Ibn Batuta va uning “Sayohatnoma” asari - Литература - Презентации

Ibn Batuta va uning “Sayohatnoma” asari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1314.5751953125 KB

Ibn Batuta va uning “Sayohatnoma” asari Subtitle here

Reja: Ibn Battuta hayoti va ijodi1 2 IbnBattutaning Sayohatnoma asari 3 Ibn Battuta sayohatning boshlanishi va tanjadan chiqish

Ibn Battuta laqabi bilan shuhrat qozongan Shamsuddin Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh al- Lavotiy at-Tanjiy 1304 yili Mag‘rib mamlakatining Tanja shahrida faqih oilasida tavallud topgan.

Ibn Battuta yigirma ikki yoshida haj qilish uchun Makkaga borish, shu bahonada u yerning allomalaridan dars olish ilinjida hech nimaga qaramay, tavakkal qilib safarga otlangan. Jasur, biroq kambag‘al yosh sayohatchi yolg‘iz, yayov Tilimson shahriga yetib keladi. Bu yerdan Milyonaga borib, unda tunislik bir guruh savdogarlarga qo‘shiladi. Shu bilan uning sayohati boshlanadi.

Shayx Abu Abdulloh shunday hikoya qiladi: Mening kindik qonim to‘kilgan vatanim — Tanjadan safarga chiqishim 725 toq yili Olloh taoloning oyi – rajab oyining ikkinchi kuni, payshanbada bo‘lib, Ollohning bayti Ka’bani haj qilish va janobi Rasululloh (s.a.v.) qabrlarini ziyorat qilish maqsadida yo‘lga chiqdim. Mening na biror munis do‘stim va na biror otliq hamrohim bor edi. Zero, niyatim nafsimni turli mashaqqatlar bilan tarbiyalash bo‘lib, mazkur ulug‘ joylarga bo‘lgan ishtiyoqni qalbimga tukkan edim. Shu sababli o‘z ahli ayolim va do‘stu birodarlarimni tark etib, vatanimni go‘yo qushlar inlarini tark etganlaridek tashlab ketdim.

Ibn Battuta jahon madaniyati va tafakkuri rivojida o‘zining “Sayohatnomasi” bilan alohida o‘rin tutadi. Uning mazkur asari o‘rta asr mamlakatlari, shaharlari, ularning xalqlari madaniyati, turmush tarziga oid g‘oyat qimmatli, ko‘p o‘rinlarda yagona ma’lumotlari bilan boshqalardan ajralib turadi.

Sayyohning bu sayohati haqidagi hikoyalari sulton Abu Inon va uning yaqinlarida katta taassurot qoldiradi. Shuning uchun sulton adib va kotib Ibn Juzayy al-Kalbiyga Ibn Battuta hikoyalarini va esdaliklarini yozib olib, maxsus kitob tuzishni buyuradi. Ushbu kitob 1356 yil boshlarida nihoyasiga yetib, o‘sha davr an’analariga mos ravishda “Tuhfat an-nuzzor fi g‘aroib al-amsor va ajoib al-asfor” (g‘aroyib shaharlar va ajoyib safarlar haqida nazar sohiblariga tuhfa) deb nomlangan bo‘lsa-da, biroq bu nom bilan emas, “Ibn Battuta Sayohatnomasi” nomi bilan shuhrat qozongan.

Ibn Battutaning Sayohatnomasi o‘zining qiziqarli, nodir ma’lumotlari bilan jahon ilm ahlini qiziqtirmay qolmagan. Muhammad ibn Fathulloh ibn Muhammad al-Bayluniy XVII asr oxirida sayohatnomani qisqartirib, “Ibn Battuta sayohatnomasidan parchalar” deb atagan. Yevropa sharqshunoslari Ibn Battutani ayni mana shu qisqartma matn orqali taniganlar.

Sayohatnomaga 1808 yili nemis sayyohi Zeettsen birinchi bo‘lib diqqatni tortgan. 1818 yili Kozegarten sayohatnomaning Hindiston, Xitoy va Sudanga bag‘ishlangan uch bo‘lagini lotin tiliga tarjima qilib, nashr ettirgan. Kozegerten Ibn Battuta axborotlarining haqqoniyligini tekshirish uchun boshqa geografik manbalarni ham jalb etadiki, ular bilan solishtirganda kitobxon Ibn Battuta sayohatnomasining naqadar katta tarixiy- geografik qimmatga ega ekaniga yanada amin bo‘ladi.

