logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Биология
  4. Gemoglobinga oid patofiziologiya

Gemoglobinga oid patofiziologiya

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

994.76171875 KB
Скачать
Gemoglobinga oid patofiziologiya   Reja:       1 GEMOGLOBIN TUZILISHI 2 GEMOGLOBIN YETISHMOVCHILIGI VA ODAM ORGANIZMIGA TA’SIRI www.arxiv.uz www.arxiv.uz . Ichki muhit to'qima deb tarkibi nisbiy turg'unlikga ega bo'lgan organizmda trofik, himoya va tayanch vazifalarni bajaruvchi to'qimalar yig'indisiga aytiladi. Bu to'qimaga qon, limfa, siyrak va zich biriktiruvchi to'qimalar kiradi. Ichki muhit to'qimani o'rganishda fagositoz nazariyasini asoschisi I.I.Mechnikov katta xissa qo'shgan. Barcha ichki muhit to'qimalari uchun xos bo'lgan umumiy xususiyatlardan birinchisi, ularning barchasi embrional to'qima-mezinximadan rivojlanadilar, ikkinchisi, ularda hujayra va hujayra oraliq moddalarning bo'lishidir. Qon va limfa tarkibida hujayra oraliq modda suyuq bo'lsa, tog'ay va suyak to'qimalarda-qattiq zichlashgan bo'ladi. Ichki muhit to'qimalarining ma'lum xujayralari fagositoz qilish va antitelalar xosil qilish (ximoya) qobiliyatiga ega bo'lsalar, ichki biriktiruvchi to'qimaning boshqa turlari (tog'ay, suyaklar, zich tolali biriktiruvchi to'qimalar) ko'proq mexanik vazifani bajaradilar, siyrak biriktiruvchi to'qima, qon va limfa esa asosan trofik - ximoya vazifasini o'taydilar www.arxiv.uz Р я д 1Р я д 2Р я д 3Qon. Organizmda transport, trofik, ximoya, gemostatik va boshqa bir qator vazifalarni bajarib, limfa suyuqligi bilan birgalikda organizmning ichki muhiti asosini tashkil qiladi. I.A.Kassirskiy iborasi bilan aytganda, «Qon organizmning ko'zgusi bo'lib, unda organ va to'qimalarda kechadigan o'zgarishlar o'z aksini topadi». Qon 2 qismdan: plazma (hujayra oraliq suyuq modda) va shaklli elementlardan iborat. Qon o'rta yoshli odamda tana og'irligining 7 foizini tashkil qilib, o'rtacha 5-5, 5 l.ga teng bo'ladi. www.arxiv.uz QON PLAZMASI Qon plazmasi – rangsiz, tiniq suyuqlik bo'lib, 90-92% suvdan va 8-10% quruq moddadan tashkil topgan. Quruq moddaning 5, 5-8% oqsilllardan 2, 5-3% boshqa organik va neorganik moddalardan iboratdir. Qon oqsillarining eng muhimlari bo'lib, albumin, globulin va fibrinogenlar hisoblanadi. Oqsillardan tashqari plazma tarkibida ёg' karbonsuvlar, modda almashinuv mahsulotlari – mochevina, kreatinin, mineral moddalardan – temir, kaliy, kalsiy fosfor, mis va boshqalar bo'ladilar. www.arxiv.uz . Eritrositlar odamda va sut emizuvchilarda yuqori darajada differensiallashgan yadrosiz hujayra elementlardir. Eritrositlar qonning eng ko'p sonli hujayralari hisoblanib, 1 mm 3 qonda o'rtacha 4-5 mln.gacha bo'ladilar. Eritrositlarning soni yoshga va organizmning fiziologik xolatiga qarab o'zgarishi mumkin. Eritrositlar sonining ortishiga eritrositoz (polisetimiya), kamayishiga eritropeniya (oligomiya, anemiya) deyiladi. Qonda eritrositlarning shakli ikki tomoni botiq disklar shaklida, surtma preparatlarda esa dumoloq-doira shaklida bo'ladi. Ayrim patologik holatlarda eritrositlarning shakli urchuqsimon, noksimon va boshqa turda bo'ladilar. Ularning shaklini o'zgarishiga poyklositoz deyilib, kasalliklarni doagnostikasida muhim