Uyg‘onish davri - Литература - Презентации

Uyg‘onish davri

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

714.5283203125 KB

Uyg‘onish davri • Feodalizm sharoitida shakllana boshlagan kapitalistik munosabatlar G‘arbiy Yevropada Renesans (Uyg‘onish) harakatiga asos bo‘ldi. Madaniyat tarixida Renesans nomi bilan yuritiladigan bu harakat dastlab Italiyada (XIV) va ko‘p o‘tmay Yevropaning qolgan mamlakatlarida ham yuzaga keladi. • Ishlab chiqarish shakllarining yangi kurtaklari-manufakturaga o‘tish, buyuk geografik kashfiyotlar (Amerikaning topilishi, Hindistonga dengiz yo‘lining ochilishi) va dunyo miqyosida savdo- sotiqning rivojlanishi absolyutizmning g‘alabasi natijasida feodal tarqoqlikka chek qo‘yilib, milliy davlatlarning paydo bo‘lishi, buyuk dehqonlar urushi va xalq qo‘zg‘olonlari-bular ijtimoiy hayot va ijtimoiy tushunchada qator yangiliklar tug‘diradi.

Uyg‘onish davri • Italiyada san'at mislsiz darajada yuksaldi, bu yuksalish go‘yo klassik qadim zamonning shu'lasi bo‘ldi va keyinchalik unga erishish aslo mumkin bo‘lmadi. Italiya, Fransiya va Germaniyada yangi, ilk hozirgi zamon adabiyoti vujudga keladi. Shundan so‘ng Angliya va Ispaniya o‘z klassik adabiyoti davrini kechiradi.

Uyg‘onish davri • Bu-o‘sha davrga qadar insoniyat boshidan kechirgan keskin o‘zgarishlar ichida eng buyuk progressiv o‘zgarish edi, titanlarga muhtoj bo‘lgan, hamda tafakkur kuchi, zavqu- ehtirosi, xarakteri, har taraflama ma'lumotliligi va bilimdonligi jihatidan titanlarni vujudga keltirgan davr edi.

Uyg‘onish davri • Uyg‘onish davri madaniyatining ahamiyati uning feodal tuzumi va cherkovga qarshi g‘oyaviy kurash olib borishi bilan belgilanadi. Shaxs erkinligi va uni din sirtmog‘idan ozod etish hamda dunyoviy madaniyat yaratish uchun o‘z bilim va kuchlarini sarf etgan bu titanlar-o‘zlarini gumanistlar deb atadilar. Bu so‘z lotincha-humanis ya'ni insoniylik degan so‘zdan kelib chiqqandir. • Ilk o`rta asrlar adabiyotining ikkinchi bosqichi g’oyaviy-badiiy jihatdan bir muncha yuksak bo`lib, asosan u bilan bog’liq masalalarga to`xtalamiz. Bu bosqich adabiyotida uchta yo`nalish mavjud edi va ular quyidagilardir: • 1. Xalq adabiyoti. • 2. Diniy – cherkov adabiyoti. • 3. Feodal – ritsar’ adabiyoti.

Uyg‘onish davri • Uyg‘onish davrining muhim xususiyatlari-inson shaxsini ulug‘lash, kishi ongini din sarqitlaridan tozalash, tabiat va jamiyatni esa inson manfaatlariga xizmat ettirishda aks etadi. • Uyg‘onish davrining muhim xususiyatlaridan yana biri antik madaniyatga munosabat masalasida namoyon bo‘ladi. Gumanistlar antik davrga qaytish maqsadida emas, o‘zlarining ilg‘or fikrlarini asoslash va kelajakka ishonch bilan qadam tashlash uchun uzoq o‘tmishning ulug‘ siymolari ijodiga murojaat qiladilar. Ular rim va grek adabiyoti janrlarining turli uslub shakllarigagina emas, balki ularning tarixiy manbalari, g‘oyaviy mazmuniga ham diqqat etadilar. Italyan olimi va yozuvchilari, shu jumladan birinchi gumanist Bokkachcho unutib yuborigan qadimgi qo‘lyozmalarni qidirib topishga kirishdadi.

