Ekologiya huquqi 2 - Экология - Презентации

Ekologiya huquqi 2

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

975.720703125 KB

Mavzu: Ekologiya huquqi Reja : • 1. Tabiat va jamiyat o`rtasidagi o`zaro bog`liqlik. • 2. Jamiyat va tabiat o`rtasidagi o`zaro munosabatlarga nisbatan qarashlar tizimi (konsepsiyalar). • 3. Tabiatni muhofaza qilish prinsiplari (qoidalari). • 4. O`zbekistonning ekologik siyosati

Ekologiya muammosi Ekologiya muammosi davrimizning dolzarb muammolaridan biri bo`lib qoldi. Uning xavfi hatto yadro xavf-xataridan ham daxshatliroq bo`lib, butun yer shari xalqlarini tashvishga solmoqda. "Asrlar tutash kelgan pallada butun insoniyat, mamlakatimiz aholisi,- deb yozadi I.A.Karimov,- juda katta ekologik xavfga duch kelib qoldi. Buni sezmaslik, qo`l qovushtirib o`tirish - o`z-o`zini o`limga maxkum etish bilan barobardir Karimov I.A. O`zbekiston buyuk kelajak sari

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimovning "O`zbekiston XXI bo`sag`asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va rivojlanish kafolatlari" degan asarida "Asrlar tutash kelgan pallada butun insoniyat, mamlakatimiz aholisi juda katta ekologik xavfga duch kelib qoldi. Buni sezmaslik, qo`l qovushtirib o`tirish o`z-o`zini o`limga maxkum etish bilan barobardir"degan edilar. I.A.KarimovTabiat va jamiyat, ular o`rtasidagi o`zaro munosabat shakllari

Tabiat va jamiyat, ular o`rtasidagi o`zaro munosabat shakllari

Ekologik inqirozga misol bo`lib Orol dengizi va uning atrofidagi holatni olsak bo`ladi. Qachonlardir dunyoda eng katta ko`llar toifasiga kirgan Orol dengizi 30- 40 yil ichida eng sho`r, ifloslangan va xalq xo`jaligi ahamiyatiga kam ega bo`lgan o`rtacha ko`llar toifasiga kirib qoldi. Buning asosiy sabablaridan biri Amudaryo va Sirdaryo suv rejimini keskin o`zgarish, ya'ni 1982-1983 yillarga kelib ularning Orolga suv qo`yishining 12-13 barobarga kamayib ketishidir. Natijada suv sathi 16 metrga, suv yuzasi 2 barobarga, suv hajmi 4 barobarga kamayib ketdi. Suvdan qurigan yuza 3.3 mln.gektarni tashkil qilgani holda deflyatsiya (shamol eroziyasi) natijasida tuzlar minglab kilometrgacha bo`lgan masofada atrof muhitni ifloslantirdi, natijada Amudaryo va Sirdaryo suvlarini og`ir metallar, pestitsid, gerbitsid kabi kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi va sho`rlanishi natijasida ularning suviniichimlik suvi sifatida foydalana bo`lmasligini mutaxassislar isbot qilib berishdi. Qachonlardir baliqchilik va ov qilish maskani bo`lgan qo`yi Amudaryo qurigan qoldiq ko`llar va sho`rlangan tuproqlar maskaniga aylanib qoldi. Ekologik inqirozga misol

"EKOLOGIYA" SO`ZI • Birinchi bor "ekologiya" so`zini (grekchada "oikos" - uy, yashash joyi, "logos" - fan, ta'limot) fanga nemis biolog olimi Ernest Gekkel tomonidan olib kirilgan. Charlz Darvinning tirik organizmlarning evolyutsion rivojlanish qonuniyatlarini keng tadbiq qilgan E.Gekkel 14 sentabr 1866 yil "Umumiy morfologiya" kitobining so`z boshida ekologiya haqidagi fikrlarni bayon etgan. Bu fan sohasi aynan XIX asrning ikkinchi yarmida Yevropa qit'asining eng rivojlangan qismida biolog olimlar tomonidan e'tirof etilishi bejiz emas edi, chunki o`sha vaqtda ayni sanoati burkirab rivojlangan Germaniyada atrof tabiiy muhit holatining keskin ravishda yomonlashuvi Rur xavzasida ekologik inqirozli vaziyatini yuzaga kelishi, kishilar va tirik organizmlar hayoti bilan shug`ullanuvchi aynan biologlarni tashvishga solishga va yangi fanni olg`a surushga asos bo`ldi.

