Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi faniga kirish - Экология - Презентации

Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi faniga kirish

Загружено в:

20.01.2023

Скачано:

0

Размер:

18225.52734375 KB

MAVZU: «EKOLOGIYA VA ATROF-MUHIT MUHOFAZASI» FANIGA KIRISH»  Ekologiyaning maqsadi, o’rganish usullari  Ekologiya fanining vazifalari  Ekologiya fanining bo’limlari  Ekologiyaning tarixi

1. S. S. Buriyev, D. A. Maxkamova V.X.Sherinbetov Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari. – T.:2020 2. Xo’janazarov O’. “Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish” Toshkent 2020 o’quv qo’llanma 3. Salohiddinov A. T., Xalmirzayeva M. I., Valiyev X. I. Ekologiya T.;2008- 4. Rustambayev va boshqalar Ekologiya T-2011 345-bet 5. Sultonov P. S., Axmedov B.P. Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari. – T.:2007. 6. Raximova T. “Ekologiya” Toshkent 2006 7. Sultonov P. S., Axmedov B.P. Ekologiya va atrof muhitni muhofaza qilish asoslari. – T.:2016

АЛЮМИНИЙ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ 15 БАРАВАРГА ОШДИ.

500 МЛН. АҲОЛИ ЧЎЛ ҲУДУДЛАРИДА ИСТИҚОМАТ ҚИЛАДИ.

 ҲОЗИРГИ ПАЙТДА ЕР ЮЗИДА 900 МЛН.ДАН КЎПРОҚ ТРАНСПОРТ ВОСИТАЛАРИ МАВЖУД.

 ЙИЛИГА ЕР ЮЗИДАН 13 МЛН. ГА. ЎРМОНЗОР ЙЎҚОЛИБ КЕТМОҚДА.  ОХИРГИ 40 ЙИЛ ИЧИДА АМАЗОНИЯ ЎРМОНЛАРИ 20%ГА ҚИСҚАРГАН. ТАСАВВУР ҚИЛИНГ, ТАНАНГИЗ 20% ҚИСҚАРИБ ҚОЛСА НИМА БЎЛАДИ?

- ҳар тўрттадан битта сут эмизувчи; - ҳар 8 тадан 1 та қуш; - ҳар 3 тадан 1 та қуруқлик ва сувда яшовчи ҳайвон турлари. - Биологик турлар табиий суръатлардан 100 маротаба тезроқ тугаб битиш хавфи бор. 2050 йилга бориб, ҳайвонот турларининг 25%и йўқолиб кетиш хавфи остида қолиши мумкин;

Биз ўзимиз Ер юзининг кўринишини ўзгартирмоқдамиз. Ёмғирлар даврийлиги ўзгарди. Иқлим географияси ўзгармоқда. Сўнгги 15 йил давомида ўртача ҳарорат энг юқори кўрсаткичга етди.

СО 2 гази бир неча йилда ташқарига чиқади. Атмосфера исиб бормоқда. Метан СО 2 га нисбатан 20 маротаба зарарлироқ иссиқхона гази ҳисобланади. Иқлимий ўзгаришларнинг таъсири қутбларда айниқса яққол намоён бўлмоқда. Сув исиши жараёни тезлашиб бормоқда. Ер шари қутб қопқоғининг қалинлиги сўнгги 40 йилда 40% га камайган. Гренландияда ўртача ҳарорат ошиб бормоқда. Гренландия музликлари сайёрамиздаги ичимлик суви захираларининг 20 % ини ташкил этади. Агар улар эриса сув сатҳи 7 метрга кўтарилади.

 Ҳарорат ошиши сабали ХХ асрнинг ўзидаёқ денгиз сатҳи 20 см.га кўтарилган.  2050 йилга бориб иқлим ўзгариши туфайли қочоқларнинг сони 200 млн.кишига етиши мумкин.

