To’plamlar va ular ustida amallar - Алгебра - Презентации

To’plamlar va ular ustida amallar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

786 KB

Bajardi : Tekshirdi

Reja. To’plam va uning elementi. Chekli va cheksiz to’plamlar. To’plamlar kesishmasi . To’plamlarning birlashmasi. To’plamlar kesishmasi va birlashmasi qonunlari. Qism to’plamning to’ldiruvchisi . To’plamlarni sinflarga ajratish tushinchasi. To’plamlarning dekart ko’paytmasi. Adabiyotlar:

To’plam va uning elementi. Chekli va cheksiz to’plamlar. • Matematikada ko’pincha biror ob’ektlar gruppalarini yagona butun deb qarashga to’g’ri keladi: 1 dan 10 gacha bo’lgan sonlar bir xonali sonlar, uchburchaklar, kvadratlar va shu kabilar. Bunday turli majmualar to’plamlar deb ataladi. • To’plam tushunchasi matematikaning asosiy tushunchalaridan biridir va shuning uchun u boshqa tushunchalar orqali ta’riflanmaydi.Uni misollar yordamida tushuntirish mumkin.Jumladan biror sinfdagi o’quvchilar to’plami haqida, natural sonlar to’plami haqida gapirish mumkin. • Ba’zi hollarda to’plamlar lotin alfavitining A, B, C…, Z harflari bilan belgilanadi.Birorta ham ob’ektni o’z ichiga olmagan to’plam bo’sh to’plam deyiladi va belgi bilan belgilanadi. • To’plamni tashkil etuvchi ob’ektlar uning elementlari deyiladi.To’plam elementlarini lotin alfavitining kichik harflari a,b,c…,z bilan belgilash qabul qilingan.

To’plamdagi el е m е ntlarning ushbu to’plamga qarashli ekanligini quyidagicha b е lgilaymiz. aA a el е m е nt A to’plamga qarashli. Agar bir о r el е m е nt to’plamga qarashli bo’lmasa. U holda  dan foydalaniladi. M: A = {1, a, b, c 4} bo’lsin u holda quyidagilar o’rinli 1A, aA, bA, cA, 4A, 5  A, d  A, k  A. Agar to’plam el е m е ntlarini sanash mumkin bo’lsa bunday to’plam ch е klangan to’plam d е yiladi. Agar ularni sanash mumkin bo’lmasa bunday to’plam ch е ksiz to’plam d е yiladi. Masalan, haftadagi kunlar to’plami chekli, to’g’ri chiziqdagi nuqtalar to’plami esa cheksizdir.

• Matematikada bunday to’plamlar uchun maxsus belgi qabul qilingan: N harfi bilan natural sonlar to’plami belgilanadi, Z – butun sonlar to’plami, Q – rasional sonlar to’plami, R – haqiqiy sonlar to’plami. • [0; 1] sigm е nt kantin е um quvvatli to’plamldir. Unga ekvival е nt to’plamlar ch е ksiz to’plam his о blanadi. I х tiyoriy kichik k е sma ustidagi nuqtalar to’plami kantin е um quvvatli to’plamga ekkvival е nt to’plamdir.

To’plamni uning barcha elementlarini sanab ko’rsatish • To’plam o’z elementlari bilan aniqlanadi, ya’ni agar ixtiyoriy ob’ekt haqida u biror to’plamga tegishli yoki tegishli emas deyish mumkin bo’lsa, bu to’plam berilgan deb hisoblanadi. • To’plamni uning barcha elementlarini sanab ko’rsatish bilan berish mumkin. Masalan, agar biz A to’plam 3, 4, 5 va 6 sonlardan tashkil topgan desak, biz bu to’plamni bergan bo’lamiz, chunki uning barcha elementlarini sanab ko’rsatildi. Uni bunday yozish mumkin: A={3, 4, 5, 6} bunda sanab ko’rsatilgan elementlar katta qavslar ichiga yoziladi. • Xarakteristik xossa – bu shunday xossaki, to’plamga tegishli har bir element bu xossaga ega bo’ladi va unga tegishli bo’lmagan birorta ham element bu xossaga ega bo’lmaydi.

Илмий тадкийкот методлари • Илмий тадкийкот методлари - бу конуний богланишларни, муносабатларни, алокаларни орнатиш ва илмий назарияларини тузуш максадида илмий информацияларни олиш усулларидир. Кузатиш, эксперимент, мактаб хужатларини урганиш, укувчилар ишларини урганиш, сухбат ва анкеталар утказиш илмий-педагогик таъдкийкот методлари жумласига киради. Masalan, ikki xonali sonlar to’plami A ni qaraylik

To’plamlarning dekart ko’paytmasi • To’plam elementlarining kelish tartibi muhim bo’lgan hollarda, matematikada elementlarning tartiblangan naborlari haqida gap boradi. Mazkur masalada biz tartiblangan juftliklar bilan ish ko’ramiz. • a va b elementlardan tashkil topgan tartiblangan juftlikni (a, b) bilan belgilash qabul qilingan, bunda a element juftliklarning birinchi koordinatasi (komponentasi), b element esa bu juftlikning ikkinchi koordinatasi (komponentasi) deyiladi. • (a, b) va (c, d) juftliklarda a = c va b = d bo’lgan holdagina bu juftliklar teng bo’ladi. • Ikkita turli to’plamlar elementlaridan ham tartiblangan jutliklar hosil qilish mumkin. Masalan, A = {1, 2, 3} va B = {3, 5} to’plamlarni olamiz va mumkin bo’lgan tartiblangan juftliklarni shunday hosil qilamizki, jutliklarning birinchi komponentasi A to’plamdan, ikkinchi komponentasi esa B to’plamdan tanlab olinsin. Ushbu to’plamga ega bo’lamiz: • {(1,3), (1,5), (2,3), (2,5), (3,3), (3,5)} • Formal xarakterga ega bo’lgan ushbu masalaga konkret ma’no berish mumkin bo’gan barcha ikki xonali sonlarni shunday hosil qilingki,bunda o’nliklar raqami 1,2,3 raqamlardan tanlab olinadi,birliklar raqami esa 3 yoki 5 raqami bo’lishi mumkin. • Ta’rif. A va B to’plamlarning Dekart ko’paytmasi deb birinchi komponentasi A to’plamga,ikkinchi komponentasi B to’plamga tegishli bo’lgan juftliklar to’plamiga aytiladi. • A  B = {(x,y)/, x  A, y  B}

• A va B to’plamlarning Dekart ko’paytmasi A  B kabi belgilanadi. • Dekart ko’paytmani topishda qo’llaniladigan amal to’plamlarning Dekart ko’paytirish deyiladi. • Ta’rif. A1, A2, …, An to’plamlarning Dekart ko’paytmasi deb uzunligi n bo’lgan shunday kortejlar to’plamiga aytiladiki,bunda kortejning birinchi komponentasi A1 to’plamga,ikkinchi komponentasi A2 to’plamga ,…, n-komponentasi An to’plamga tegishli bo’ladi.

Похожие

To’plam va ular ustida amallar

Kompleks son tushunchasi. Ular ustida chiziqli amallar. Trigonometrik ko’rinishdagi kompleks sonlar va ular ustida amallar. Kompleks sonlarning funktsiyarda qo’llanilishi

Funksiya ustida amallar

Hodisalar ustida amallar

Kasrlar. Kasrlar ustida amallar. dars ishlanma