Iqlim zonalarining tasnifi - Экология - Презентации

Iqlim zonalarining tasnifi

Загружено в:

20.05.2022

Скачано:

0

Размер:

2788 KB

Reja: 1.Iqlim 2.Yerning iqlim zonalari 3. Iqlim va uning tasnifi Iqlim zonalarining tasnifi

Iqlim har bir inson hayotiga katta ta'sir ko'rsatadi. Deyarli hamma narsa bunga bog'liq - shaxsning sog'lig'idan tortib butun shtatning iqtisodiy ahvoligacha. Bu hodisaning ahamiyatini, shuningdek, yaratilgan Yer iqlimining bir necha tasnifi mavjudligi ham isbotlaydi boshqa vaqt dunyodagi eng mashhur olimlar. Keling, ularning har birini ko'rib chiqaylik va tizimlashtirish qanday printsip asosida amalga oshirilganini aniqlaylik.

Iqlim nima ? Qadim zamonlardan beri odamlar har bir hududning o'ziga xos ob -havo rejimiga ega ekanligini, yildan -yilga, asrdan -asrga takrorlanishini payqay boshladilar. Bu hodisa "iqlim" deb nomlanadi va uni o'rganishga jalb qilingan fan, shunga ko'ra, iqlimshunoslik deb nomlana boshladi.

Uni o'rganishga bo'lgan birinchi urinishlar miloddan avvalgi uch minginchi yillarga to'g'ri keladi. Bu hodisaga qiziqishni bekor deb bo'lmaydi. U amaliy maqsadlarga intildi. Turli hududlar iqlimining o'ziga xos xususiyatlarini chuqurroq tushungandan so'ng, odamlar hayot va ish uchun qulayroq iqlim sharoitlarini tanlashni o'rgandilar (qish davomiyligi, harorat rejimi, yog'ingarchilik miqdori va tipologiyasi va boshqalar).

Ular to'g'ridan -to'g'ri aniqladilar: ma'lum bir hududda qanday o'simliklar va qachon o'sishi kerak; ovchilik, qurilish, chorvachilik bilan shug'ullanish maqsadga muvofiq bo'lgan davrlar; ma'lum bir hududda qanday hunarmandchilikni rivojlantirish yaxshiroq.

Iqlim tushunchasi oʻz ichiga muayyan hududda uzoq vaqt davomida yigʻilgan harorat, namlik, atmosfera bosimi, shamol, yogʻin va boshqa meteorologik parametrlar statistikalarini oladi. Ushbu parametrlarning uzoq vaqt emas, balki muayyan vaqtdagi holatlariga ob- havo deyiladi. Boshqacha aytganda, iqlim — bu biror joydagi ob-havo holatlari toʻplamidir.

Iqlim — yer yuzasining quyosh nurlariga nisbatan ogʻishiga bogʻliq ravishda obhavoning muayyan joyga xos boʻlgan koʻp yillik maromi, yaʼni biron joyda boʻladigan obhavo sharoitlarining majmui va mavsumiy geografik oʻzgarishi; quyosh radiatsiyasi, yer toʻshama sirti xususiyatlari hamda ular bilan bogʻliq atmosfera dirkulyasiyasi taʼsirida vujudga keladi. Har bir joy I.i uning boshqa joylardagi I.ga nisbatan oʻziga xos xususiyatlari haqida koʻp yillik meteorologik kuzatishlar natijasidagina toʻla tasavvurga ega boʻlish mumkin. I. atmosfera va faol qatlam (yer yuzasi)da betoʻxtov davom etadigan tabiiy (I. hosil qiluvchi) jarayonlar (issiqlik, kinetik va b. shakldagi energiyalarning oʻzgarishlari, suvning bugʻlanishi, suv bugʻining suyuklikka aylanishi, namning bir joydan ikkinchi joyga koʻchishi va h. k.) natijasidir.

Yer sharining turli nuktalarida I.ning turlicha boʻlishi I. hosil qiluvchi omillarning har xil boʻlishiga, yaʼni bu jarayonlar sodir boʻladigan oʻsha geografik sharoitlarga bogʻliq. Geografik omillardan eng muhimlari joyning kengligi va balandligi, dengiz sohiliga yaqin-uzokligi, orografiya va oʻsimlik qoplamining xususiyatlari, qor va muzning bor- yoʻqligi, atmosferaning ifloslanganlik darajasi hisoblanadi. Bu omillar kengliklar boʻylab turli I.larning shakllanishiga sabab boʻladi.

Sayyora notekis qizib ketishi va yog'ingarchiliklar notekis tushishi tufayli Yerdagi iqlim juda xilma-xildir. Iqlim tasnifi 19-asrda, 70- yillarda taklif etila boshlandi. Moskva davlat universiteti professori B.P.Alisova o'z iqlim zonasini tashkil etadigan iqlimning 7 turi haqida so'zlab berdi. Uning fikriga ko'ra, faqat to'rtta iqlim zonasini asosiy zonalar deb atash mumkin, uch zonani esa o'tish davri. Keling, iqlim zonalarining asosiy xususiyatlari va xususiyatlarini ko'rib chiqaylik.

Bu erda yil davomida ekvatorial havo massalari ustunlik qiladi. Quyosh to'g'ridan- to'g'ri kamar ustida bo'lgan va bu bahor va kuzgi tengkunlik kunlari bo'lgan vaqtda, ekvatorial kamarda issiqlik mavjud, harorat noldan taxminan 28 darajaga etadi. Suv harorati havo haroratidan deyarli farq qilmaydi, taxminan 1 daraja. Bu erda juda ko'p yog'ingarchilik bor, taxminan 3000 mm.

Bu erda bug'lanish kam, shuning uchun bu kamarda ko'plab botqoqli joylar, shuningdek, botqoqli er tufayli ko'plab zich nam o'rmonlar mavjud. Ekvatorial kamarning ushbu hududlarida yog'ingarchiliklar shamollarni, ya'ni yomg'irli shamollarni keltirib chiqaradi. Ushbu iqlim turi Janubiy Amerikaning shimolida, Gvineya ko'rfazida, Kongo daryosi va yuqori Nil bo'ylab, shuningdek deyarli butun Indoneziya arxipelagida, Osiyoda joylashgan Tinch okeani va Hind okeanining bir qismida va Afrikada joylashgan Viktoriya ko'li bo'yida joylashgan.

Похожие

Iqlim omillari

Iqlim o‘zgarishiga moslashuv

Tabiiy resurslar tasnifi

Ekologik omillar tasnifi

Global iqlim o’zgarishi va unga sabab bo’ladigan omillarni tahlil qilish. Iqlim o’zgarishi indikatorlari