Lirik shoir, satira va yumor ustasi Zavqiyning hayoti va ijodi haqida - Литература - Презентации

Lirik shoir, satira va yumor ustasi Zavqiyning hayoti va ijodi haqida

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

963 KB

Lirik shoir, satira va yumor ustasi Zavqiyning hayoti va ijodi haqida

Lirik shoir,satira va yumor ustasi Zavqiyning hayoti va ijodi haqida

Shoir Ubaydulla Usta Solih o‘g‘li Zavqiy Muqimiy, Furqatlarning taniqli zamondoshi va hamkoridir. Zavqiy («zavq» so‘zidan) 1853 yilda Qo‘qon shahrining Shayxon dahasida mayda hunarmand oilasida gug‘ilgan. U boshlang‘ich makgabni tugatgach,. tog‘asi Muhammad Siddiq yordamida Qo‘qondagi «Madrasai oliy», «Madrasai Chalpak» madrasalarida tahsil oladi. Lirik shoir satira va yumor ustasi zavqiy

Moddiy ahvoli og‘irligidan o‘qishini tashlab, kosiblik-maxsido‘zlik qilishga majbur bo‘ladi. Shoir mirzolik vazifasida ishlab, Samarqand, Buxoro, Marg‘ilon, Andijon, O’sh, Namangan, Xo‘jand va Toshkent shaharlarida bo‘ladi. XIX asrning 90-yillarida oilaviy hayotida baxtsizliklar bo‘ladi: otasi va ikki ukasi vafot etadi, xotini Hojibibining ko‘zlari ojiz bo‘lib qoladi. Zavqiy Muqimiy bilan birga Shahrixon, Asaka orqali O’shga, Andijonga safar qiladi. 1900 yilda haj safariga otlangan tog‘asi shoirni ham o‘zi bilan birga olib ketadi. Uch yil mobaynida u Kavkaz, Kichik Osiyo, Misr va Arabiston mamlakatlarida bo‘ladi. 1903 yilda Zavqiy Qo‘qonga qaytib keladi.

1904-1905 yillarning yozida Qo‘qondagi qirq olti rasta boylarini hajv qilib, boyvachchalar hujumiga duchor bo‘lgan shoirni hunarmandlar 100 so‘m jarima evaziga qamoqdan qutqarib qoladilar. U 1921 yil may oyida 68 yoshida vafot etadi. Zavqiy o‘z ijodini lirik she’rlar yozishdan boshlab, hajviyotga katta e’tibor bergan. Uning ellikka yaqin she’rlarini o‘z ichiga olgan merosi «Zavqiy. Tanlangan asarlar» nomi bilan Toshkentda 1958 yilda nashr etilgan. She’rlari: «Qahatchilik», «Zamona», «Ajab ermas», «Ahli rasta hajvi», «Jahonda kamsuxan kim bo‘ldi», «Yuzingni ko‘rsatib avval o‘zingga bandalar kilding» (mustaqil muxammas), «Suv janjali», «Shohimardon xotirasi», «Afandilar», «Veksel», «Yuzingni ko‘rsatib», «Demish xon», «Zamona kimniki?», «Bo‘l», «Talading baring», «Muncha ko‘p» va boshq.

Mastur qolmag‘aykim: so‘zning yo‘g‘oni chiqdi, Oltiariqlari ham veksilni koni chiqdi, Zavodni bitkazolmay Eshonni joni chiqdi, Afsus, ey xaloyiq, ishlar yomoni chiqdi, Oxir zamona ma’lum bo‘ldi, nishoni chiqdi. Har ishki xalqimizg‘a hokimlar etsa farmon, Qilmay iloji yo‘qtur dushvoru xohi oson, Nuqra-kumushlaridin boylar xijil, pushaymon, Yuz dod qilmasunmu bechorai musulmon, Har tangada miridin yaqqol ziyoni chiqdi. Band o‘ldi oldi-sotdi, fuqaroingni bil, deb Pullar jarimasini qilsang ekan, bihil, deb. Bozoru bay ocholmay qishlog‘u shahr sil, deb Arz etdilar xaloyiq hokimga: hukm qil, deb, Qirq kunda uch miridin buyruq degoni chiqdi. Diqqat hama sotolmay, yo bir nima olurg‘a, Qassob yetdi o‘zni go‘sht o‘rniga tilurg‘a Solgan quloqlarini el gap nedur bilurg‘a, Bozor ahli, hayron savdo-sotiq qilurg‘a, So‘yi samoga yig‘lab kosib fig‘oni chiqdi. Xalqeki kambag‘aldur go‘yoki g‘altak o‘ldi. O‘lganni ustiga ham bir necha kaltak o‘ldi, Bu voqia, Muqimiy, har yerda dastak o‘ldi, Pul-labba, narx-qiymat ustiga po‘stak o‘ldi, Po‘stak (beliga) bog‘lab Zavqiy bayoni chiqdi.

