Gul va uning turlari

Gul va uning turlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1298.5 KB

OO ’’ zbekiston Respublikasi Xalq Tazbekiston Respublikasi Xalq Ta ’’ limi Vazirligilimi Vazirligi Muqimiy nomidagi Qo’qon Davlat Pedagogika InstitutiMuqimiy nomidagi Qo’qon Davlat Pedagogika Instituti Pedagogika fakulteti BTM yo’nalishiPedagogika fakulteti BTM yo’nalishi 3 «3 « BB » guruh » guruh talabatalaba lari Mamatova Shahzoda va Jumanova Nigoralarning lari Mamatova Shahzoda va Jumanova Nigoralarning «TABIATSHUNOSLIK» fanidan tayyorlagan«TABIATSHUNOSLIK» fanidan tayyorlagan O’qituvchi: Mahmudova M. Qo’qon– 2013 www.arxiv.uz

Mavzu: Gul va uning turlari Reja: • 1. Generativ organlarning kelib chiqishi1. Generativ organlarning kelib chiqishi • 2. Gulning tuzilishi2. Gulning tuzilishi • 3. Gul qismlarining tuzilishi va vazifalari3. Gul qismlarining tuzilishi va vazifalari • 4. To'pgullar va ularning klassifikatsiyasi4. To'pgullar va ularning klassifikatsiyasi www.arxiv.uz

• Generativ organlarning vazifasi o'simliklarni jinsiy ko'payishiga xizmat qilishdir. Evolyutsiyaning dastlabki bosqichlarida generativ organlar vazifasini bir xujayrali gameta bajargan bo'lsa yuksak o'simliklargacha ma'lum evalyutsion bosqich bosib o'tilgan. Kanyugatlar, diatom suv o'tlari, bazidiyaali zamburug’’larda jinsiy ko'payish organi yo’q. Saprolegniya zamburug’’ida ogoniy va anteridiy xosil bo'lgan bo'lsa, xaltachali zamburug’’lar, lishayniklarda arxegoniy xosil bo'ladi. Moxsimonlarda, paporotniklarda jinsiy ko'payishga xizmat qiluvchi arxegoniy va anteridiy xosil bo'lgan. www.arxiv.uz

Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Gul yuksak o'simliklar uchun xos bo'lib Gul yuksak o'simliklar uchun xos bo'lib evalyutsion taraqqiyotning so’ngi evalyutsion taraqqiyotning so’ngi bosqichida vujudga kelgan. Gul - shakli bosqichida vujudga kelgan. Gul - shakli o'zgargan, o'sishi chegaralangan spora o'zgargan, o'sishi chegaralangan spora xosil qilishga xizmat qiladigan organ xosil qilishga xizmat qiladigan organ xisoblanadi. Gulning taraqqiyoti natijasida xisoblanadi. Gulning taraqqiyoti natijasida changlanish jarayonidan keyin otalanish changlanish jarayonidan keyin otalanish natijasida tuxum xujayrasi rivojlanib urug’ natijasida tuxum xujayrasi rivojlanib urug’ va meva xosil bo'ladi.va meva xosil bo'ladi. www.arxiv.uz

• Gul kelib chiqishiga ko'ra o'zgargan novda Gul kelib chiqishiga ko'ra o'zgargan novda bo'lganidan barg va poya kelib chiqish bo'lganidan barg va poya kelib chiqish xususiyatiga egadir. Poya qismiga gul xususiyatiga egadir. Poya qismiga gul bandi va gul o'rni kirsa barg kelib bandi va gul o'rni kirsa barg kelib chiqishiga ega bo'lgan qismlariga chiqishiga ega bo'lgan qismlariga gulkosabarg gultojibarg, urug’chi va gulkosabarg gultojibarg, urug’chi va changchilar kiradi.changchilar kiradi. Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Yuqoridagi qismlar o'ziga xos vazifani Yuqoridagi qismlar o'ziga xos vazifani bajarish xususiyatiga ega. Gul bandi bajarish xususiyatiga ega. Gul bandi poyaning davomi bo'lib, ayrim o'simliklarda poyaning davomi bo'lib, ayrim o'simliklarda o'z rivojlanishini tezda to'xtatsa (olma, o'z rivojlanishini tezda to'xtatsa (olma, o'rik, shaftoli) ko'pchilik o'simliklarda meva o'rik, shaftoli) ko'pchilik o'simliklarda meva pishgungacha o'sishni davom etiradi.pishgungacha o'sishni davom etiradi. • Gul urnida barcha gul qismlari joylashgan Gul urnida barcha gul qismlari joylashgan bo'ladibo'ladi www.arxiv.uz

