Global ifloslanish - Экология - Презентации

Global ifloslanish

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

3883.5390625 KB

Global ifloslanish REJA: 1. GLOBAL EKOLOGIK MUAMMOLAR 2. IFLOSLANISHNING INSONIYATGA TA’SIRI 3. OLDINI OLISH CHORALARI

 Dunyo sanoatlashib borayotgani sari insoniyat uchun yangidan yangi xavf-xatarlar soni va koʻlami ham ortib bormoqda.

 Oʻtgan asrlardan boshlab yadroviy urushlar, global moliyaviy inqiroz, epidemiya, suv toshqinlari yoki choʻllanish kabi muammolarga qarshi kurashib kelinayotgan boʻlsa, yangi asr arafasida ozon qatlamining yemirilib borayotgani ular safiga qoʻshilib, u keltirib chiqarayotgan salbiy oqibatlar jiddiy ahamiyat kasb etmoqda. Maʼlumki, ozon qatlamining asosiy qismi stratosferada, yer yuzidan oʻrtacha 15-50 km. balandlikda joylashgan. Qutblarda esa, bu bor-yoʻgʻi 8 km. balandlikda boshlanadi. Ahamiyatlisi, 20 kilometrdan 25 kilometrgacha oraliqdagi 5 km.da ozonning eng zich qismi bor. Tashqaridan ozon juda katta qatlamni tashkil etsada, aslida uning zichligi kam, agar u yer yuzidagi havo qadar zichlashtirilsa, atigi 3,5 mm.li yupqa plyonka hosil boʻlishi mumkin.

 Maʼlumotlarga qaraganda, oxirgi chorak asr davomida odamlarda teri saratoni, koʻz kasalliklari, immun tizimining susayishi kabi kasalliklar tobora koʻpayib bormoqda. Qolaversa, oʻsimliklar dunyosi va hayvonot olamida ham sezilarli salbiy oʻzgarishlar qayd etilmoqda. Ayniqsa, dehqonchilik tarmogʻida hosildorlik pasaya boshlagan. Kislorod manbayi boʻlgan daraxtlarning barglari kichrayib, fotosintez jarayoni qiyinlashmoqda. Bularning barchasiga sabab ozon qatlamida tuynuklar paydo boʻlayotgani, borlari esa, tobora kattalashib borayotganligidir. Chunki, ozon Yerning qobiq qismlaridan biri boʻlib, u quyoshning zararli ultrabinafsha nurlaridan himoya qilib keladi.

 Ozon tuynugi dastavval, 1985-yil Antarktida ustida, keyinroq Avstraliya tomon siljiyotgani, 1992-yil esa Arktika ustida kuzatilgan. Eng dahshatlisi, bundan 20 yillar muqaddam Shimoliy qutb tepasida ozon qatlamidagi tuynuk hajmi rekord darajaga – 26 mln. kv. km.ga yetganligi aniqlandi. Buni bemalol Afrika qitʼasi hududiga tenglashtirish mumkin. Bu oʻz navbatida, sayyoramizning oʻziga xos himoya qalqoni hisoblangan ozon qatlami muhofazasiga har qachongidan koʻproq va jiddiyroq eʼtibor qaratish hozirgi davrda gʻoyat muhim ekanligini koʻrsatmoqda. Ozon qatlamini muhofaza qilish toʻgʻrisida 1985-yil Vena konvensiyasi, 1987-yil Monreal protokoli qabul qilingan. Bu hujjatlarga koʻra, ozon tuynuklarni keltirib chiqarayotgan sanoatdagi xlorli sovitkichlar va dezodorantlardan voz kechish zarurligi taʼkidlangan. Biroq, mazkur xalqaro hujjatlar ijrosiga koʻplab davlatlar yetarlicha eʼtibor qaratishayotgani yoʻq.

 Oʻzbekiston misolida quyidagi ishlar amalga oshirilishi taklifini bildiraman:  Maktabgacha taʼlim muassasalaridan tortib Oliy taʼlimning yuqori bosqichigacha ekologiya, jumladan ozon qatlamini muhofaza qilishga doir dars va mashgʻulotlarni yoʻlga qoʻyish;  OAV va media makonni ekologik muammolar hamda ularni bartaraf etishga oid sifatli kontentlar bilan boyitish;  Respublika boʻylab har oy kamida bir marta “Avtomobilsiz kun” aksiyalarini oʻtkazish;  “ Yashil Oʻzbekiston-2040” konsepsiyasini ishlab chiqish;  Ekologik muammolar keltirib chiqarayotgan yuridik va jismoniy shaxslarga javobgarlikni kuchaytirish;  Ekologik toza va energiya tejamkor korxona va zavodlar faoliyatini ragʻbatlantirish;  Hududlarda jahon, xususan Finlyandiya davlati tajribasidan kelib chiqib velosiped yoʻlaklarini bunyod etish va boshqalar.