 Инсоният бир йил давомида истеъмол қиладиган энергияни Қуёш бир соатда беради. Қайта тикланувчи энергия манба (технология)ларининг тадбиқ этилиши натижасида Ер юзида ҳозирда 2,5 млн. киши иш билан таъминланган.

Ekologiya - organizmlarning o’zaro va atrof- muhit bilan munosabatlari haqidagi fan. «Ekologiya» tushunchasini fanga birinchi bo’lib nemis olimi E.Gekkel tamonidan 1866 yil kiritilgan. («Organizmlarning umumiy morfologiyasi» asarida.) Hozirda ommalashib ketgan bu atama yunoncha so’z bo’lib, «Oykos» - uy-joy; «logos» - fan degan manoni beradi.

 Ekologiyaning predmeti — organizmlar guruhi va tashqi muhit orasidagi bog‘lanishlaming tuzilishini, unga bog'liq bo‘lgan jonlanish, taraqqiy etish, tarqalish va konkurentlik xususiyatlarini; tirik tabiat qanday tuzilgan, qaysi qonunlar asosida mavjud va rivojlanadi, inson ta’siriga qanday javob beradi, — bulaming hamrnasi ekologiyaning predmeti hisoblanadi.  Ekologiyaning maqsadi — hozirgi va kelajak avlodlar uchun ekologik xavfsiz muhitni ta’minlash. Ekologik xavfsiz muhit organizmlaming barqaror holatda ko‘payishi, o‘sishi va rivojlanishi uchun toza, sog‘lom va qulay atrof tabiiy muhit holatini yaratishdan iborat

Ekologiya fanini vazifalari Organizmlar ni muhit omillari bilan munosabati Biologik resurslarda oqilona foydalanish Tabiiy tizimlarni tiklashMuhitni organizmlarg a ta’siri Zararkunand alarga qarshi biologik kurashish Organizmlar ni muhitga moslashishini

 Ekologiyaning bo‘limlari. Organizmlaming yashash sharoiti va ulaming tashqi muhit bilan o‘zaro munosabati, turlar, populyatsiyalar, biosenozlar, ekotizimlar, biosfera va boshqa tushunchalar ekologiya fanining manbaini tashkil etadi. Shu bois, umumiy ekologiya, asosan, to‘rt bo'limga bo‘lib o‘rganiladi. Bular: autoekologiya, populyatsiyalar ekologiyasi, sinekologiya va biosfera haqidagi ta’limot.  Autekologiya — “autos” — yunoncha so‘z bo‘lib “o‘zi” degan ma’noni beradi. Autekologiya — ayrim turlaming o‘zlari yashab turgan muhit bilan o‘zaro munosabatlarini, ulaming qanday muhitga ko‘proq va uzviy moslashganini o'rganadi.  Populyatsiyalar ekologiyasi — “populatio” — fransuzcha so‘z bo‘lib, “aholi” degan ma’noni beradi. Populyatsiyalar tuzilmasi, dinamikasi, ma’lum sharoitlarda turli organizrnlar sonining o‘zgarish sabablarini o‘rganadi.  Sinekologiya — “sin” degani yunoncha so‘z bo‘lib, “biigalikda” degan ma’noni bildiradi . Sinekologiya — biogeosenozlaming tuzilishi va xossalarini, ayrim o‘simlik va hayvon turlarining o‘zaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan bo‘ladigan munosabatlarini o‘rganadi.  Ekotizimlami tadqiq qilishning rivojlanishi ekologiyaning yangi bir bo‘limini, ya’ni biosfera (yunoncha “bios” - hayot; “sfera” - shar) haqidagi ta’limotni vujudga keltirdi. Bu ta’limot asoschisi V.I.Vemadskiy hisoblanadi (1863-1945y). Organizrnlar tarqalgan qobiq — biosferadir.