Gullarning joylanishiga qarab bo'linishi Atsiklik gullar (magnoliya) Gemitsiklik gullar (ayiq-tovonda)Tsiklik gullar (sabzida) Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Tsiklik gullarda gul qismlari doira xosil qilib joylashadi. Doiralar soni Tsiklik gullarda gul qismlari doira xosil qilib joylashadi. Doiralar soni ayrim gullarda 1 ta bo'lsa ayrimlarida 16 tagacha bo'ladi. bunday ayrim gullarda 1 ta bo'lsa ayrimlarida 16 tagacha bo'ladi. bunday gullar sabzi gulini tuzilishida yaxshi ifodalangan.gullar sabzi gulini tuzilishida yaxshi ifodalangan. Atsiklik gullarda gulkosa va gultojibarglar speral xosil qilib Atsiklik gullarda gulkosa va gultojibarglar speral xosil qilib joylashadi. Masalan: Magnoliyada.joylashadi. Masalan: Magnoliyada. Gemitsilik gullarda gulkosa va gultojibarglar doira xosil qilib Gemitsilik gullarda gulkosa va gultojibarglar doira xosil qilib joylashsa, changchi va urug’chilar speral xosil qiladi. Masalan: joylashsa, changchi va urug’chilar speral xosil qiladi. Masalan: ayiqtovon gulida gul o'rnida gul qismlarning joylanishi ma'lum ayiqtovon gulida gul o'rnida gul qismlarning joylanishi ma'lum konuniyatga amal qiladi. Gulkosa va gultojibarglar gulni muxafoza konuniyatga amal qiladi. Gulkosa va gultojibarglar gulni muxafoza qilishga xizmat qilsa, changchilar yigindisi androtseyni, urug’chilar qilishga xizmat qilsa, changchilar yigindisi androtseyni, urug’chilar yigindisi ginetseyni xosil qiladi.yigindisi ginetseyni xosil qiladi. Glyukosa va gutojibarglar gul qavatlarini tashkil qiladi. gulda xam Glyukosa va gutojibarglar gul qavatlarini tashkil qiladi. gulda xam gulkosa, xam gultoji bargi bo'lsa ikki qavatli, gulda yoki gulkosacha gulkosa, xam gultoji bargi bo'lsa ikki qavatli, gulda yoki gulkosacha yoki gultoji barg bo'lsa bir qavatli gullar deyiladi.yoki gultoji barg bo'lsa bir qavatli gullar deyiladi. Bir qavatli gullar ayrimlari gulkosabargli (lavlagi, shavel) va Bir qavatli gullar ayrimlari gulkosabargli (lavlagi, shavel) va gultojibargli (lola) bo'ladi.gultojibargli (lola) bo'ladi. Gultojibarglar - gulning ikkinchi qoplamini xosil qiladi. Ularning rangi Gultojibarglar - gulning ikkinchi qoplamini xosil qiladi. Ularning rangi xromoplastalar va xujayra shirasi pigmentlarga bog’liqdir. Xujayra xromoplastalar va xujayra shirasi pigmentlarga bog’liqdir. Xujayra shirasi tarikibidagi axtotsian va antoxlor pigmentlari kislotali va shirasi tarikibidagi axtotsian va antoxlor pigmentlari kislotali va ishqoriy muxitga bog’liq xolda o'z rangini nomoyon qiladi. ishqoriy muxitga bog’liq xolda o'z rangini nomoyon qiladi. www.arxiv.uz

Gulning tekisligi tuzilishi Zigomorf gullar Asimmetrik gullar. Aktinomorf gullar. www.arxiv.uz

