Mikroorganizmlarning nafas olishi - Биология - Презентации

Mikroorganizmlarning nafas olishi

Загружено в:

25.09.2024

Скачано:

0

Размер:

7063.853515625 KB

M I K R O O R G A N I Z M L A R N I N G N A F A S O L I S H I

O Z I Q L A N T I R U V C H I M U H I T L A R G A Q O ' Y I L A D I G A N A S O S I Y T A L A B L A R  oson hazm bo'ladigan shakldagi ozuqa moddalarining optimal tarkibi (organik uglerod manbalari,  mineral tuzlar to'plami, o'sish omillari),  Bakteriyalarning tegishli guruhiga mos keladigan pH qiymati,  ma'lum bir oksidlanish-qaytarilish potentsiali,  etarli miqdorda suv miqdori,  bepushtlik.

M A D A N I Y V O S I TA L A R N I N G TA S N I F I • mustahkamligi va maqsadiga ko'ra bo'linadi . • Konsistensiyasiga koʻra suyuq (goʻsht-ekstrakti, qandli bulon), qattiq (1-2% goʻsht-agar), yarim suyuq (0,3-0,9% goʻsht ekstrakti) oziq muhitlar boʻladi. Qattiq ozuqa muhitini tayyorlash uchun suyuq muhitga 1,5-2% agar, asosiy komponenti polisaxarid agaroza bo'lgan dengiz o'tlaridan olingan ekstrakt qo'shiladi. Agar taxminan 90 o C haroratda eriydi va taxminan 40 o C haroratda qattiqlashadi , qattiqlashgandan keyin oziq muhitini jel konsistensiyasi bilan ta'minlaydi. Agar mikroorganizmlarning katta qismi tomonidan parchalanmaydi, muhitda inert shakl hosil qiluvchi komponent sifatida ishlaydi. • Maqsadga ko'ra , oddiy (universal), boyitilgan, selektiv, differentsial diagnostika vositalari va birlashtirilgan xususiyatlarga ega bo'lgan vositalar farqlanadi.

MADANIY MUHITNI TAYYORLASH • Tayyor muhitni olish uchun kerakli miqdordagi kukunni tortish orqali o'lchash, uni suvda eritish, uning tarkibidagi agarni qizdirish orqali eritish, sterilizatsiya qilish, aseptik ravishda issiqlikka chidamli bo'lmagan qo'shimchalarni qo'shish va steril laboratoriya idishlariga quyish kerak.

ODDIY (UNIVERSAL, ASOSIY) OZUQA MUHITI  Ommaviy axborot vositalarining asosini peptonlar tashkil etadi , ular pepsin yoki tripsin bilan qisman gidroliz orqali yuqori protein tarkibiga ega (go'sht chiqindilari, baliq uni, soya, kazein) tabiiy manbalardan tayyorlanadi.  Peptonlar tarkibida aminokislotalar va peptidlar, shuningdek, lipidlar, vitaminlar va boshqa ko'plab organik va mineral moddalar mavjud.  NaCl qo'shiladi ( izotoniklik )  Ba'zida go'sht yoki xamirturush ekstrakti qo'shiladi.  Escherichia kabi juda ko'p oddiy mikroorganizmlarni etishtirish uchun javob beradi. coli , stafilokokklar aureus , Pseudomonas aeruginosa .  Murakkab ommaviy axborot vositalarini tayyorlash uchun ishlatilishi mumkin  Misollar: • go'sht-peptonli bulon ( MPB ) - suyuq muhit • go'sht-pepton agar ( MPA ) - qattiq muhit • GRM ( baliq uni gidrolizat + natriy xlorid + agar ) tripton soya agar

BOYITILGAN OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI • Oddiy ommaviy axborot vositalarining tarkibiy qismlaridan tashqari, ular tez mikroorganizmlarning o'sishini rag'batlantiradigan qo'shimcha ingredientlarni o'z ichiga oladi. • Uglevodlar bilan boyitilgan (shakarli bulon/agar) • Proteinlar bilan boyitilgan (shokoladli agar, zardob, astsitli bulyon/agar; Miya- yurak bulyoni - talabchan patogen mikroorganizmlarni etishtirish uchun yurak-miya ekstrakti bo'lgan bulon)  "Shokolad" agar - qizdirilganda yo'q qilingan qizil qon hujayralarini o'z ichiga oladi. Ulardan ajralib chiqadigan moddalar (jumladan, gemoglobin va NAD) Haemophilus influenzae va Neisseria meningitidis kabi mikroorganizmlarning o'sishini qo'llab-quvvatlaydi .