Uyg‘onish davri • Konstantinopol yemirilganidan (XY asr) so‘ng u yerdan qochgan grek olimlari Italiyaga juda ko‘p noyob antik qo‘lyozmalarni keltirganlar. XY asrning ikkinchi yarmidan boshlab grek va rim shoirlari Vergeliy va Gomer poemalari, Aristotel va Platonning asarlari nashr etila boshladi.

Uyg‘onish davri • Uyg‘onish davrining yana bir xususiyati shundaki, gumanistik adabiyotning rivoj topishi va uning realistik mazmunda ekanligidir. Gumanistlar antik manbalardan tenglik va adolat uchun kurash g‘oyalarini oladilar. Antik adabiyotning bunday xususiyatlaridan ta'sirlanish F.Rable “Gargantyua va Pantagryul”, Servantes “Don Kixot”, Shekspir va Marloning tragediyalarida yaqqol gavdalanadi. Xalq turmushidan olingan tematik obraz va folklor motivlari Bokkachcho va M.Novarskaya ijodida yaqqol ko‘zga tashlanadi.

Uyg‘onish davri • Italiyaning bir qancha shaharlarida savdo- sotiq tez sur'atlar bilan rivojlanadi. Venetsiya va Genuya savdo bilan Florensiya sanoat va bank ishlari bilan shuhrat qozonadi.

Uyg‘onish davri • O`rta asrlar sharoitida ritsarlik feodal zodagonlarning o`ziga xos muhim xususiyati edi. Ayni mana shu ijtimoiy hodisa XII-XIII asrlarda ritsarlik adabiyotining yuzaga kelishi uchun sabab bo`ladi. Bu adabiyot dastlab Frantsiyada tug’ilib, so`ng boshqa Evropa mamlakatlariga tarqaladi. Ilk ritsarlik uchun mardlikning o`zi kifoya qilgan bo`lsa, so`ngra u kurtuazcha nozik didli, ko`rkam, g’oyat sezgir va xushmuomala bo`lishi ham lozim, degan talablar o`rtaga qo`yiladi. SHuningdek, insoniy his-tuyg’ularni qadarlash, ayollarga nozik iltifot, romantik sevgi kechinmalarini madh etish rasm bo`lib qoladi. Ritsar’-kurtuaz adabiyoti lirika sohasida trubadurlar lirikasi degan nom bilan yuritiladi. Bu atama frantsuzcha “truver” so`zidan olinib, “topmoq”, “ijod qiloq” ma`nolarini anglatadi. Ayollar kul’ti, ayollarni ulug’lash trubadurlar lirikasining asosiy g’oyaviy yo`nalishidir. Uning kantsona, sirventa, tentsona, al’ba, pastorela kabi janrlaridan har biri o`ziga xos mavzu doirasiga egadir. Masalan, al’ba tong qo`shig’i bo`lib, tunda o`z ma`shuqasi bilan visol qurgani kelgan ritsarni uning do`sti qo`shiq kuylab, tong otganidan xabardor qiladi. Trubadurlar lirikasining Frantsiyadagi eng etuk vakillari Bernard de Ventadorn (1142 – 1195 yillar) va Bertran de Born (1140 – 1215 yillar) edilar. Germaniyada esa ritsarlar lirikasi “Minnezang” deb atalgan va Vol’fram fon eshenbax (1170 – 1220 yillar) uning eng go`zal namunalarini yaratgan.

Похожие

Mustaqillik davri dramaturgiyasi

Temuriylar davri adabiyoti

Mustaqillik davri o’zbek adabiyoti

Avgust davri Rim adabiyoti

Abdurauf Fitrat