ahamiyatga ega. Eritrositlarning o'rtacha diametri 7, 5 m bo'lib, 7 mkm.dan kichik bo'lsa – mikrositlar, 8 mkm.dan katta bo'lsa, - makrositlar deyiladi. www.arxiv.uz Р я д 2 Leykositlar. Bu termin yunoncha leikos so'zidan kelib chiqgan bo'lib, oqish-ma'nosini anglatadi. Leykositlar organizmda turli-tuman vazifalarni, jumladan trofik va himoya funksiyasini o'taydilar. Ularning himoya vazifasi yot zarrachalarni fagositoz qilish, antitelalarni ishlash, immunitet hosil qilish bilan ifodalanadi. Sog'lom odamlarda o'rtacha 1 mm 3 qonda 6-8 ming leykosit bo'lib, ularning sonini ortib ketishiga – leykositoz, kamayishiga – leykoseniya deyiladi. Bu holatlar fiziologik va patalogik, ya'ni kasalliklar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Barcha leykositlar sitoplazmasida maxsus donachalar bo'lish va bo'lmasligiga qarab 2 ta gruppaga ajratiladi. 1) Donali va 2) donasiz (granulasit va organulasitlar) leykositlar. Donali leykositlarning granulalari qanday bo'yoqlar bilan bo'yalishiga qarab, eozinofillar, bazofillar va neytrofillarga bo'linadilar. Agranulasitlar o'z navbatida monosit va limfositlarga ajratiladi. Granulasitlarning barcha turlarini tuzilishlari bir-birga o'xshasada, ularning donalarining tarkibi bilan farq qiladilar. www.arxiv.uz Trombositlar 1 mm3 qonda o'rtacha 250-300 mingtacha bo'lib, qonda ularning miqdorini ko'payishiga – trombositoz, kamayishiga esa – trombositopeniya deb ataladi. Elektron mikroskopda ularning strukturasida ochroq bo'lgan – gialomer va donador – xromomer zonalari farq qilinadi. Trombositlar muhim boiologik vazifalarni – ya'ni qonning ivishida muhim rol o'ynaydi. Hayot sikli 2-3 sutka. www.arxiv.uz BU JUDA MUHIM  Qon kasalliklari , qon sis temasi kasalliklari — periferik qon va qon yaratuvchi aʼzolarning shikastlanishi bilan kechadigan kasalliklar guruhi. Q.k.ning kelib chiqish sabablari va belgilari xilma-xil, lekin ularning hammasida ham qon hujayralarining ishlanib chiqishi, funksiyalari, organizmda taqsimlanishi va b. koʻrsatkichlari buziladi. Bu oʻzgarishlar qon yaratilishini idora etadigan nerv-endokrin sistema funksiyasi hamda boshqa aʼzolar (meʼda, jigar) faoliyatiga, organizmning irsiy xususiyatlarini belgilovchi gen apparatiga bogʻliq. Q.k.ga olib keladigan jarayonlar mexanizmi murakkab va xilmaxilligi sababli Q.k.ni shartli ravishda patogenetik xususiyatlari va klinik belgilariga qarab leykozlar, kamqonliklar va koagulopatiyalarga ajratiladi. asosan, qizil qon sistemasi kasalliklari, oq qon sistemasi kasalliklari, trombotsitlar (qon plastinkalari)ning kasalliklari tafovut qilinadi. Bularning kelib chiqishida qon sistemasida roʻy beradigan aplastik, giperplastik oʻzgarishlar va qon yara-tilishining buzilishiga olib keladigan boshqa patologik jarayonlarning ahamiyati katta. Qizil qon sistemasi kasalliklari. Bunga qizil qon shaklli elementlari — eritrotsitlar kamayishi bilan kechadigan turli xil anemiyalar, ularning ortiqcha ishlanib chiqishi bilan ifodalanadigan eritremiyalar, oq qon sistemasi kasalliklariga turli xil leykozlar, koʻp sonli miyeloma www.arxiv.uz Trombotsitlar kasalliklari koʻmikda megakariotsit hujayralar yoki trombotsitlar faoliyatining susayishi bilan bogʻliq ravishda paydo