 Qisqa muddat — yaqin 2 yilda eng og‘ir oqibatlarga olib kelishi kutilayotgan risklar reytingi  1.Yashash xarajatlari inqirozi  2.Tabiiy ofatlar va ekstremal ob-havo  3Geoiqtisodiy qarama-qarshilik  4Iqlim o‘zgarishini yumshatish bilan bog‘liq muvaffaqiyatsizlik  5.Ijtimoiy hamjihatlikka putur yetishi va jamiyatning turli qutblarga ajralishi  6.Atrof-muhitga keng miqyosda zarar yetkazish bilan bog‘liq hodisalar  7.Iqlim o‘zgarishlariga moslashish bilan bog‘liq muvaffaqiyatsizlik  8.Keng tarqalgan kiberjinoyatchilik va kiber xatarlar  9.Tabiiy resurslar inqirozi  10.Keng ko‘lamli istalmagan migratsiya

 Olimlarning ta'kidlashicha, hozir biz yangi geologik davrga - antropotsenga kirib bormoqdamiz. Bu davrda insonlar sayyoramiz kelajagini shakllantiruvchi ustun kuch bo‘lib, insoniyat faolligi shu darajaga yetganki, sayyoraviy darajadagi biogeofizik o‘zgarishlarga sabab bo‘lmoqda.

O‘zbekistonda ham iqlim o‘zgarishi mintaqamizdagi asosiy daryolarga suv yetkazib beruvchi tog‘dagi muzliklarning erishiga olib kelmoqda. So‘nggi 50-60 yilda muzliklarning maydonlari taxminan 30 foizga qisqargan. Taxminlarga ko‘ra, o‘rtacha yillik harorat 2 darajaga ko‘tarilgan taqdirda muzliklar o‘z hajmining 50 foizini yo‘qotishi mumkin, harorat 4 darajaga ko‘tarilgan taqdirda esa – bu hajm 78 foizgacha yetadi. Natijada mavjud suv resurslari hajmi ham qisqarmoqda. Masalan, O‘zbekiston tomonidan foydalaniladigan suvning yillik hajmi so‘nggi yillarda o‘rtacha yillik 51- 53 kub metrni tashkil qiladi, bu esa o‘tgan asrning 80- yillariga qiyoslaganda 20 foizga kamdir. Shu bilan birga, mamlakat aholisi ushbu muddat ichida 1,5-2 baravar o‘sgan .

 Birinchisi - o‘sib borayotgan suv tanqisligi muammosi. Vaziyatni ikki holat og‘irlashtiradi. Birinchidan, O‘zbekistonning qo‘shni mamlakatlardan keladigan suv ta'minotiga bog‘liqligi yuqori darajada (iste'mol qilinadigan suvning 80 foizi tashqaridan keladi). Shuning uchun ham suv tanqisligi muammosini ushbu davlatlar bilan kelishmasdan hal etib bo‘lmaydi. Ikkinchidan, O‘zbekistonda ichimlik suvi juda samarasiz sarf qilinadi, ayniqsa, mamlakatdagi suv resurslarining 90 foizini iste'mol qiluvchi qishloq xo‘jaligida. Ikkinchisi - O‘zbekiston eksportida xomashyo mahsulotlarining ustunligi (gaz, oltin, to‘qimachilik xomashyosi va h.k.) iqtisodiyotimizning rivojlanish vektorini beqaror qiladi (chunki ushbu mahsulotlarning jahon bozoridagi narxi keskin o‘zgaruvchan bo‘lishi mumkin) va mamlakat ichida xomashyoni yuqori darajada qayta ishlovchi sohalarning rivojlanishini cheklab qo‘yadi. O‘zbekistonning xomashyoga bog‘liqligi sabablari quyidagilardan iborat: qayta ishlov bermasdan foyda bilan eksport qilish imkoniyatini beruvchi tabiiy resurslarning katta zaxiralari, shuningdek, mahalliy raqobatbardosh qayta ishlovchi korxonalarni tashkil qilish va rivojlantirishni zaif rag‘batlantiruvchi yomon biznes muhiti mavjudligi.

 Uchinchisi - so‘nggi o‘n yilliklarda kuzatib kelingan tuproq degradatsiyasi (sho‘rlanish, unumdorlikning pasayishi), bir tomondan - tuz va boshqa zararli moddalar atmosferaga tashlanishiga va keyinchalik yondosh hududlarga cho‘kishiga olib keluvchi Orol dengizidagi fojianing oqibatlari natijasida yuzaga kelgan bo‘lsa, boshqa tomondan – bunga bir qator ijtimoiy-iqtisodiy omillarning ta'siri sabab bo‘lgan.

 IOMning iqlim oʻzgarishi boʻyicha hisobotiga koʻra, soʻnggi 10 yil ichida dunyo boʻylab oʻrtacha 21,6 million kishi soʻnggi 10 yil ichida iqlim oʻzgarishi bilan bogʻliq muammolar tufayli oʻz mamlakatlarida koʻchib ketishga majbur boʻlgan.Hisobotda ta’kidlanishicha, kelgusi 10 yil ichida 1 milliard odam dengiz sathining ko‘tarilishi, suv toshqinlari, qurg‘oqchilik, ekstremal harorat va oziq-ovqat xavfsizligi ta’sirida bo‘lishi mumkin

 E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Tuproqlarning hozirgi ifloslanish holati

Global muammolar

Atrof muhit global muammolari

Biosfera, global eko tizim

Atmosfera havosi ifloslanishi - global muammo