SELEKTIV (SELEKTIV) OZUQA MUHITI • Ular mikroorganizmlarning ma'lum guruhlarini izolyatsiya qilishni ta'minlaydi, hamroh bo'lgan mikrofloraning o'sishini bostiradi. Kiruvchi mikroorganizmlar uchun noqulay sharoitlarni yaratishga turli yo'llar bilan erishish mumkin. Minimal madaniyat vositalari  yuqori darajada tozalangan sintetik komponentlar yordamida erishiladigan qat'iy belgilangan kimyoviy tarkibga ega.  Odatda bir yoki bir nechta organik moddalar va mineral tuzlar to'plami mavjud.  Selektivlik energiya manbalari, aminokislotalar yoki begona mikroorganizmlar uchun vitaminlar etishmasligi tufayli erishiladi.  Masalan, tarkibida triptofan bo'lmagan muhit triptofanni o'zi sintez qilmaydigan shtammlarning o'sishiga to'sqinlik qiladi.  Minimal madaniyat muhitini qo'llashning asosiy yo'nalishlari bakteriyalarning metabolizmi va genetikasini o'rganishdir .  minimal muhit M-9, unda energiya va uglerod manbai glyukoza, azot esa NH4C1 hisoblanadi.

SELEKTIV (SELEKTIV) OZUQA MUHITI • Nostandart pH bilan oziqlantiruvchi muhit atsidofil yoki ishqoriy mikroorganizmlarni selektiv izolyatsiya qilish uchun ishlatiladi. Shunday qilib, kislotali muhit Lactobacillus jinsi vakillarini ajratish uchun ishlatiladi , ishqoriy muhit Vibrio cholerae uchun ishlatiladi .  Balandligi Vibrion vabolar ishqoriy agarda 18 soatdan keyin aks ettirilgan nurda. Mycobacterium uchun Lowenstein- Jensen muhiti ( pH 5,9). sil kasalligi muhiti ( ishlab chiquvchilar nomlarining qisqartmasi) ( pH 6.2) Lactobacillus

SELEKTIV (SELEKTIV) OZUQA MUHITI • Selektiv qo'shimchalar bilan oziqlantiruvchi vositalar kiruvchi mikroorganizmlar uchun toksik bo'lgan turli moddalarni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, salmonellalarni ajratish uchun safro o'z ichiga olgan vositalar (masalan, safro bulyoni) ishlatiladi. Tuzning yuqori konsentratsiyasi stafilokokklarni biologik materialdan tanlab ajratib olish imkonini beradi. Antibiotiklarning aralashmalari ko'pincha selektiv qo'shimchalar sifatida ishlatiladi.  S. uchun tuzli agar aureus  Safro bulyoni 20% Salmonellalarni izolyatsiya qilish uchun  2% OLMOZ YASHIL OLMOSLI O'TAT BULVONI  MUHITDA GRAMM- MUSBAT VA BA'ZI GRAMM-MANFIY mikroorganizmlar o'sishining ikkita inhibitori - yorqin yashil bo'yoq va ho'kiz safrosi mavjud.

SELEKTIV (SELEKTIV) OZUQA MUHITI  Loefflerning muhiti (qandli bulon bilan qon zardobi) - difteriya tayoqchasi uchun samarali Agar Saburo Candida va mog'or qo'ziqorinlarini aniqlash uchun

DIFFERENSIAL DIAGNOSTIKA MUHITLARI • Bu muhitlarning tarkibi shunday tanlanadiki, har xil fiziologik va biokimyoviy xossaga ega mikroorganizmlar o’sish yo’llari bilan tashqi tomondan farqlanadi - ular muhitni turli rangga bo’yaydi yoki koloniyalarning rangi bilan farqlanadi. • Bakteriyalar guruhlari yoki turlarini fermentativ faollik bilan vizual ravishda farqlash imkonini beradi • Differentsial printsiplar differentsial diagnostika madaniyat vositalarining asosini tashkil qilishi mumkin