boʻladi. Bularga idiopatik trombotsitopenik purpura, Glansman xastaligi kiradi. Q.k. birbiridan farq qilsa ham, lekin maʼlum bir qonuniyat bilan avj olib borib, organizmdagi talaygina aʼzolar faoliyatining izdan chiqishiga sabab boʻladi. Q.k. turi, xususiyatlari va avj olish darajasiga qarab davo qilinadi. Qk.ning kelib chiqish sabablari va avj olish mexanizmlarini oʻrganish, davolash chora- usullarini ishlab chiqish masalalari bilan gematologiya shugʻullanadi www.arxiv.uz Anemiya nima? Anemiya yoki kamqonlik atamasi ostida qon hajmining birligida qizil qon pigmentining (gemoglobin) yoki qizil qon tanachalarining (eritrositlar) yetishmasligi tushuniladi. Anemiya quyidagi sabablarga ega bo'lishi mumkin: o'tkir yoki surunkali qon yo'qotish (yara, operasiya, oshqozon-ichak sohasida qon yo'qotish); qon hujayralarining tez nobud bo'lishi yoki eritrositlar hayotining davomiyligining qisqarishi; bir xil, balanslashtirilmagan oziqlanish, qon uchun foydali bo'lgan elementlarning tanqisligi (oqsil, temir, foliy kislotasi, B12 vitamini, mis); ichakda muhim elementlarning so'rilishining buzilishi (surunkali oshqozon-ichak kasalliklari tufayli www.arxiv.uz ). Eng keng tarqalgan anemiyaning turidan biri bu - temir moddasining tanqisligidir. Uning oziq-ovqatlardagi yetishmovchiligi uning organizmdagi defisitga olib keladi. Qon tizimi yetarli darajada temir moddasini qabul qilmasa, u o'z navbatida gemoglobinning yetarli miqdorini ham ishlab chiqara olmaydi. Oqibatda esa eritrositlar unga yetarli darajada qoniqmasdan, organizm yetarli miqdorda kislorodga erishmaydi. Anemiyada bolaning terisi rangsiz, oq bo'lib, bolaning tirnoqlari ostida, lablari va ko'zning shilliq qatlamining shunday rangda bo'lishi kuzatiladi. Agarda ushbu holatda bola o'zini toliqqan, e'tiborning susayishi, holsizlik hamda ishtahaning pasayishi qo'shilsa albatta vrachga murojaat eting. Anemiya faqat qon taxlilidan so'ng aniq belgilanadi. Muhim: aksariyat bolalar rangsiz yuz va toliqqan ko'rinishda bo'lsalar ham, kamqonlik kasalligidan aziyat chekmaydilar. www.arxiv.uz ZILOLA .Bolalarda anemiya toliqish, rangsizlik, ishtahaning yo'qolishi, bosh og'riqlari, teri quruqligi, tirnoq va sochlarning sinuvchanligi, og'iz burchaklaridagi yoriqlar va turli yuqumli kasalliklarga tez chalinishlari bilan namoyon bo'lishi mumkin. Kasallikning og'ir shakllarida qiyin nafas olish, bosh aylanish, tez yurak urishi, shilliq qatlamlarning o'zgarishi (silliq malina rangidagi til, ta'm, hid sezishning o'zgarishi, yutishning murakkablashishi), shu bilan birga jigar va taloqning shishishi ham kuzatiladi. Agarda emizikli bola rangsiz, holsiz, ishtahasining bo'g'ilganligi, rivojlanishning sustligi va yuqiumli kasalliklarga tez chalinishi kuzatilsa - bu kamqonlikning belgilaridan biri bo'lishi mumkin. Simptomlar • Rangsiz lablar va tirnoqlar. • Rangsiz ko'zlar. • Toliqish. • Nafasning bo'g'ilishi • Ishtahaning yo'qligi • Tez yurak urishi Kasallik qanday kechadi? www.arxiv.uz www.arxiv.uz www.arxiv.uz Anemiyani shubha qilsangiz albatta bolani vrach nazoratidan o'tkazing. Anemiya boshqa kasallikning simptomi bo'lishi mumkin. Qonning taxliliga muvofiq vrach chindan ham bolangizda anemiya mavjudiligi haqida to'liq axborotni