• Aktinomorf gullarda (to'gri) uning yuzasidan bir necha Aktinomorf gullarda (to'gri) uning yuzasidan bir necha simmetirya o'tkazish mumkin. Zigomorf gullar yuzasidan simmetirya o'tkazish mumkin. Zigomorf gullar yuzasidan faqat bitta simmetiriya o'tkazish mumkin.faqat bitta simmetiriya o'tkazish mumkin. • Masalan: Labguldoshlar, dukkakguldoshlar shunday gul Masalan: Labguldoshlar, dukkakguldoshlar shunday gul xosil qiladi. Asimmetrik gullar yuzasidan birorta xam xosil qiladi. Asimmetrik gullar yuzasidan birorta xam simmetriya o'tkazish mumkin emas. (Kanna, valeriana simmetriya o'tkazish mumkin emas. (Kanna, valeriana gullari).gullari). Changchilar yigindisi andratsey deyiladi. Ular Changchilar yigindisi andratsey deyiladi. Ular mikroskpora xosil qilishga xizmat qiladi. mikroskpora xosil qilishga xizmat qiladi. Changchilarga ta'rif berishda ularning soniga, joylanish Changchilarga ta'rif berishda ularning soniga, joylanish doirasiga tutashganligiga va uzunligiga e'tibor berish doirasiga tutashganligiga va uzunligiga e'tibor berish kerak.kerak. www.arxiv.uz

Bog’lagich.Bog’lagich. Chang ipi.Chang ipi. ChangdonChangdon Changchi quyidagi Changchi quyidagi qismlardan tuzilgan bo'ladiqismlardan tuzilgan bo'ladi www.arxiv.uz 3B3B 1307081510111713070815101117 0C0C

• Changdonning shakli sharsimon, Changdonning shakli sharsimon, lentasimon, yoysimon ko'rinishida bo'lib, lentasimon, yoysimon ko'rinishida bo'lib, ko'pchiligida 6 burchakli - paralelopiped ko'pchiligida 6 burchakli - paralelopiped shaklida bo'ladi. Changdon devorning shaklida bo'ladi. Changdon devorning tuzilishi yaxshi o'rganilgan bo'lib ular tuzilishi yaxshi o'rganilgan bo'lib ular quyidagilardan iboratquyidagilardan iborat www.arxiv.uz

Epiderma Sub epiderma. O'rta qavat. Tapetum Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Sub epiderma qavati changdon etilgandan keyin fibroz qavatini xosil qiladi. Fibroz qavatini doimiy o'lib borishi changdonni ochilishiga olib keladi. Changdonlarda etilgan chang gulning ichiga (introz) va uning sirtiga (ekstroz) tushishi mumkin. • Chang ipining tuzilishi, miqdori va uzun kiskaligi muxim sistematik belgi xisoblanadi. Ko'pchilik o'simliklarda chang ipi oddiy shoxlanmagan bo'ladi. Piyoz, kanakunjit, kayin o'simligida changchi ipi shoxlangan bo'ladi. Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Urug’chi va uning tuzilishi. Urug’chilar yigindisi ginitsey deyiladi. Ular 1 ta yoki bir necha meva bargchaning ko'shilishidan xosil bo'ladi. Masalan: olxo'ri, shaftolida 1 ta, karamda 2 ta, shoyigul, piyozda 3 ta, olma, nokda 5 ta, lolakizgaldokda 9 - 11 ta meva bargchaning ko'shilishdan xosil bo'ladi. Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

Tumshikcha Ustuncha Tuguncha Urug’chi qismlari Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Tumshikchaning vazifasi changni qabul qilishga xizmat qilishdir. Buning uchun unda ishlab chiqilgan suyuqlik yordam beradi.Ustuncha tuguncha va tumshuqchani bir biriga bog’lab turadi. Ustunchalar soni meva bargchalar miqdoriga bog’liq. Masalan: olma, nok 5 ta meva bargcha va 5 ta ustuncha xosil qilsa, chinigulda 3 ta, labiguldoshlar va butguldoshlarda bitta ustuncha xosil qiladi. Uning rivojlanishidan urug’ xosil bo'ladi. www.arxiv.uz

