So`fizoda hayoti va ijodi - Литература - Презентации

So`fizoda hayoti va ijodi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

228.044921875 KB

So`fizoda hayoti va ijodi (1869-1937) Reja: So`fizodaning hayoti va ijodini o`rganilish tarixi. So`fizodaning hayot yo`li. So`fizoda she`riyati. So`fizoda – ma`rifatparvar shoir. So`fizoda ijodining milliy uyg`onish davri adabiyotida tutgan o`rni.

Muhammadsharif So’fizoda 1869 yilning 29 yanvarida Namangan viloyati, Chust tumanida hunarmand-kosib oilasida tug’ilgan. Otasi Egamberdi So’fi pichoqchilik, charx tortish ishlari bilan mashg’ul bo’lgan. Onasi Zaynab xola xohishiga ko’ra u qo’shnisi Manzura otindan xat-savod o’rganadi, eski maktablarda ta’lim oladi. U Hofiz, Bedil, Alisher Navoiy, Muqimiy va Furqat kabi allomalar ijodini chuqur o’zlashtirib, she’rlar mashq qila boshlaydi. Turkistonda chiqadigan «Turkiston viloyatining gazeti» kabi Qozon, Orenburg va Boqchasaroyda chiqadigan ro’znoma, oynomalar bilan qiziqadi. Boku va Tiflisda chop etilgan ozor tilidagi asarlarni mutolaa qiladi.

1893—1898 yillarda u Qo’qonda yashab, Muqimiy, Furqat ta’sirida «Vahshiy» taxallusi bilan hajviy asarlar yaratadi. Ayniqsa, uning «Dakaning», «Bedanang», “Ayting bu so’zimni”, «O’pay», «Beg’ubor dardu olam» kabi hajviy va lirik g’azallari e’tiborga loyiq edi. Biroq hali Muqimiy hajviyasi zarbidan qutulib ulgurmagan zamona hokimlari yosh Muhammadsharifning keskin tanqidiga qarshi hujum boshlaydilar. Oqibatda u 1899 yili Qo’qondan Chustga qaytib keladi. Ikki yil o’tgach, uni amir- amaldorlar «ul beadab va bad aslni» dahriylikda ayblab, qatl etishga hukm chiqaradilar.

Jumladan, shoirning «Madaniy makiyonlar» she`rini «Proletar diktaturasi davri adabiyoti» namunasi sifatida bergan edi. Umuman olganda esa, So`fizoda ijodi haqida yozilgan maqolalar 20-yillarda ham uchraydi. Masalan, Lutfulla Olimiy 1925 yilda u haqda maqola yozgan. 1934 yilda esa Miyon Buzruk Solihov «So`fizoda va uning ijodi» degan kitobcha chop ettirdi. 1935 yilning 29 yanvarida So`fizodaning tug`ilganiga 65 yil to`lishi munosabati bilan yubiley o`tkazilgan va 200 dan ortiq she`ri nashr etish uchun to`plangan edi. So`fizoda XX asr boshlaridagi ijodi va faoliyati bilan xalqimizning milliy va ijtimoiy uyg`onishiga salmoqli hissa qo`shgan, 20-yillardagi she`rlari bilan esa yangi o`zbek poeziyasini yaratishda samarali xizmat qilgan shoirlarimizdandir. So`fizoda hayoti va ijodiga adabiyotimizda 30-yillardayoq e`tibor qaratila boshlangan. Abdulla Avloniy 1933 yili nashr ettirgan o`rta maktablarning VII o`quv yili uchun tuzgan «Adabiyot xrestomatiyasi» dan So`fizoda ijodiga maxsus joy ajratilgan.