EKOLOGIYANI O’RGANISH USULLARI Tasvirlash Taqqoslash Modellashtirish Tajriba 23

EKOLOGIYA FANINING MAQSADI Ekosistema komponetlarini aniqlash va himoyalash. Evolyutsion nazariya bosqichlarini o’rganish . Ekosistemada hayvonlar mavjudlgi va himoyasini muhokama qilish Ekologik vaziyatlarni muhokama qilish . Tog’lar, daryolar va cho’llarni ekologik xususiyatlarini o’rganish va muhokama qilish Marjon qoya toshlari va namgarchilik ko’p hududlarni o’rganish.

ATROF-MUHIT VA TABIATNI MUHOFAZA QILISH SOHASIDAGI ASOSIY VAZIFALAR O’zbekiston Respublikasining atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish sohasidagi birinchi navbatdagi vazifalari quyidagilar hisoblanadi: 1. Jamiyatning ta’lim olish va intelektual potentsialini o’sishini ta’minlovchi sharoit yaratish; 2. Atrof-muhit holatini yaxshilash uchun hamda global ekologik muammolarni hal etishga etarli mablag’ ajratish kerak; 3. Genetik fond, turlar va landshaftlar xilma-xilligini saqlash; 4. Tabiiy resurslardan foydalanishning iqtisodiy mexanizmlarni takomillashtirish; 5. Maxsus muhofazaga olingan hududlarni boshqarish bo’yicha dasturlar ishlab chiqish; 6. Atrof-muhitni ifloslanish manbalarini aniqlash bo’yicha nazorat tizimini takomillashtirish va rivojlantirish; 7. Xususiylashtirish jarayonlarida ekologik talablarga rioya qilish va atrof-muhitga zarar keltirmaslik uchun javobgarlik kabilarni nazorat qilish mexanizmini yaratish; 8. Ekologik xavfsiz mahsulotlar va texnologik jarayonlar sohasida ekologik sertifikatlash tizimini takomillashtirish; 9. Ekologik axborotlar va atrof-muhit monitoringi bo’yicha bank tizimini yaratish; 10. Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo’mitasining tabiatni muhofaza qilish ishlari bo’yicha faoliyatini yorituvchi markazlashgan axborot tizimini yaratish; 11. ekologik va tarbiyaviy tizimini yanada rivojlantirish; 12. Xalqaro ekologik normalar va standartlar bo’yicha bosqichma-bosqich dasturlar ishlab chiqish; 13. Xalq xo’jaligining turli sohalarida ekologik toza texnologiyalar, chiqindilarni zararsizlantirish va o’zlashtirish bo’yicha ilmiy-texnik ishlanmalarni hayotga tadbiq etish, hamda ilmiy tadqiqot ishlari olib borishni davom ettirish; 14. Atrof-muhitni muhofazasi, tabiiy resurslardan foydalanish masalalari bo’yicha hamjamiyat ekologik tashkilotlari bilan o’zaro hamkorlikni kuchaytirish va birgalikda ekologik qarorlar qabul qilish.

Ekologiya fani sohalari Fiziologik ekologiya Global ekologiya Ijtimoiy ekologiya Muhandislik ekologiyasi Biokimyo ekologiya Evolyutsiya ekologiyasi Bioekologiya Qishloq ho’jaligi ekologiyasi O’simliklar va hayvonlar ekologiyasi Koinot ekologiyasi Hashorat va boshqa tirik guruhlar ekologiyasiGidroekologiya Shahar ekologiyasi Landshaftlar ekologiyasi Sanoat ekologiyasi Meditsina ekologiyasi01 01 02 0C 0E 12 18 19 18 1B 01 1E 2005 21 09 0C 2214 01 23 22 1209