DIFFERENSIAL DIAGNOSTIKA MUHITLARI • Substrat va indikatorni o'z ichiga olgan muhit - bakteriyalarning tegishli substratlardan foydalanish qobiliyatini aniqlash imkonini beradi. • Uglevodlar (masalan, saxaroza, laktoza, arabinoza) yoki ko'p atomli spirtlar ( sorbitol , mannitol , inositol ) yakuniy mahsulot sifatida organik kislotalarni hosil qilish uchun fermentatsiya qilinishi mumkin. Shuning uchun ularning energiya almashinuvida ishlatilishi atrof- muhitning • Boshqa substratlar (limon kislotasi, karbamid, arginin, ornitin, lizin), aksincha, bakteriyalar tomonidan parchalanganda ozuqa muhitining ishqorlanishiga olib kelishi mumkin. • PH ning mos keladigan o'zgarishlari muhitga qo'shilgan indikator moddasi rangining o'zgarishiga olib keladi. Hiss media (MPA, uglevodlar to'plami, indikator) Mikroorganizmlarning sitratlardan foydalanish qobiliyatini aniqlash uchun Simmons muhiti

DIFFERENSIAL DIAGNOSTIKA MUHITLARI • Xromogen substratli muhit – tarkibida bakterial fermentlar ta’sirida parchalanganda rangli mahsulotlar hosil qiluvchi moddalar mavjud (masalan, X-Glyuk beta-glyukuronidazalar ta’sirida parchalanib, ko‘k rangli pigment hosil qiladi). • Operatsion printsipi kerakli mikroorganizmlarda yuqori o'ziga xos fermentlarni aniqlashga asoslangan. • Bunday fermentlarga, masalan, Escherichia coli beta- D-glyukuronidaza yoki enterokokk beta-D-glyukozidaza kiradi. E.coli

DIFFERENSIAL DIAGNOSTIKA MUHITLARI • 2 S mahsulotlarini aniqlash uchun vosita – tarkibida oltingugurt manbai sifatida SO 4 2- yoki SO 3 2- , shuningdek, temir ionlari mavjud. Bu muhitda bakteriyalar tomonidan ishlab chiqarilgan S2- ionlari qora erimaydigan temir sulfid hosil qiladi. • Masalan, Wilson-Blair muhiti, Clostridium agar  Fotosuratda Wilson-Blair  Yuqoridagi yondashuvlarning kombinatsiyasi ko'pincha bitta ozuqaviy muhitda qo'llaniladi, bu bir vaqtning o'zida bir nechta mikroorganizmlar guruhini farqlash imkonini beradi (masalan, Kligler muhiti ).  Kombinatsiyalarning eng katta diapazoni turli xil ranglarda bo'yalgan xromogen substratlardan foydalanish orqali ta'minlanadi.

 1 % L A KT O Z A , 0 , 1 % G LY U KO Z A , N AT R I Y T I O S U L FAT VA T E M I R S U L FAT , I N D I K AT O R F E N O L O G ' Z I N I O ' Z I C H I G A O L A D I . S I RT G A E K I S H VA A G A R U S T U N I G A I N ' E KT S I YA Q I L I S H . FA Q AT G LY U KO Z A N I F E R M E N TAT S I YA L A S H D A - S A R I Q U S T U N , Q I Y S H I Q Q I S M I RA N G I O ' Z G A R M AY D I . G LY U KO Z A VA L A KT O Z A F E R M E N TAT S I YA S I PAY T I D A ( E . C O L I ) - B U T U N A G A R V O D O R O D S U L F I D I H O S I L B O ' L G A N D A ( S A L M O N E L L A , P R O T E U S ) - A G A R Q O RA RA N G G A AY L A N A D IKligler vositasi:

BIRLASHTIRILGAN XUSUSIYATLARGA EGA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI• Qonli agar va uning hosilalari ham boyitilgan, ham differensial diagnostik oziq moddalardir . • Bu muhitlar 5-10% qonni o'z ichiga oladi, bu esa turli tez mikroorganizmlarning rivojlanishini rag'batlantiradi. • Differentsial diagnostika xususiyatlari noaniq qizil qonli agar fonida aniq ko'rinadigan ma'lum mikroorganizmlar koloniyalari atrofida gemoliz zonalarining shakllanishi sifatida namoyon bo'ladi: • Alfa gemoliz gemoglobinning methemoglobinga ( Streptococcus pneumoniae) aylanishi natijasida paydo bo'lgan yashil-jigarrang maydon sifatida namoyon bo'ladi . • Beta gemoliz (to'liq gemoliz) - qizil qon hujayralarining to'liq yo'q qilinishi va koloniya atrofida aniq zona sifatida paydo bo'ladi ( Streptococcus pyogenes va Staphylococcus aureus ) .