Tinglangiz, ahbob, bu so‘z boshini, Tavsif etay kim iki avboshini. Shohi Inoyatki amal davrida. Nechani(ng) oqizdi ko‘zin yoshini. Kibru inodu hasadu, zulm ila Qilgan edi mamlu ichu toshini. Xalqiga tarqatmoq uchun doimo, Qurgan edi jabru sitam doshini. Kelsa kishi qoshig‘a arz etgali, Tergan edi kiprik ila qoshini. Qilsa kishi fosh vafo shevasin, Ortgay edi anga javo toshini. Bevayu bechora yo‘luqsa agar, Urdi, ushatdi ani(ng) yonboshini. Necha kun o‘ldi Medinskiyga yor, Topdi borib tundagi yo‘ldoshini. Qolmadi Xo‘qandda kishi totmagan, Zaqqumi zahr iki lain oshini. Ul erdi Fir’avn, bu Hamon anga O‘tdi qilib ikisi kengoshini, Turfa imoratki necha yil bo‘lib, Teskari qo‘yildi ani(ng) toshini. Oxiri paymona bo‘lib nogihon Berdi har ikisini(ng) podoshini. Qo‘ymadi xalq ichra anga o‘bro‘, Qildi a’dam ushbuni(ng) parxoshini. Xalq g‘azabi o‘zni namoyon etib, Qildi nihon zulmini(ng) xaffoshini. Solini andisha so‘rab sa’y ila, Aydi xirad qo‘yiga izloshini. “ Yo” sini chekdi-yu, dedi piri aql Tig‘i ajal qo‘ymadi qo‘rboshini.

Kimga borib arz etaykim, dod, qo‘ymas pashshalar, O‘tkarur jabrini yuz faryod, qo‘ymas pashshalar. Piru murshidi bilan boshing uzra g‘avg‘o qilib, Odam o‘g‘lin bir nafas dilshod qo‘ymas pashshalar. Kechasi oqi urur nish, kunduzida qorasi, Xoh peshin, xoh namoz bomdod qo‘ymas pashshalar. Ey xudo, berg‘il omon, zarra magasni(ng) sharridin, Ayla biz ojizga bir imdod qo‘ymas pashshalar... Bangu ko‘knor kayfi birlan hujrada qildim “g‘azot”, Ko‘nglimi Mingtepadek obod qo‘ymas pashshalar. Mubtalo bo‘lg‘il, iloho, podshoni(ng) dorig‘a, Uchrasang bittangni ham ozod qo‘ymas pashshalar. Pand berur, ushlay desang iskabtopori dog‘uli, Go‘yo iblis angadur ustod, qo‘ymas pashshalar. Kelsa mehmon, Zavqiy, suhbatg‘a berur doim halal, Oxiri qilmoqqa xayribod qo‘ymas pashshalar.

Yurakda laxta qonlar, quloq soling, yoronlar, Asrida begu xonlar, esiz o‘tgan zamonlar. Chningiz bilan Chamachbiy olamni qildi tobi’, Savdoyi umr gohi qilg‘ay ekan hayonlar... iShohona ishratu bazm madhiga aydilar nazm, Ilmu hunarga yo‘q jazm, o‘tmishki begu xonlar, El zahrasini yorib, asov otida borib, Umrida sopqon otmay bo‘lur “sohibqiron”lar. Yig‘ib hamshiralarni, mug‘luq bokiralarni, Shom etdi tiyralarni, sovruldi xonumonlar. Kulfat tushub boshig‘a, og‘u tushub oshig‘a, Kelmay kishi qoshig‘a, aqronu mehribonlar. Yo‘q istasa xaloyiq, dardg‘a tabibi hoziq, Rahbar bo‘lurg‘a loyiq, boshig‘a soyabonlar. Xudoyor qochdi-ketdi, julus o‘rusg‘a yetdi, Hukmin ravona etdi to Shoshu Andijonlar. Har bir ishida hikmat qo‘llab ochar tilismot, O‘txona birla bir ryad ketur bari vagonlar. Prujinalik kolyaska jon rohati olisga, Ziynat telegramdin topur yangi zamonlar, Savdo qiziq bozori, ko‘p o‘ldi xaridori, Tujjor elin guzori, tushdi farang tomonlar. Ilmu hunar rivoji, bo‘lg‘ay aqlni(ng) toji, Ham yurtu el hiroji, sobit topur omonlar. Ahbob Muqimiy qat-qat, Zavqiy dilida hasrat, Hijrat tutibdi Furqat, qoldik necha yomonlar.

Sog’ bo’linglar! Diqq а tingiz uchun TASHAKKUR!

Похожие

Shoh va shoir Z.M. Bobur hayoti va ijodi

Anbar Otin hayoti va ijodi haqida

Uvaysiy hayoti va ijodi

Nishotiy hayoti va ijodi

Zulfiya hayoti va ijodi