EKOLOGIYANI O’RGANISH TARIXI  Dastlabki ekologik tushunchalar qadimgi yunon olimlari asarlarida qayd etilgan bo’lib, ularning ishlarida biz ekologik yo’nalishlarni ko’ramiz.  Lekin ular «Ekologiya» terminini ishlatishmagan. Aristotel (eramizdan 384 - 322 yil avval), qadimgi yunon faylasufi Teofrast (371-280 yil) hayvon va o’simliklarni yashash sharoitiga bog’liq holda ko’rib chiqishgan.  Aristotel 500 tur hayvonlarni o’rganib, ularning xulq-atvori, ko’chib yurishi haqida, Teofrast – o’simliklarning shakli va o’sishi - iqlim, tuproq sharoitiga bog’liqligini aniqlagan.  Fransuz M.Byuffon (1707-1788)ning ishlarida hayvonlarning tuzilishiga tashqi muhitning tasiri masalasi ko’tarilgan.

1834 – 1919 GEKKEL DARVINNING "TURLARNING KELIB CHIQISHI" ASARIDAN ILHOMLANIB, U 1800 YILLARNING O'RTALARIDA BIOLOGIK BILIMLARNING "QORONG'U BETARTIBLIGI" GA OYDINLIK KIRITISHGA YORDAM BERGANINI AYTDI. DARHAQIQAT, GEKKEL DARVIN G'OYALARINI EVROPAGA YOYISHDA, EVOLYUTSION FANNI ODDIY ODAMLAR VA SHUBHALI OLIMLAR TUSHUNISHI MUMKIN BO'LGAN USULLAR BILAN TUSHUNTIRISHDA MUHIM ROL O'YNAGAN.

Jan Batist Lamark. (1744-1829) Karl Linney birinchi bo'lib "Tabiat tizimi" asarida o'sha davrdagi o'simlik va hayvonlarning mashhur ilmiy tasnifini taklif qildi. Qadimgi Yunonistonning taniqli olimi Aristotel o'z vaqtida 454 turdagi hayvonlarga ta'rif bergan. O'shandan beri ikki ming yil o'tdi. Olimlar ko'plab yangi turdagi hayvonlarni kashf etdilar va o'rgandilar. Karl Linney 4200 hayvon turini tavsiflab, ularni oltita sinfga ajratdi: sutemizuvchilar, qushlar, amfibiyalar, baliqlar, qurtlar va hasharotlar. U o'simliklarni 24 sinfga ajratdi.

DARVIN (Darvin) Charlz Robert (1809.12.2, Shrusberi shahri - 1882.19.4, London yaqinidagi Daun qishlogʻi) — ingliz tabiatshunosi, hayvon va oʻsimlik turlarining tabiiy tanlanish yoʻli bilan kelib chiqqanligi haqidagi evolyusion taʼlimot asoschisi "Bigl" kemasida tabiatshunos sifatida dunyo sayohatiga chiqib (1831—36), zoologiya, botanika, geol., paleontologiya, antropologiya va etn. sohasida kuzatishlar olib bordi. Shu kuzatishlar asosida biol. va amaliy seleksiyaning zamonaviy yutuqlariga asoslanib organik dunyo evolyusiyasining asosiy omillarini ochib berdi. D. "Turlarning kelib chiqishi" asarida hayvon va oʻsimlik turlarining kelib chiqish, rivojlanish sabablarini va atrof muhitga moslanishini tahlil qildi. "Odamning paydo boʻlishi va jinsiy tanlanish" asarida (1871) odamning maymunsimon ajdodlardan kelib chiqqanligining biologik va ijtimoiy shart-sharoitlarini ilgari surdi

EKOLOGIK muammolar ko’lamiga ko’ra 3 guruhga bo’linadi. Lokal Chiqindilar Tuproqlarning sho’rlanishi Endemik turlarning yo’qolishi Mintaqaviy Orol dengizi Tojikiston aluminiy zavodi Global Iqlim o’zgarishi Dunyo okeanining chiqindilar bilan ifloslanish Ozon qatlamining yemirishi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

Похожие

Ekologiya va atrof muhit

Qishloq xo’jaligi va atrof-muhit

Atrof muhit global muammolari

Tuproq qoplami va atrof muhit ifloslanishi

Ekologiya va inson