BIRLASHTIRILGAN XUSUSIYATLARGA EGA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI• Sariq-tuzli agar (Chistovich muhiti) - oltin stafilokokni ajratish uchun ishlatiladi, u ham selektiv, ham differensial diagnostik oziqa muhitidir. • Selektiv komponent stafilokokklardan tashqari ko'pchilik bakteriyalarning rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi 7,5% -10% NaCl ni o'z ichiga oladi. • Differentsial diagnostika xususiyatlari muhitga qo'shilgan tuxum sarig'i bilan ta'minlanadi. Staphylococcus aureus ishlab chiqarish bilan tavsiflanadi lesitinaz , bu sarig'i lesitinini parchalaydi, bu koloniyalar atrofida bulutli korolla shakllanishi bilan namoyon bo'ladi.

BIRLASHTIRILGAN XUSUSIYATLARGA EGA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI • Qizil fenolli mannitol tuzli agar (Chapman muhiti) - oltin stafilokokk izolatsiyasi uchun ishlatiladi, ham selektiv, ham differensial diagnostik ozuqaviy muhit hisoblanadi. • Selektiv komponent stafilokokklardan tashqari ko'pchilik bakteriyalarning rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi 7,5% -10% NaCl ni o'z ichiga oladi. • Ushbu muhitda o'sadigan oltin stafilokokk shtammlari mannitol fermenti qiladi va muhitning sarg'ish zonasi bilan o'ralgan sariq rangli koloniyalarni hosil qiladi. • Koagulaza-salbiy stafilokokklar va mikrokokklarning aksariyati mannitolni fermentatsiya qilmaydi va qizil yoki binafsha rangli zona bilan o'ralgan kichik qizil koloniyalarni hosil qilish uchun o'sadi. • Muhit va koloniyalarning rangi fenol qizil indikatorining reaktsiyasi bilan aniqlanadi

B I R L A S HT I R I L GA N XUS USI Y A TL A R G A EG A O MMA V I Y A XB O R OT V OS I TA L A RI • Endo muhiti Escherichia , Shigella , Salmonella , Yersinia avlodlarining bakteriyalarini o'z ichiga olgan Enterobacteriaceae oilasi vakillarini ajratib olish uchun vositalardan biridir .  Tarkibi : yasopepton agar, laktoza, fuksin, natriy sulfit (Na2SO3),  Ta'sir qilish printsipi: fuchsin natriy sulfit bilan rangsizlanadi va rangsiz fuchsinli sulfat kislota (Schiff reagenti) hosil bo'ladi - gram-musbat mikroorganizmlarning o'sishini inhibe qiluvchi selektiv komponent. • Muhitdagi laktoza ko'plab Enterobacteriaceae tomonidan chumoli kislotasiga fermentlanishi mumkin, bu esa Schiff reaktivi bilan reaksiyaga kirishib, fuksinni chiqaradi, bu esa koloniyalar va uning atrofidagi muhitning qizil-qizil rangga ega bo'lishiga olib keladi. • Atrof-muhitning boshlang'ich rangi och pushti • laktoza-salbiy (laktoza fermenti emas) bakteriyalar unda shaffof koloniyalar hosil qiladi, • laktoza-musbat - metall nashrida binafsha rang. Laktoza ijobiyLaktoza salbiy

BIRLASHTIRILGAN XUSUSIYATLARGA EGA OMMAVIY AXBOROT VOSITALARI • Chorshanba Levin (EMB-agar- Eozin Metilen Blue Agar ) - Endo muhitining analogi • fuchsin kislotasi o'rniga u eozin va metilen ko'k bo'yoqlarini o'z ichiga oladi, ular laktoza-musbat koloniyalar atrofida pH pasayganda metall nashrida quyuq cho'kma hosil qiladi.

M I K R O O R G A N I Z M L A R N I N G N A FA S O L I S H I • Nafas olish mikroorganizmlar biokimyoviy jarayonlar to'plami bo'lib, buning natijasida mikrob hujayralarining hayotiy faoliyati uchun zarur bo'lgan energiya chiqariladi.

