Biosfera va unda kechayotgan jarayonlar - Экология - Презентации

Biosfera va unda kechayotgan jarayonlar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

270.5 KB

Р ЕЖА • 1. Biosfera haqida umumiy tushuncha. • 2. Biosferada modda va energiya almashinuvi. • 3. Produtsent, konsument va redutsentlar haqida tushuncha . • 4. Tabiatda suv, azot va uglerodning aylanishi. • 5. Biologik va geologik aylanma harakat haqida tushuncha . 23.09.19 1

«Klaster» metodiga tuzilgan sxemaning ko‘rinishi 23.09.19 2

23.09.19 3 Erda hayot paydo bo’lgandan boshlab, uzoq tarixiy davrlar davomida u rivojlanib kelmoqda. Erning tirik organizmlar va biogen cho’kindi tog jinslari tarqalgan qismini rus olimi akademik Vernandskiy V.I (1920) Biosfera (grekcha – “bios” – hayot, “sfera”- shar) deb nomlagan. Biosfera sayyoramizdagi hayot qobii hisoblanib, tirik organizmlarning o’zaro chambarchas aloqa, munosabatlaridan iborat murakkab ekosistemalar majmuasini tashkil qiladi. Biosferaga faqatgina erning qobiida tarqalgan tirik organizmlar kirib qolmasdan balki uning tarkibiga qadimgi davrlarda organizmlar ishtirokida hosil bo’lgan litosferaning yuqori qismi ham kiradi

23.09.19 5Ma’lumki tabiatda moddalarning aylanishi uchun uch guruh (elementlarning) organizmlarning bo’lishi shart. 1- Hayotni produstetlar siz tasavvur qilish qiyin. Ular birlamchi biomahsulotlarni hosil qiladi. 2- Konsument lar birlamchi va ikkilamchi mahsulotni iste’mol qilgan holda, organik moddalarni bir holdan ikkinchi holga o’tkazadi va hayot xilma-xilligini keltirib chiqaradi. Bu o’z navbatida turlarning evolyustiyasiga olib keladi. 3- Redustent lar organik moddalarni meneral moddalarga parchalab, sayyoramizda o’lik qoldiqlardan iborat bo’lgan katta “mozor” ning kelib chiqishiga imkon bermaydi. .

23.09.19 6Biosferaning inson hayoti uchun zarur bo ’ lgan barcha komponentlariga nihiyatda xushyorlik bilan qarash va hozirgi bosqichda insonning ularga bo ’ lgan ta ’ siri qanday darajada namoyon bo ’ layotganligini e ’ tiborga olib ish ko ’ rish nihiyatda dolzarb masaladir. Biosferadagi tabiiy resurslar ikki gruppaga bo ’ linadi. 1.Qayta tiklanadigan bularga iqlim va suv.tuproq,o ’ simlik,hayvon va b.q.r.resurslari kiradi. 2.Qayta tiklanmaydigan er osti boyliklari temir, oltin, heft,gaz,ko ’ mir. Tirik organizmlar jumladan insonning tabiat bilan munosabatlari va ular o ’ rtasidagi zararli oqibatlar haqida ko ’ plab dalillar keltirish mumkin. Kislorod hamma tiriklik uchun zarur. Ovqatsiz odam 5 hafta, suvsiz 5 kun, kislorodsiz 5 minut yashashi mumkin. Keyingi 500 yil ichida er yuzidagi o ’ rmonlarni uchdan ikki qismi yo ’ q qilindi yoki hozir 1 sekundda 40 ga yaqin o ’ rmon kesiladi. Shunday borsa 40-50 yilda tropik o ’ rmonlar er yuzida qolmaydi.

23.09.19 7Bir dona reaktiv samolyot Amerikadan Evropaga uchib kelguncha 50-100 CO 2 yoqadi, shuncha miqdordagi kislorodni 10 ming ta o ’ rmon bir kunda ishlab chiqaradi. Sayyoramizda suv nihoyatda ko ’ p lekin 100 litr subning 97 litr sho ’ r suv, 3 litr esa chuchuk buning ham 2 litri Arktika va Antraktida muzliklarida zaxira holda etibdi. Shunday foydalanib borilsa, 2100 yilda chuchuk suv zaxiralari inson tomonidan ishlatilib bo ’ linadi. 2230 yilda sayyoraning suv zaxirasi tugaydi. Er sharidagi umumiy maydonning atigi 11% idan qishloq xo ’ jaligida foydalanialdi. Keyingi 100 yil ichida erroziya tufayli 2 mlrd.ga unumdor er yo ’ qotiladi. Ba ’ zi olimlarning hisob kitoblariga ko ’ ra 2500 yilga erda barcha metall zaxiralari tugaydi. Sanoatning jadal rovojlanishi er yuzasi iqlimiga katta ta ’ sir ko ’ rsatmoqda. Yirik shaharlarda qishgi harorat atrofdagi qishloqlardan 3-4 0 yuqori.

23.09.19 8Асосий адабиётлар • 1. Турсунов Х.Т., Раҳимова Т.У. Экология .- Т.: “Chinor ENK”, 2006. • 2. Эргашев А. Умумий экология.- Т.: “Ўзбекистон”, 2003 • 3. Чернова Н.М., Былова А.М. Экология просвещение М. 1988. • 4. Отабоев Ш.М., Набиев М. «Инсон ва биосфера». Тошкент, « Ўқитувчи » 1995. • 5. Nigmatov A.N. O’zbekiston Respublikasining ekologiya huquqi. –Toshkent.: “Gofur Gulom”, 2003.

Эътиборингиз учун раҳмат!

Похожие

Odam va biosfera. Odam ekologiyasi

Biosfera, global eko tizim

Iqlim omillari

Ekologik madaniyatning shakllanishi oila, mahalla, jamiyat

Urbanizatsiya, ekologiya va salomatlik, urbanizatsiyaning tarixi