"Tabiatni muhofaza qilish to`g`risida"gi qonuni Mustaqil O`zbekiston Respublikasining ilk bor qabul qilgan qonunlaridan biri "Tabiatni muhofaza qilish to`g`risida"gi qonuni. Bu qonun 9 dekabr 1992 yil O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi bilan bir qatorda qabul qilingan bo`lib, undagi prinsip va me'yorlar tabiat bilan jamiyat munosabatlari o`zaro uyg`unlashgan holda bo`lishini taqazo qiladi. Mamlakatimiz yosh, tez suratlar bilan ijtimoiy yo`naltirilgan bozor iqtisodiyotiga tomon olg`a borayotgan davlatlar toifasiga kiradi. Iqtisodiy rivojlanish, vaqtinchalik, juda boy (100 ga yaqin mineral xom ashyo turidan foydalaniladi) tabiiy resurslardan foydalanishga suyangan holda amalga oshmasdan iloji yo`q. Shuning uchun ham milliy qonunchiligimiz orqali tabiat inomlaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish shakli iqtisodiy-ekologik ko`rinishdadir. Qabul qilingan ekologiyaga oid 20 ziyod qonunlar tabiatni muhofaza qilishning huquqiy asosi bo`lib xizmat qiladi.

• XX asr oxiriga kelib O`zbekistonda quyidagi taktik va strategik yo`nalishlar ishlab chiqilgan: «2005 yilgacha bo`lgan davrda tabiatni muhofaza kilish va tabiiy resurslardan samarali foydalanishning Davlat dasturi», «O`zbekiston Respublikasida tabiatni muhofaza qilish va barqaror rivojlanishning ekologik ta'minlashning milliy harakatlar rejasi», «O`zbekiston Respublikasida atrof muhit gigiyenasi bo`yicha milliy harakatlar dasturi», «Biologik xilma-xillikni saqlab qolish bo`yicha milliy strategiya va reja». Bu hujjatlarda davlatimizning jamiyat va tabiat o`rtasidagi munosabat shakli, hozirgi kunda va kelajakda qanday bo`lishi, O`zbekistonning ekologik konsepsiyasi, maqsadi va prinsiplari belgilab berilgan. Ekologik maqsad va vazifalarni amalga oshirishning taktik va strategik harakatlar dasturi va yo`nalipshari ko`rsatib o`tilgan.

29 avgust 1997 yilda qabul qilingan O`zbekiston Respublikasining «Milliy xavfsizlik Konsepsiyasi to`g`risida»gi Qonunida mamlakatimizning ekologik konsepsiyasi berilgan bo`lib, unda quyidagilarga e'tibor berilgan: shaxsning hayotiy zarur ehgiyoji bo`lgan kishilarni sog`ligini muhofaza qilish va insonlarning turmushi uchun optimal holatdagi ekologik sharoitlarni yaratib berish; jamiyatning hayotiy zarur ehtiyoji bo`lgan oilani har tomonlama qo`llab-quvvatlash, mo`tadil ekologik vaziyatni tashkil etish, aholining sog`ligini ta'minlash, jismoniy bakuvvat avlodni shakllantirish; davlatning hayotiy zarur ehtiyojlari bo`lgan barqaror rivojlanish, mintaqaviy iqtisodiy holatni mo`tadillashtirish, sog`lom hayot tarzini shakllantirish.

Ekologiya huquqi • – tabiat bilan jamiyat o`rtasida paydo bo`ladigan ijtimoiy munosabatlarni huquqiy tomondan tartibga solishni o`rganuvchi fonddir. • Ekologiya huquqi bugungi kunda O`zbekiston Respublikasining mustaqil huquq tizimida o`z o`rni va salohiyatiga ega bo`lgan alohida yo`nalish va xususiyatlarga ega bo`lgan huquq sohasi hisoblanadi.

Bugungi kunda tabiat-jamiyat tizimidagi ijtimoiy munosabatlar uchta quyidagi asosiy yunalishlarda paydo bo`ladi:Atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish bilan bog`lik ekologik huquqiy munosabatlar; Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bilan bog`lik ekologik- huquqiy munosabatlar;Aholini ekologik havfsizligini ta'minlashga qaratilgan ekologik huquqiy munosabatlar.

• Asosiy qonunimizning 50, 54, 55 va 100- moddalarida tabiatni muhofaza qilish, tabiiy boyliklarimizdanoqilona foydalanish bilan bog`liq ekologik huquqiy qoida- talablar mustahkamlangandir Ekologiya huquqining asosiy manbasi bo`lib O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi hisoblanadi.