• Oksidlanish protsessining eng takomillashgan formasi va hayot uchun zarur bo‘lgan energiya ajratadigan prossss bu nafas olishdir. Har bir tirik organizmga xos nafas olish tipi muayyan protsessga xizmat qiluvchi fermentlar yirindisiga borliq. Nafas olish protsessida shakarlar, oqsillar, yog‘lar yoki hujayradagi boshqa zapas moddalar havo kislorodshshng ishtiroki bilan oksidlanadi, oqibatda karbonat angidrnd bnlan suv hosil bo‘ladi. Protsessda ajralib chiqqan energiya mikroorganizmlarning hayot faoliyati uchun, o‘sishi va rivojlanishi uchun sarf bo‘ladi. Nafas olish protsessini quyidagi tsnglama bilan ifodalash mumkin: C6H12O6 + O2 = 6SO2 + 6N2O + 2,8710« J Yuqoridagi tenglamadan ko‘rinib turibdiki, nafas olish protsessida ko‘p miqdorda energiya ajralar ekan, lekin u ozozdan ajraladi. Uning bir qismi ATFda to‘planadi, zarur bo‘lgan vaqtda ATF parchalanadi va xayot uchun zarur energiya ajraladi. Nafas olish protsessnda sodir buladigan fermentativ reaksiyalar hayvonlarda, o‘simliklarda, ko‘pchilik mskroorganizmlarda bnr xilda boradi. Nafas olish protsessi glyukoza molekulasining oksidlanishn bilan boshlanadi va tubandagn bosqichlardan iborat. Barcha tirik organizmlar xayot uchun zarur bo‘lgan energiyani moddalar almashinuvp protsessidan (metabolizm protsessidan) oladi. Energiya manbai tashqi muhitdan kirgan oziq moddalardir. Hujayrada bu moddalar fermsntlar ishtirokida o‘zgarishlarga uchraydi.

• Moddalar almashinuvi protsessida — metabolizmda asosan ikki funksiya amalga oshadi: hujayra kompoisntdari uchun qurilish materiallari yetkazib beriladi; nkkinchidan, hujayradagi sintez protsesslarn uchun energiya yetkazib beriladi. Moddalar almashinuvi asosan uch boskichdan iborat. Birinchi bosqichda oziq mahsulotlari kichikroq fragmentlarga (bo‘laklarga) parchalanadi (parchalanish — katabolnzm); nkkinchp bosqichda organik kislotalar va fosforli efirlar hosil bo‘ladi (oraliq moddalar almashinuvi — amfibolizm). Bu bosqichlar birbiriga chambarchas bog‘liq. Turli past molekulali bnrikmalardan: pirouzum kislota, sut kislota, sirka aldegid, fosfodioksiaseton, fosfoglitserindan, hujayra komponentlari — qurilish bloklari: aminokislotalar, purin va pirimidin asoslari, fosfatlar, organik knslotalar va boshqalar sintezlanadi. Bulardan polimer makromolekulalari (nuklein kislotalar, oqsillar, zapas oziq moddalar, hujayra qobiri va hokazolar) hosil bo‘ladi. Bu bosqichlar, ya’ni qurilish bloklari va polimerlarning sintezlanishi moddalar almashinuviniig uchinchi bosqichi — anabolnzm deb nomlanadi. Uglevodorodlar glyukoza fosfat kislota yordamida aktivlanadi, so‘ngra gidrolitik fermentlar ishtirokida geksozalargacha parchalanadi. Xosil bo‘lgan glyukoza fosfat kislota qoldiri birikishidan aktivlashadi va pnrouzum kislotaga aylanadi hamda ATF hosil bo‘ladi.

N A FA S O L I S H T U R I G A K O ' R A M I K R O O R G A N I Z M L A R N I N G 4 G U R U H I A J R AT I L A D I : • Majburiy (qattiq) aeroblar - ular nafas olish uchun molekulyar kislorodga muhtoj. • mikroaerofillar - erkin kislorod kontsentratsiyasini kamaytirish kerak. Bunday sharoitlarni yaratish uchun kultura gaz aralashmasiga CO2 (10%) qo'shiladi.