beradi. Ayrim hollarda kasalxonada yanada chuqurroq tekshirish amalga oshirilishi mumkin. Agarda anemiya temir moddasining yetishmovchiligi natijasida vujudga kelgan bo'lsa, u holda vrach temir moddasi mavjud tomchi, sok yoki tabletka ko'rinishidagi dori vositalarini yozib beradi. Muddatdan ilgari tug'ilgan bolalarda yoki bola faqat ona suti bilan oziqlansa, profilaktik usul bilan temir moddali tomchilarni qabuli yordamida anemiyaning oldini olish mumkin. Uy muhitidagi yordam Bolaga temir moddasi mavjud mahsulotlarni bering. Bu - baliq, potroxa, tuxum sarig'i. To'q yashil bargli sabzavotlar va yong'oq ham temir moddasiga boydir. S vitamining qabuli ham temir moddasining yaxshi so'rilishiga sabab bo'ladi. www.arxiv.uz Davolanish Agar bolangizda anemiya mavjud deb hisoblansangiz uni albatta vrach nazoratidan o'tkazing. Faqat qon taxlili yordamida anemiya boshqa kasallik simptomimi yoki uning bir turimi - buni aniq holda vrach yordamida bilib olasiz. Bolaga turli xil oziq-ovqatni taklif eting. www.arxiv.uz U temir moddasiga boy bo'lsin: go'sht, tuxum, boshoqli non, suli yormasi, sabzavotlar, mevalar bering. Chunki bir xil tusdagi mahsulot va taomlar ham bola organizmida temir moddasining tanqisligiga olib kelishi mumkin. Ovqatdan so'ng tortiq etiladigan C vitaminiga boy turli mevali soklar temirning yaxshi so'rilishiga olib keladi. Anemiyani maxsus parhezga amal qilgan holda davolay olmaysiz. Shu sababli vrach temir moddasi mavjud dori vositalarini yozib beradi. Ularni iloji bo'lsa ertalab nahorga bersangiz, ta'sir etish kuchini oshiradi. Yomon hazm etish yoki temir moddasining yetarli darajada ichaklarda so'rilmaslik holatlarida preparat in'eksiya ko'rinishida belgilanadi. Barcha dori vositalari singari ushbu dorilar ham bola qo'li etmaydigan joyda saqlanishi lozim. Katta hajmdagi temir moddasining qabuli bola organizmining zaharlanishiga olib keladi. Ushbu dori-darmonlardan bola axlatining rangi to'q tusga ega bo'ladi . www.arxiv.uz www.arxiv.uz www.arxiv.uz XULOSA . Temir yetish-masligiga aloqador A.ning oldini olish va davolashda qon yo‘qotish ehtimoli bo‘lgan manbalarni o‘z vaqtida aniqlash va ularni bartaraf etish, homilador bo‘lish va tug‘ishni ma’lum darajada re-jalashtirishga erishish, bekamu ko‘st ovqatlanishga rioya qilish lozim.Vitamin V12 yoki folat kislota yetishmasligi oqibatida kelib chiqadigan A. ancha kam uchraydi. A.ning bu xilida o‘ziga xos alomatlar: til achishishi, ka- sallik o‘tkazib yuborilganda nerv siste- masining zararlanish (funikulyar miye-loz) belgilari kuzatiladi. Bu xil A.ning oldini olish uchun me’da-ichak yo‘lining surunkali kasalliklari, ayniqsa ich ketishi b-n o‘tadigan kasalliklarni o‘z vaqtida aniqlab davolash juda muhim. Gijja tarqalgan joylarda ulardan za- rarlanishning oldini olish choralarini ko‘rish zarur, kasallik paydo bo‘lganda esa o‘z vaqnida davo qilish lozim. www.arxiv.uz www.arxiv.uz

Похожие

Maktabda biologiya sohasiga oid kechalarni tashkillashtirish metodikasi
Maktabda biologiya sohasiga oid kechalarni tashkillashtirish metodikasi
Gemoglabinning tuzilishi va uning kislorod tashish mexanizmidagi ahamiyati
Biologiyani o'qitishda o'qituvchi kitobining mazmuni va undan amaliyotda foydalanish
Vitaminlar