Tuguncha gul qismlarining joylashgan o'rniga qarab turlarga bo'linishi O'rta tuguncha Ustki tuguncha Ostki tuguncha Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Gul tuzilishida changchi va urug’chini gulda joylanishiga Gul tuzilishida changchi va urug’chini gulda joylanishiga qarab, gullar bir jinsli va ikki jinsli gullarga bo'linadi. qarab, gullar bir jinsli va ikki jinsli gullarga bo'linadi. Tabiatdagi yopiqurug’li o'simliklarning 75 % ikki jinsli gul Tabiatdagi yopiqurug’li o'simliklarning 75 % ikki jinsli gul xosil qilsa, 25 % bir jinsli gul xosil qiladi.xosil qilsa, 25 % bir jinsli gul xosil qiladi. • Bir jinsli gullar changchi va urug’chining katnashishiga Bir jinsli gullar changchi va urug’chining katnashishiga qarab otalik va onalik gullariga bo'linadi.qarab otalik va onalik gullariga bo'linadi. 4. To'pgullar. Bir necha gulning birgalashib joylashishi 4. To'pgullar. Bir necha gulning birgalashib joylashishi to'pgul deyiladi.. To'pgularni shoxlanish usuliga qarab 2 to'pgul deyiladi.. To'pgularni shoxlanish usuliga qarab 2 guruxga ajratamiz. 1. Monopodial shoxlanuvchi guruxga ajratamiz. 1. Monopodial shoxlanuvchi to'pgullar. 2. Simpodial shoxlanuvchi to'pgullar. to'pgullar. 2. Simpodial shoxlanuvchi to'pgullar. Monopodial shoxlanuvchi to'pgullarda o'sish nuqtasi Monopodial shoxlanuvchi to'pgullarda o'sish nuqtasi cheksiz o'sish xususiyatiga ega bo'lib, yon shoxlarining cheksiz o'sish xususiyatiga ega bo'lib, yon shoxlarining soni aniq emas bo'ladi. Bunday to'pgullarda gulning soni aniq emas bo'ladi. Bunday to'pgullarda gulning asosiy o'q qismi yaxshi ifodalangan bo'lib, gullar gulning asosiy o'q qismi yaxshi ifodalangan bo'lib, gullar gulning asosidan uchiga doimiy ravishda ochilib boradi.asosidan uchiga doimiy ravishda ochilib boradi. Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Simpodial shoxlanuvchi gullarning Simpodial shoxlanuvchi gullarning o'sishi chegaralangan bo'lib, xatto xar o'sishi chegaralangan bo'lib, xatto xar bir tur va oilaga kiruvchi, o'simlikda bir tur va oilaga kiruvchi, o'simlikda farq qiladi. Bunday to'pgullarda guli farq qiladi. Bunday to'pgullarda guli uchidan asosiga qarab ochiladi. uchidan asosiga qarab ochiladi. Manopadial to'pgullar o'z navbatida Manopadial to'pgullar o'z navbatida yuqoridagiyuqoridagi turlarga bo'linadi. turlarga bo'linadi. Oddiy monopodial to'pgullar Murakkab monopodial to'pgullar Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

• Oddiy monopodial to'pgullarga quyidagilar kiradi.Oddiy monopodial to'pgullarga quyidagilar kiradi. • Shingil (shoda). Uzun asosi tepada bo'lib bir xil Shingil (shoda). Uzun asosi tepada bo'lib bir xil uzunlikdagi gulbandlarda ajrim gullar xosil bo'ladi. uzunlikdagi gulbandlarda ajrim gullar xosil bo'ladi. Masalan: beda, shirach, er yongok, oq akatsiya Oddiy Masalan: beda, shirach, er yongok, oq akatsiya Oddiy boshoq-uzun asosida, gul bandsiz gullar joylashgan boshoq-uzun asosida, gul bandsiz gullar joylashgan bo'ladi. Masalan: zubturum, qiyoq guli.bo'ladi. Masalan: zubturum, qiyoq guli. • Dasta to'pgul bitta gul bandida bir necha gul joylashgan Dasta to'pgul bitta gul bandida bir necha gul joylashgan bo'ladi. Masalan: olma, nok.bo'ladi. Masalan: olma, nok. Soyabon - piyoz va olcha gulida xosil bo'lib gullar bir Soyabon - piyoz va olcha gulida xosil bo'lib gullar bir asosida bir xil uzunlikda gumbaz bo'lib joylashadi.asosida bir xil uzunlikda gumbaz bo'lib joylashadi. • Kuchala – Yong’oq, tol, kayin kabi o'simliklarda pastga Kuchala – Yong’oq, tol, kayin kabi o'simliklarda pastga qarab osilib turadi.qarab osilib turadi. Savatcha to'pgulda tarelkasimon gul o'rnida cheksiz gul Savatcha to'pgulda tarelkasimon gul o'rnida cheksiz gul joylashgan bo'ladi. Masalan: kungabojoylashgan bo'ladi. Masalan: kungabo qq ar, kokio't, ar, kokio't, bo'tako'z va xokazo.. bo'tako'z va xokazo.. Ziyo Kelajakwww.arxiv.uz

Похожие

Gul. Gulning tuzilishi. Androtsey va genetsiy

Ituzumdoshlar oilasining gul tuzulishi

Generativ organlar gul. To’pgullar - urug’. meva

Ildiz turlari va tizimlari

Hujayra va uning tuzilishi