• Fakultativ anaeroblar - aerob va anaerob sharoitda ko'payishi mumkin. • Qattiq anaeroblar - faqat anaerob sharoitda ko'payadi.

• Bu anaerob faza yo‘li yoki glyukozaning glikolitik parchalanishidir, bu reaksiyalarnnng borishi uchun kislorod zarur emas. S. P. Kostichev fikriga ko‘ra, pirouzum kislota (SN3SOSOON) hosil bo‘lishi asosiy o‘rishsh egallaydi, bundan keynn esa nafas olish va bijg‘ish protsesslari birbiridan fark qiladi (33 betdagi sxsmaga qarang). Nafas olish protsessida pirouzum kislotadan SO2 ajraladi va sirka knslota hosil bo‘ladi. Sirka kislota asetil (SN3—SO) gruppa shaklida koenzim — A fermentiga birikib, asetilkoenzim — A (SN3—SOZ—Ko—A) degan moddaga aylanadi. Bu modda suv ishtirokida oksalatsirka kislota bilan ko‘shilishi natijasida limon kislota hosil bo‘ladi. Limon kislota tarkibidan bir molekula suv ajralib sisakonit kislota hosil bo‘ladi. Sisakonit kislotaga bir molekula suv birikib, limon kislota hosil qiladi. Bu kislota vodorodini yo‘kotib, oksalat qaxrabo kislotaga aylanadi. Reaksiya vaqtida suv va organik moddalardan ajralgan vodorod va elektronlar (2N + va 2e~) havodan qabul qilingan va aktivlashgan kislorod bilan birikib, suv hosil qilishda ishtirok etadi. So‘ngra oksalatqaxrabo kislotadan SO2 ajraladi va ketoglyutar kislota hosil bo‘ladi. Kislota bir molskula suv biriktirib olib, o‘zndan bir molekula vodorodni va bir molekula SO2 ajratib qahrabo knslotagacha oksidlanadi. Ajralgan vodorod atomlari havo kislorodi bilan birikib suv hosil qiladi. Vodorodni yo‘qotgan qahrabo kislota fumar kislotagacha oksidlanadi.

• Fumar kislotaga suv birikishidan olma kislota hosil bo‘ladi. Krebs snklining oxirgi bosqichida olma kislotadan bnr molekula N2 ajralib, oksalatsirka kislota hosil bo‘ladi. Bu kislota enol shaklga o‘tib, Krebs siklidagi reaksiyalarda ishtirok etadi. Nafas olishda ko‘p mnqdorda oralik mahsulotlar hosil bo‘ladi, bulardan alanin, asparagin, glyutamin aminokislotalari, yog‘ kislotalar, yog‘lar, oqsillar, vitaminlar sintezlanishi mumkin. Nafas olish protsessida hosil bo‘ladigan energiyaning bir qismi mikroorganizmlarda yorug‘lik energiyasi shaklida tarqaladi. Kislorodga bo‘lgan munosabatiga qarab, bakteriyalarni bir necha gruppalarga ajratish mumkin. Ko‘pchiligi xavo kislorodi bo‘lishini talab qiladi, bular aeroblardir. Aksincha, anaeroblar havo kislorodi bo‘lmasa yaxshi rivojlanadi, bular anaeroblardir. Fakultativ anaeroblar substratda oz miqdorda kislorod bo‘lsa yaxshi rivojlanadi. 1. Obligat aeroblar atmosferada 21% kislorod bo‘lsa yaxshi rivojlanadi. Odatda, suyuq va qattiq oziq muhiti yuzasida o‘sadi (vabo vibrioni, sarsinalar, sil tayoqchalari va boshqalar). 2. Mikroaerofillar oz mikdorda (10%) kislorod bo‘lsa ham o‘sa oladi (sutkislotali bijg‘ituvchilar). 3. Fakultativ aeroblar molekulyar kislorod bo‘lmasa ham ko‘paya oladi (ko‘pchilik patogen va saprofit bakteriyalar).