1893-1898 yillarda Qo`qonda yashab, Muqimiy to`garagida faol qatnashishi shoirning dunyoqarashining shakllanishida, badiiy mahoratining o`sishida o`ziga xos maktab bo`ldi. Juda qisqa muddat ichida oddiy pichoqchi Egamberdi So`fining o`g`li Muhammadsharif «Vahshiy», «So`fizoda» taxalluslari bilan butun Farg`ona vodiysida shuhrat topdi. Lekin ijtimoiy tuzum homiylarini sharmanda qiluvchi hajviyalari shoir boshiga katta tashvish olib keldi. Uni «dahriy» deb e`lon qildilar. Unga «beadab», «badasl» degan tavqi la`nat tamg`asi bosdilar. Bu hali hammasi emas edi. Uni qatl etishni lozim topdilar.

. Uning ozarbayjon adiblari Jalil Mamadqulizoda, Aliakbar Sobir bilan yaqindan tanishuvchi dunyoqarashining shakllanishiga katta yordam berdi. 1905 yildan keyin shoir ijodi yangi bosqichga ko`tarildi. Uning bu davr she`riyatida milliy tuyg`ular paydo bo`ldi. So`fizoda ijodini o`rganar ekanmiz, So`fizoda va Hamza ijodida ko`p umumiylik va mushtarak taraflari bor ekanligini ko`ramiz. Hamzaga ham, So`fizodaga ham Kavkaz orti, hozirgi Turkiston va uning atrofidagi gazeta-jurnallarning, ularda ishtirok etuvchi taniqli ozarbayjon va taniqli tatar adiblarining ta`siri kuchli bo`ldi. Yerli amaldorlarni, jamiyatdagi norasoliklarni talqin qilganliklari uchun ikkovi o`z yurtidan quvg`inga uchradi. So`fizoda quvg`ini haqida adabiyotlarimizda ikki xilliklar juda ko`p. Zero, So`fizoda XX asr milliy uyg`onish davrining yirik namoyondasidir.

So`fizoda hayotidagi har bir yangi hodisaga o`zining faol munosabatini bildirib bordi. Saylov yer islohoti, xotin-qizlar ozodligi haqida she`rlar yozilib, xalqni hushyor bo`lishga chaqiradi, uning mohiyatini keng xalqqa tushuntirdi. Uning «Qalaysizlar» she`ri jamiyatning bir-biridan iqtisodiy jihatdan farqlanadigan ikki tabaqasi tilidan yozilgan bo`lib, har bir tabaqa fikri o`z tili, ya`ni har bir tabaqa uchun xos bo`lgan lug`at tuzilishi va shevalari bilan ifodalanadi.

Xulosa So`fizoda ijodiy faoliyatida ma`rifatparvarlik ustuvor ahamiyatga ega. U gazetaga alohida ahamiyat berdi va xalqning madaniy hayotida gazetaning katta rol o`ynashini tushuntirdi. Mazkur mavzuga bag`ishlangan «Yashnatib dil g`unchasin fasli bahor aytar gazet» deb boshlanuvchi gazeta to`g`risida g`azali, ayniqsa, diqqatga sazovordir. Mumtoz adabiyotimizning taniqli namoyondalari izidan borgan So`fizoda baytlar tarkibida bir qator she`riy san`atlardan ham muvaffaqiyatli foydalana oldi. Masalan, quyidagi misralarda istiora, tashbeh va sifatlashni ko`ramiz:

Foydalanilgan adbiyotlar: . 1. Avaz O`tar o`g`li. «Devon». T, 1976 yil. 2. Y.Yusupov «Avaz». T, 1954 yil. 3. Y.Yusupov «Xorazm shoirlari». T, 1967 yil. 4. V.Mirzayev «Avaz O`tar o`g`li. Hayoti va ijodi». T, 1961 yil. 5. «Avaz». Saylanma. T, 1984 yil. 6. «Ayyomiy». Saylanma. T, 1984 yil. 7. N.Qobulov, V.Mo`minova, I.Haqqulov «Avaz va uning adabiy muhiti». T, 1987 yil. 8. B.Qosimov «Izlay-izlay topganim…». T, 1983 yil. 9.S.Siyoyev «Avaz». Roman. T, 1987 yil. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Uvaysiy hayoti va ijodi

Nishotiy hayoti va ijodi

Zulfiya hayoti va ijodi

Nodirabegim hayoti va ijodi

Nodira hayoti va ijodi