EKOLOGIYA SOHASIDA DAVLAT BOSHQARUVI • Ekologiya sohasida davlat boshqaruvi davlat organlari tomonidan atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiatda foydalanishni tashkil qilishda namoyon bo`ladi va jamiyatda ijtimoiy boshqaruvning tarkibiy qismi bo`ladi.

• Ehtiyotsizlik oqibatida huquqbuzarlik sodir etilganda, huquqbuzar o`z xatti harakating natijasida salbiy oqibatlarni kelib chiqishini bila turib, ular vujudga kelmaydi deb hisoblaydi yoki zararli oqibatlar kelib chiqishi mumkinligini oldindan ko`rishi lozim va mumkin bo`lgani holda, uni oldindan ko`ra bilmaydi. Masalan, chiqindilarni tozalovchi nosoz uskunalarni ishlatish, kimiyoviy moddalarni me'yordan ortiq ishlatish va boshqalar.EKOLOGIK QONUN HUJJATLARNI BUZGANLIK UCHUN JAVOBGARLIK.

• Aksariyat hollarda moddiy javobgarlikning miqdori qonun bilan chegaralangan, masalan, Mehnat kodeksining 201-moddasiga muvofiq, agar mazkur Kodeksda boshqacha holat nazarda tutilgan bo`lmasa, xodim yetkazilgan zarar uchun o`zining o`rtacha oylik ish haqi miqdori doirasida moddiy javobgar bo`ladi. Agar xodim ekologik talablarni buzib qasddan zarar yetkazgan bo`lsa yoki alkogolli ichimlik, giyovandlik yoki toksik modda ta'siridan mastlik holatida zarar yetkazganda, hamda qonunlarda, shuningdek Hukumatning qarorlarida nazarda tutilgan hollarda, yetkazilgan zarar uchun xodim to`liq moddiy javobgarlikka tortiladi (Mehnat kodeksining 202-moddasi). shaxslar.

Ekologik huquqbuzarliklar uchun quyidagi ma'muriy jazo choralari qo`llaniladi: jarima. Uni qo`llashning asosiy tamoyillari O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksning 25- moddasida belgilangan. Jarimani qo`llash oqibatida ma'muriy huquqbuzarlik sodir etishda aybdor shaxsdan davlat hisobiga pul undiriladi. Ekologik huquqbuzarliklar uchun belgilangan jarimaning miqdori O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksning 60, 65-96, 125, 139, 162, 174, 198, 212, 214-moddalarida belgilangan; ma'muriy huquqbuzarlik sodir etish quroli hisoblangan yoki bevosita shunday narsa bo`lgan ashyoni musodara qilish jazosi tuman (shaxar) sudining ma'muriiy ishlar bo`yicha sudyasi tomonidan qo`llaniladi (O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksning 27-moddasi).

• O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksning 82- moddasida alohida muhofaza etiladigan tabiiy hududlar holatini buzganlik uchun javobgarlik belgilangan. • Ekologik standartlarni yoki ekologik sertifikatlashtirish qoidalarini buzganlik uchun O`zbekiston Respublikasining Ma'muriy javobgarlik to`g`risidagi kodeksning 212, 214- moddalarida javobgarlik belgilangan.

Ekologik jinoyatlar uchun javobgarlik. • O`zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksini 2-moddasiga muvofiq, mazkur Kodeksning maqsadlaridan biri bo`lib tabiiy muhitni jinoiy tajovuzlardan qo`riqlash hisoblanadi. Ushbu Kodeksning 193-204, va 2291-moddalarida ekologik jinoyatlar uchun jinoiy javobgarliklar belgilangan.

O`zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi • Agar ov qilish, baliq tutish, yoxud hayvonot va o`simlik dunyosidan foydalanishning boshqa qoidalari xavfli retsedivist tomonidan shaxsning o`z xizmat mavqeidan foydalanib, yer, suv yoki havoda ishlatiladigan mexanizatsiyalashgan vositalardan foydalanib; portlash qurilmalari, zaxarli kimyoviy moddalar yoki boshqa yalpi qirib yuboradigan usullarni qo`llab, uyushgan guruh tomonidan, juda ko`p (eng kam ish haqining uch yuz baravaridan ortiq bo`lgan) miqdorda zarar yetkazib sodir etilsa, bu jinoyat mazkur moddaning uchinchi qismi bilan kvalifikatsiya qilinadi. Bu jinoyatning obyekti hayvonot va o`simlik dunyosidan foydalanishning belgilangan tartibi hisoblanadi. Bu jinoyatlar fuqaro va mansabdor shaxslar tomonidan sodir etilishi mumkin. Ushbu jinoyat qasddan sodir etiladi. Obyektiv tomondan, harakat bilan tavsiflanadi.