• 4. Obligat anaeroblar kislorod bo‘lsa rivojlana olmaydi. Kislorod cheklovchi salbiy faktor (qoqshol klostridiysi, botulizm, gazli gangrena tayoqchalari). Tabiiy sharoitda anaeroblar aeroblar bilan simbioz holda uchraydi. Aeroblar kislorodni o‘zlashtirib, anaeroblar uchun zarur sharoit yaratib beradi. Laboratoriyalarda, sanoat korxonalarida aerob bakteriyalar o‘stirish uchun suv orqali kislorod o‘tkaziladi, mikroblar suv qatlami orasida o‘sib, 1 l eritmada 1 g quruq modda to‘plaganligi aniqlangan. Aeroblar o‘zi uchun zarur bo‘lgan energiyani nafas olish protsessndan olsa, anaeroblar bijgish protsesslaridan oladi, bunda har bir molekula geksoza parchalanishidan 2 molekula ATF hosil bo‘lsa, aerob fazada 30 molekula ATF hosil bo‘ladi. Bakteriyalar va ayniqsa mog‘or zamburug‘lari kuchli nafas oladi. Masalan, 3 kunlik kulturasi 34° da 24 soatda 682 sm 3 SO2 ajratgan bo‘lsa, xuddi shuncha vaqt ichida siren kurtaklari 15° da atigi 35 sm 3 SOg ajratgan.

Mikrob hujayrasida bo’ladigan modda almashish jarayonlari ma’lum energiya talab qiladi. Boikimyoviy jarayonlar davrida mikrob hujayralari uchun zarur bo’lgan energiya ajralib chiqadi va ularning nafas olishi deyiladi. Mikroorganizmlar molekulyar kislorodga bo’lgan munosabatlariga qarab farqlanadi: 1) aerob mikroblar- ular atmosferadagi kislorodni o’zlashtirib organik va anorganik moddalarni biologik oksidlab , ma’lum miqdorda energiya ajratadi ; 2) anaerob mikroblar - kislorodsiz , azotsiz organik birikmalarni parchalash yo’li bilan bajariladi. Bunda shakarlarni parchalovchi fermentlar uglevodorodlarga ta’sir etib, kislorod va energiya hosil qiladi. Fakultativ anaerob – nafas olish aralash turda boradi. Mikroaerofillar (qoramol brusellyozi, leptospiroz qo’zg’atuv chisi) – ko’payishining birinchi bosqichida molekulyar kislorodni (1% cha) kam miqdorda talab qiladi. Obligat aerob mikroblar (kuydirgi, sil tayoqchalar)faqat molekulyar kislorod yetarli bo’lganda,obligat anaeroblar faqat anaerob sharoitda rivojlanadi.

• Mikroorganizmlarning nafas olish jarayonlari fermentlar ishtirokida elektronlarni manfiy potensialli sistemadan musbat potensialli sistemaga o’tkazish yo’li bilan ketma – ket ulangan oksidlanish – qaytarilish reaksiyalari bo’lib hisoblanadi. Ba’zi hollarda mikroblar nafas olish davrida hosil bo’lgan barcha issiqlik energiyani o’zlashtira olmaydilar. Energiya tashqi muhitga ajralib chiqadi – ekzotermik reaksiya sodir bo’ladi Ekzotermik reaksiya davrida harorat 60- 70° S ga ko’tarilib, muhit biologik dezinfeksiyanadi. Mikroorganizmlarning fermentlari – mikrob hujayralari tomonidan sintezlanib , endo va ekzofermentlarga bo’linadi. Metobolizmda ishtirok etuvchi fermentlar organizm hujayrasida bo’lib, ular – endo fermentlar (hujayra ichidagi fermentlar) deyiladi. Mikroorganizm hujayrasi ba’zi fermentlarni tashqi muhitga ajratadi , ular - ekzofermentlar deyiladi. Ekzofermentlar oziq moddalarni oddiy birikmaga aylantiradi , ular mikrob hujayrasi qobig’idan o’tadi va plastik material sifatida xizmat qiladi. Fermentlar ular ta’sir etadigan moddalar nomiga «aza» qo’shimchasini qo’shib nomlanadi. Masalan kraxmalga ta’sir etuvchi ferment – amilaza, yog’larga – lipaza, oqsillarga- proteinaza.

E'tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Mikroorganizmlarning biosferadagi o`rni

Mikroorganizmlarning tabiatda moddalar almashinuvidagi roli

Odam nafas olish tizimi

Bakteriyalar fiziologiyasi. Oziqlanish tipi va mexanizmi bo‘yicha tasnifi. Oziq muhitlar tasnifi

Nafas olishda ko‘krak qafasining harakatini kuzatish