Suvo’tlarining yashash sharoiti va ahamiyati - Ботаника - Презентации

Suvo’tlarining yashash sharoiti va ahamiyati

Загружено в:

20.11.2023

Скачано:

0

Размер:

3040.021484375 KB

REJA: Suvo’tlarining yashash sharoiti Qizil qorning sababchisi Suvo’tlarining ahamiyati

Plankton Bentos Tuproq Suvo‘tlarYer sharida uchraydigan suvo‘tlarning barchasini yashash sharoitiga ko‘ra: gruppasiga bo‘lib o‘rganiladi

Plankton suvo‘tlar — suv qatlamida suzib yashovchi suvo‘tlar bo‘lib, ular dengiz suvlarida 100 metrgacha va chuchuk suvlarda esa 10 metrgacha chuqurlikda yashovchi organizmlardan iboratdir. Plankton (muallaq) holda yashovchi diatom suvo‘tlardan planktonella, flagilariya, tabellariya; yashil suvo‘tlardan pediastrum, desmidium, xlorokokk, ko‘k yashil suvo‘tlardan anabena, anabekopsis kabilarni ko‘rsatish mumkin.

Bentos suvo‘tlar — suvning tagida turli xil (substratlarga) yopishib yashovchi suvo‘tlardir. Suv qatlami litoral, sublitoral va elitoral deb ataluvchi 3 mintaqaga bo‘linadi. Litoral qavat dengiz suvlarining ko‘tarilib-pasayib turuvchi eng ustki sathi bilan shu suvning pasaygandagi eng ostki qavatigacha bo‘lgan qatlamni o‘z ichiga oladi. Bu qatlamda qo‘ng‘ir, qizil va yashil suvo‘tlarning ba’zi vakillari uchraydi.

Sublitoral qavat suvning pasaygan sathidan boshlab, 40 metrgacha chuqurlikda bo‘lgan qavatni o‘z ichiga oladi va bu qavatda qo‘ng‘ir suvo‘tlarning laminariya kabi va qizil suvo‘tlarning ba’zi vakillari uchraydi.

Elitoral qatlam 40 metrdan 100 metrgacha bo‘lgan suv qavatini o‘z ichiga oladi. Bu qavatda asosan qizil suvo‘tlarning ba’zi vakilari uchrab, ularning hayoti 2–4 yil, ba’zan 10–12 yil davom etadi.

Tuproq suvo‘tlari — nam tuproqlarning betida, tuproq qavatida, daraxtlarning po‘stloqlarida yashovchi ko‘k-yashil, yashil, diatom suvo‘tlarning ko‘pgina vakillari kiradi. Masalan, M. M. Gollerbax ma’lumotiga ko‘ra MDH territoriyasidagi tuproqlarda 257 xil suvo‘tlar ro‘yxatga olingan bo‘lib, ulardan 102 turi yashil, 92 turi ko‘k yashil va 53 turi diatom suvo‘tlarning vakillaridan iborat. Yuqorida ko‘rsatilganidek suvo‘tlar suv harorati +75°…+93° gacha bo‘lgan issiq buloqlarda yoki tog‘lardagi qor va muzliklarda ham hayot kechiradi.

QIZIL QORNING SABABI MDHning 2’300–3’400 metr balandlikdagi Kavkaz tog‘laridan, Novaya Zemlya, Frants Iosif yerlaridan va shunga o‘xshash joylarning qor va muzliklaridan ko‘pgina suvo‘tlar topilgan. Ana shu joylardagi qor va muzliklarning usti onda-sonda turli xil rangga (ko‘k, qizil, yashil va h. k.) bo‘yalib turadi. Qor va muzliklarning rangi, asosan, shu yerlarda yashayotgan suvo‘tlarning turlariga va ularning hujayra shirasi tarkibidagi gematoxrom deb ataluvchi rang beruvchi pigmentning miqdoriga bog‘liq.

1929 yilda Kavkazning Qarachay tog‘ida kuzatilgan qizil qorning sababchisi 55 xil suvo‘tlar bo‘lib, shundan 26 turi diatom, 18 turi yashil, 10 turi ko‘k yashil va 1 tur qizil suvo‘tlarning vakillari bo‘lganligi aniqlangan, Yer sharining turli qorli va muzli qismlarida faqat qizil qor emas, balki sariq, yashil, qora, pushti qorlar ham kuzatilganligi va bunga sababchi turli xil suvo‘tlar ekanligi kuzatilgan. Shimoliy Amerikaning Iellouston parkida yashil suvo‘tlarning vakillari bo‘lgan xlamidomonadalar yashil qor hosil etgan. Suvo‘tlar juda tez ko‘payadi. Natijada qisqa vaqt ichida kattagina maydonlarda rangli qor hosil bo‘lib qoladi. Kuchli shamol-to‘zonlar natijasida tog‘dagi qorlar shahar va qishloqlar tomoi to‘zib kelgan. Natijada kishilar o‘rtasida turli rangli qorlarning yog‘ishi bilan bog‘liq bo‘lgan shov-shuvlar kelib chiqqan. Ilgarigi vaqtda bunday hodisalarga diniy kishilar ilohiy tus berib, savodsiz kishilar o‘rtasida diniy targ‘ibot ishlarini olib borishga uringan.

Suvo‘tlarning ahamiyati Suvo‘tlar suvda yashovchi hayvonlarga ularning nafas olishi uchun zarur bo‘lgan kislorod gazini yetkazib beradi hamda shu hayvonlar uchun ozuqa bo‘ladi. Ularning qoldiqlari esa turli xil mineral elementlarga boy bo‘lganligi uchun xo‘jalikning turli sohalarida foydalaniladi. Suvo‘tlar o‘txo‘r baliqlar uchun yaxshi ozuqa hisoblanadi, suv transporti va gidrotexnikada esa dengiz chuqurligini belgilash va boshqa masalalarda ahamiyatlidir.

Oziq-ovqat sanoatida yashil suvo‘tlarning «dengiz salati» nomi bilan ma’lum bo‘lgan ulva va qo‘ng‘ir suvo‘tlarning «dengiz karami» nomi bilan ma’lum bo‘lgan laminariya kabi turlari juda muhim rol o‘ynaydi.

Meditsinada davolovchi balchiqlar tarkibidagi suvo‘tlarning qoldiqlari turli kasalliklarni davolashda, yod olishda, vitamin A, B, B 1 , B 2 , C, D olishda, shuningdek qo‘ng‘ir va qizil suvo‘tlarning vakillari gijja tushiruvchi dori sifatida muhim rol o‘ynaydi.

Похожие

Zamburug’lar va suvo’tlarining tuzilishi va ahamiyati

Parazitlarning yashash sharoitiga morfologik adaptatsiyalari. Devastatsiya ta’limoti

Changlanish xillari va ahamiyati

Botanika bog’lari va uning ahamiyati

Mikroelementlar va ularning fiziologik ahamiyati