Hujayra tuzilmasi va funksiyalari - Биология - Презентации

Hujayra tuzilmasi va funksiyalari

Загружено в:

15.02.2025

Скачано:

0

Размер:

1712.0859375 KB

HUJAYRA TUZILMASI VA FUNKSIYALARI

HUJAYRA MORFOLOGIYASI :"hujayra" atamasi Grekcha "cytos" hujayra so’zidan olingan. O’simliklar bir hujayralik - prokariotlar va ko’p hujayralik eukariotlarga ajraladi.

Hujayra O’simliklar hujayralari shakli jihatidan ikki gruppaga bo’linadi: 1. Parenxima shaklli hujayralar - bularga eni bo’yidan asosan farq qilmaydigan hujayralar kiradi. 2. Prozenxima shaklli hujayralar - bularning bo’yi enidan bir necha barobar uzun bo’ladi.

Hujayra Hujayralarning hajmi xilma-xil kattalikka ega bo’ladi. M: asosiy to’qimani tashkil qiluvchi parenxima hujayralari 0,015-0,070 mm , prozenxima shakldagi hujayralar esa uzun bo’lib, har-xil o’simliklarda, hatto bir xil o’simliklarda ham har xil bo’ladi - paxta tolasi 65-70 mm , qichitqi o’tining po’stloq tolasi 80 mm bo’lishi mumkin.

Hujayra HUJAYRA PO’STI. O’simliklarning hujayralarida qattiq po’stning bo’lishi, ularning hayvon hujayrasidan farq qiladigan belgilaridan biri hisoblanadi. Organizmda hujayralar bo’linish yo’li bilan ko’payadi. Ona hujayra bo’linayotgan vaqtda undan hosil bo’layotgan ikki yosh hujayra oralig’ida juda yupqa to’siq paydo bo’ladi va u ona hujayraning eski po’sti bilan qo’shilib ketadi. Natijada paydo bo’lgan ikkala hujayra ham qattiq po’stga o’ralib qoladi.

Hujayra Hujayra po’sti asosan sellyuloza, gemisellyuloza va pektin moddalaridan iborat. Quruq og’irligiga nisbatan sellyuloza 30%, gemisellyuloza- 40%, pektin moddalari 20-25% tashkil etadi. Sellyuloza moddalari har xil uzunlikka ega bo’lgan zanjirsimon misellalardan tuzilgan. Hujayra po’sti asosan ichkaridan yo’g’onlashadi Elektron mikroskopda olib borilgan tekshirishlarning ko’rsatishicha hujayra po’sti to’rsimon tuzilishiga ega bo’lib uch qavatdan iboratdir. Ichki birlamchi qavat asta-sekin yo’g’onlashish xususiyatiga ega. Buning natijasida o’rta ikkilamchi qavat hosil bo’ladi. Ikkilamchi qavat esa o’z navbatida S1, S2 va S3 qavatlaridan iborat bo’ladi (2-rasm). Tashqi qavat uchlamchi qavat deyiladi.

Hujayra

Hujayra HUJAYRA MEMBRANASI. Hujayraning tashqi muhit bilan bo’ladigan almashuv munosabatlari va protoplast ichida ro’y beradigan hayotiy jarayonlar maxsus membrana sistemasi orqali amalga oshadi. Protoplast va undagi organoidlar membrana qavati bilan qoplangan. Ya’ni har bir organoid ham protoplazma kabi o’zining membranasi bilan xarakterlanadi. Ana shu membranasi yordamida sitoplazmadan ajralib turadi.

Hujayra Membrananing asosiy kimyoviy tarkibi juda murakkab bo’lib, u asosan lipidlar va oqsillardan iborat. Lipidlar tarkibiga asosan fosfo-, sulfo- va glikolipidlar kiradi. Biomembranalar qatlami 6-10 nm ga teng bo’lib,asosan lipidlarning qo’sh qavat molekulalaridan tuzilgan va oqsil molekulalari uning qatlamlari orasiga joylashgan. Membrananing elementar tuzlishini Kopi modeli asosida ko’rsatish mumkin ( 3-rasm). Bu modelga ko’ra, membrana hajmi polyar lipidlarning qo’sh qavat molekulalaridan tuzilgan va oqsil molekulari uning qatlamlari orasiga joylashgan.

Hujayra

Hujayra YADRO. Yadro o’simlik hujayrasining eng muhim organoidlaridan biridir. Dumaloq yoki oval shaklida va ba’zi hollarda esa duksimon, ipsimon bo’lishi mumkin. O’simlik hujayrasi yadrosining o’lchami o’rtacha 10 mkm atrofida bo’ladi. Ko’pchilik o’simliklar hujayrasida yadro bitta bo’ladi. Yadro membrana qavati bilan o’rab olinadi va uning ichida 1-8 donagacha yadrochalar bo’ladi. Protoplazmadagi endoplazmatik to’r yordamida yadro membranasi hujayradagi barcha organoidlar membranasi bilan tutashgan bo’ladi. Buning natijasida esa protoplazmaning umumiy metabolitik funksiyasi xarakterlanadi.

Hujayra YADROCHA. Yadrocha yadroning doimiy yo’ldoshi bo’lib, yorug’lik va elektron mikroskoplarda juda aniq ko’rinadi. Uning soni, o’lchami va shakli o’simliklarning turlari uchun doimiydir. Yadrocha DNK ning ma’lum qismlarida shakllanadi va membrana qavati bilan o’ralmaganligi uchun uning chegaralari aniq ko’rinmaydi. Tarkibida suv kamroq bo’lib, 80% oqsil va 15% atrofida RNK bo’ladi. Yadrochada RNK ning miqdori sitoplazma va yadrodagiga nisbatan ko’proq bo’ladi, chunki yadrocha RNKni taqsimlovchi asosiy markaz sanaladi. Yadrocha oqsil sintezida va ribosomalar hosil bo’lishida ishtirok etadi.Umuman, yadrocha hujayradagi genetik informasiya saqlanadigan asosiy markaz sanaladi.

Thank you for listening

Похожие

Hujayra

Hujayra membranasi

Hujayra sikli

Hujayra biologiyasi. Sitologiyaning rivojlanish bosqichlari. Hujayra taʼlimoti. Shvanning hujayra nazariyasi

Hujayra va to'qima (slayd-test)