O’zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari - Биология - Презентации

O’zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1089.865234375 KB

O’zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari Reja: 1. Biotexnologiyaning kelajagi haqida 2. Biotexnologiya haqida tushuncha. 3. Biotexnologiyaning yutuqlari va kelajagi

Biotexnologiyaning kelajagi haqida Fanlar akademiyasi tarkibida Genetika institutining tashkil to pishi, hukumat qarori bilan gen injeneriyasining taraqqiyotini belgilovchi Gen injenerligi markazi — «Geninmar» markazining tashkil etilishi mamlakatimizda genetik injeneriyaga asoslangan biotexnologiyalar yaratish imkonini berdi.

Biotexnologiya haqida tushuncha. Tirik mavjudotlarning hayot jarayonlarini chuqur o‘rganish natijasida kashf etilgan bilimlardan hamda qoida- qonuniyatlardan foydalanib, biologik makromolekulalar va organizmlar ishtirokida yaratilgan har qanday texnologiya biotexnologiya deb ataladi.

Zotdor hayvonlar yoki sifatli o’simliklar navlarini yaratish asosida ham hayotiy jarayonlarning insonlar tomonidan muvaffaqiyatli boshqarilishi yotadi. Shunday biologik texnologiyalar biotexnologiyaning birmuncha sodda ko’rinishlari bo’lib, ular an’anaviy biotexnologiya deb ataladi.

XX asr oxirlari XXI asr boshlariga kelib molekular biologiya fanining taraqqiyoti genetik va hujayra injeneriyasining tez sur’atda rivojlanishiga olib keldi. Bu davrdagi eng katta yutuqlar, bir tomondan, odam genomining to’la ketma-ketligini aniqlash tufayli qo’lga kiritilgan bo’lsa, ikkinchi tomondan, o’simliklarni urug’dan unib chiqib, gullashi va meva berishigacha bo’lgan barcha hayotiy jarayonlarni boshqaradigan taxminan 25 ming genlarning aniqlanishi tufayli erishildi.

Genetik injeneriyada keyingi paytlarda qo’lga kiritilgan yutuqlardan yana biri insonlardagi turli irsiy kasalliklarni odam hujayralariga funksional genlarni kiritish orqali davolash texnologiyasidir. Bu genlar terapiyasi deb yuritiladi. Odam genomi to’la o’rganilishi natijasida irsiy kasalliklarni genlar terapiyasi yordamida davolash qonuniyatlari yanada ortdi.

Biotexnologiyadagi katta yutuqlar hujayra injeneriyasi yo’nalishida qo’lga kiritilmoqda. Hujayra injeneriyasi bemor a’zosidan bitta sog’lom hujayrani ajratib olib, uni sun’iy oziqa muhitda o’stirish orqali ma’lum to’qimaga xos hujayralar to’plamini olish va bu hujayralar to’plamini butun bir yaxlit a’zogacha tiklash imkoniyatiga ega.

1998-yil Amerika olimi J. Tomson «asos» hujayralarda (ingl. stem cells) «yangi» organlar yaratish texnologiyasini kashf etib, biotexnologiyaning bu yo’nalashi rivojlanishiga keng imkoniyatlar ochib berdi. «Asos» hujayralar shunday hujayralarki, ular embrional hujayralarga o’xshagan, hali u qadar takomillashmagan hujayralar to’plamidan iborat bo’lib, sun’iy muhitda o’sish va har qanday to’qimagacha rivojlanish qobiliyatiga ega.

Hozirda hayvonlarning har xil organlariga xos to’qimalar olish texnologiyasi to’la ishlab chiqilgan va tibbiyot maqsadlarida asta-sekin qo’llanilmoqda. Endigi vazifa olingan to’qimalardan foydalanib, faoliyati va shakli bo’yicha tabiiy organlarga o’xshash bo’lgan «yangi» tana a’zolarini yaratishdir.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI бўсағасида; ҳафвсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиѐт кафолатлари. – Т., «Ўзбекистон», 1997. 2. Каримов И.А. Ўзбекистон – буюк келажак сари. – Т., «Ўзбекистон», 1999. 3. АкимоваТ.А., ХаскинВ.В. Основы экоразвитие. М.: Российская экономическая академия, 1994. 4. АлимовТ.А., РафиковА.А., Экологик хатолик сабоқлари. Т.: Ўзбекистон, 1991.

Похожие

Genetika va muhitni tahlil qilish

Biotexnologiya

Atrof muhit va biotexnologiya

Sanoatda biotexnologiya

Ko‘chib yuruvchi genetik elementlar