Sayohatnomaning Baron de Slen tomonidan asl matndan frantsuzchaga qilingan ayrim qismlari 1843 yili “Osiyo jurnali”da chop etildi. 1848 yili frantsuz arabshunosi Eduard Dyulare yana o‘sha jurnalda sayohatnomaning Malayya orollariga va Tavalisi safariga bag‘ishlangan boblarining matni va tarjimalarini bosib chiqardi. Bu nashr frantsuz sharqshunosi Sh.Defremerini qiziqtirib qoldi hamda u Eron va Markaziy Osiyo safarlarini tasvirlovchi boblarni to‘la qo‘lyozmadan frantsuzchaga tarjima qildi va 1848 yilda bosib chiqardi.

Sh.Defremeri B.Sanginetti Ibn Battuta sayohatnomasi matnini tiklash, uni ochish va tushuntirish yuzasidan benihoya katta ish qilib, 1849-1853 yillar orasida arabcha tanqidiy matn bilan birgalikda frantsuz tiliga izohli tarjimani nashr etdilar. Bu nashr asarning undan keyingi Yevropa va sharq tillariga ko‘p sonli tarjimalari, shuningdek, matnning hamma arabcha nashrlariga ham asos bo‘ldi. Keyinchalik arab olamining turli joylarida o‘nlab nashrlar dunyo yuzini ko‘rdi.

Ibn Battuta sayohatnomasi bugungi kunga qadar ingliz, frantsuz, lotin, italyan, nemis, polyak, chex, hatto portugal tillariga tarjima qilinib, nashr etilganiga qaramay, yurtimiz tarixi bilan bevosita bog‘liq, o‘sha davrga oid g‘oyat nodir ma’lumotlarni mujassam etgan bo‘lsa-da, haligacha o‘zbek tiliga to‘liq ilmiy-izohli tarjima qilinmagan. Faqatgina Sayohatnomaning O‘rta Osiyoga oid qismlari tarjima qilinib, unda Ibn Battuta asarining yurtimiz tarixini o‘rganishdagi mislsiz ahamiyatiga e’tibor qaratilgan edi.

Shu munosabat bilan bir guruh arabshunos olimlar (Ne’matulloh Ibrohimov, Sarvarjon G‘afurov, Abdulhakim Oripov, Akmaljon Ikromjonov, Abdulhamid Zayriyev, Jahongir Ne’matov, Abdulvohid Ahmadaliyev, mazkur Sayohatnomaning o‘zbek tiliga to‘liq tarjimasini amalga oshirdilar. Ushbu tarjimaning g‘oyat qiziq, ajoyib hikoyalaridan ayrim namunalar muhtaram o‘quvchilar e’tiborlariga tortiq qilinmoqda.

Yigirmanchi asrda sayohatnomani tadqiq etish va ingliz tiliga tarjima qilish ishlari bilan taniqli ingliz arabshunosi Hamilton Gibb shug‘ullandi. U 1929 yildayoq Londonda sayohatnomaning qisqacha, lekin bag‘oyat mazmunli izohlar bilan ta’minlangan muxtasar tarjimasini chop etgan edi. Gibb bu boradagi tadqiqotini davom ettirib, 1956-1963 yillar orasida asar tarjimasi va izohlarini nashrdan chiqardi. Sharqda eng birinchi tarjimalardan Muhammad Sharifning turk tiliga qilgan tarjimasini ko‘rsatib o‘tish lozim. 1970 yili esa Tehronda fors tilidagi tarjimasi nashr etildi. Akademik I.Yu.Krachkovskiy Ibn Battutani barcha musulmon mamlakatlarini kezib chiqqan so‘nggi eng buyuk sayyoh deya e’tirof etadi

Adabiyotlar: 1. Ibrahimov. N. “Ibn Battuta va uning O’rta Osiyoga sayoxati” T. 1993 y 2. Turon U. “Turkiy halqlar mafkurasi” T. 1995 y 3. Xasanov X. “Sayyoh olimlar” O’zbekiston 1991 y 4. “ O’zbekiston Respublikasi enseklopidiyasi” T. 1997 y 5. O’zbekiston milliy enseklopidiyasi. Tom 1 T. 2000 y

Похожие

Muhammad Aminxo’ja Muqimiy. Sayohatnoma

Vilyam Shekspirning “Otello” asari

Nizomiy Ganjaviyning “Xamsa” asari tahlili

Narshaxiy M. Buxoro tarixi asari

G'ofur G'ulomninig “Shum bola” asari