tahlil qilish natijasida silvinit rudasini boyitish usullari haqidagi ilmiy va amaliy ma’lumotlar o‘rganib chiqildi. Hozirgi kunda kaliy o‘g‘itlar ishlab chiqarish zavodida diemulgator sifatida qo‘llanilayotgan kompazitsion birikmalar tarkibiga Na-KMS dan qo‘shish orqali shlam tarkibidagi kaliy xlorid tuzi miqdorini 2-3% га kamaytirishga erishish mumkinligi aniqlandi. Modifikatsiyalangan Na-KMS dan foydalanish keng diapozondagi termik barqarorlikni ta’minlaydi va ishlab chiqarishda qo‘llanilayotgan reagentlar bilan taqqoslanganda loyqa suspenziyasining filtrlanishini katta darajada pasaytirishi mumkinligi o‘rganildi. 4. Kaliy rudasini flotatsiya qilishda birinchi marta neftning bitumgacha bo‘lgan fraksiyasidan ajratib olingan neftning oltingugurtli aromatik konsentrati (OAK) va natriykarboksimetilsellyuloza bilan birgalikda foydalanildi va ushbu birikmalarning flotatsiya jarayonidagi qonuniyatlari o‘rganildi. 5. Kaliy rudasini ajratish 3% ga oshishi ma’lum bo‘ldi. Kaliyli rudalarni flotatsion usulda ajratishda OAK va natriykarboksimetilsellyulozadan iborat aralashmaning nisbati 1:1 nisbatda qo‘shimcha sifatida qo‘shilganda eng yuqori samara berishi mumkin ekanligi aniqlandi. 6. Aniqlanishicha, OAK ning flotatsion faolligi assiy kriteriysi bo‘lib, uning molekulasidagi funksional guruhlarning tuzilishi bilan bog‘liq ekanligi ma’lum bo‘ldi. Bitsiklik aromatik birikmalarning OAK tarkibida bo‘lishligi yuqori miqdorli parafin-naftenli birikmalar bilan taqqoslanganda yuqori flotatsion faollikka ega ekanligini ko‘rsatdi. 7. Aniqlandiki, natriykarboksimetilsellyulozaga qo‘shimcha flotoreagent sifatida qo‘shilgan oltingugurtli aromatik konsentrat mineral yuzasida ikki xil ko‘rinishda yopishadi: organik fazaning yupqa plenkasi hisobidan gidrofobli ho‘llanish va tomchi shaklida mustahkamlanish, qaysiki OAK nafaqat gidrofobli samaragina berib qolmasdan, balki u mustaqil flotoreagent sifatida fam ta’sirlashadi.

 ЕЕ ’tiboringiz uchun rahmat’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Uzluksiz ishlab turuvchi rostlagichlarni sozlash talablari

Neft-gazni qayta ishlash mahsulotlar asosida geterogen katalitik usulda yuqori bosimda vinil efirlarni olish

Polietilenning qiyin yonuvchanligini oshirishda antipiren nanozarrachaning sinergezm ta’sirini o‘rganish

Quyimolekulyar polietilenni yuqori oqaruvchanlik darajada olish usulini ishlab chiqish

Qattiq, suyuq va gazsimon yoqilg‘ilarning zaxiralari, bugungi kundagi foydalanish holati, ulardan foydalanish samaradorligini oshirish yo‘llari