Ekologik zarar tabiiy sharoitning yomonlashuvi, tabiiy obyektlarning son va sifat jihatdan salbiy o`zgarishlari orqali namoyon bo`lib, insonlarning toza, sog`lom va qulay tabiiy muhitiga bo`lgan huquqlari buziladi. Masalan, atmosfera havosining ifloslanishi oqibatida odamlarning yashash sharoiti yomonlashib, ularning sog`lig`iga zarar yetkazilishi mumkin. Ekologik zarar insonlarning sog`lig`iga hamda kelajak avlodlar salomatligiga ziyon yetkazishi mumkin. Atrof tabiiy muhitga yetkazilgan zararni undirishning huquqiy asoslari

Tabiiy resurslarga bo`lgan huquqlarni cheklash, to`xtatib turish va undan mahrum etish • Yuridik adabiyotlarda ekologik huquqiy javobgarlik ikki ma'noda tahlil qilinadi. Birinchidan, keng ma'noda, ya'ni ekologik talablarni buzganlik uchun, umuman, barcha turdagi yuridik javobgarlik choralarining qo`llanilishi va ikkinchidan, tor ma'noda, ya'ni tabiiy resurslarga bo`lgan huquqlarni cheklash, to`xtatib turish va undan mahrum etish tushuniladi. Tabiiy resurslarga bo`lgan huquqlarni cheklash, to`xtatib turish va undan mahrum etish kabi jazo choralarining huquqiy nazariyada tan olingan yuridik javobgarlikning to`rtta turiga mansub javobgarlik choralariga kiritib bo`lmaydi. Chunki o`z mohiyatiga hamda qo`llash tartibiga ko`ra bular mulkiy, ma'muriy, jinoiy va intizomiy jazo choralaridan tubdan farq qiladi.Ushbu paragrafda tor ma'nodagi ekologik-huquqiy javobgarlik irganiladi.

Ov qilish va baliq ovlashni huquqiy tartibga solish. • Hayvonot dunyosidan foydalanish turi sifatida ov qilish va baliq ovlashni huquqiy tartibga solish katta ahamiyatga ega. • "Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to`g`risida"gi qonunning 18-moddasida ov qilish bilan bog`liq masalalarning huquqiy izohi ko`rsatilgan. Jumladan unga asosan: • tabiiy erkinlik holatida yashaydigan yovvoyi hayvonlarni tutish maqsadida izlash, iziga tushish va quvlab borish, tutishga intilish yoki tutish (otish, tutib olish) ov qilish deb hisoblanadi. • Ov sanoat, havaskorlik va sport maqsadida olib borilishi mumkin,- deb ko`rsatilgan. • Shuningdek, qonunda baliq ovlash masalasiga ham katta e'tibor qaratilishi lozim.

Xulosa qilib aytganda • Tabiiy turdagi o`simlik va hayvonot dunyosini muhofaza qilish O`zbekiston Respublikasi "O`simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to`g`risida"gi, "Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to`g`risida"gi qonunlarida ko`rsatilganidek har bir subyektdan maksimal darajada ularni genofondini saqlab qolishga harakat qilishlarini talab qiladi. Meliorativ inshootlar qurishda baliqlarni muhofaza qilish qurilmalarini tashkil etish, sholi, bug`doy, beda kabi qishloq xo`jaligi o`simliklarini yig`ishtirib olish davrida yovvoyi turdagi qush va hayvonlarni saqlab qolish choralarini ko`rish ko`zda tutilgan.

• - O`zbekiston Respublikasining Konstituttsiyasi. 8- 2003 yil • - O`zbekiston Respublikasining «Tabiatni muhofaza qilish to`g`risida»gi qonuni. Toshkent., 1992 yil. • - O`zbekiston Respublikasining «Suv va suvdan foydalanish to`g`risida»gi qonun. Toshkeht., 1993 yil 6 may • - O`zbekiston Respublikasining «Yer kodeksi». Toshkent, 1991 yil. • - Xolmo`minov J.T. Ekologiya va qonun. Toshkent, 2000 yil. • - Hayitboev E.R. Ekologiya huquqi o`quv qo`llanmasi. Toshkent,2001 yil. Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati:

Похожие

Ekologiya

Ekologiya

Ekologiya

Ekologiya uslublari

O’zbekiston ekologiya