- Главная страница
- Презентации
- Литература
- G.Grinning “Yuvosh Amerikalik” (“The Quiet American”) asarida qo’llanilgan leksik- sintaktik badiiy san’atlar
G.Grinning “Yuvosh Amerikalik” (“The Quiet American”) asarida qo’llanilgan leksik- sintaktik badiiy san’atlar
![ Buyuk istiqlol yuksak ilohiy ne’mat sifatida nafaqat turmush tarzimizga, balki madaniy-ma’naviy, ilmiy-badiiy Buyuk istiqlol yuksak ilohiy ne’mat sifatida nafaqat turmush tarzimizga, balki madaniy-ma’naviy, ilmiy-badiiy sohalarga ham o’zining sezilarli ta’sirini ko’rsatdi. Insonlarning qalbi va ongini teranlashtiruvchi, ularning sirli sohalarga ham o’zining sezilarli ta’sirini ko’rsatdi. Insonlarning qalbi va ongini teranlashtiruvchi, ularning sirli olamini bir-biriga ochib beruvchi eshik bu san’at va adabiyotdir.olamini bir-biriga ochib beruvchi eshik bu san’at va adabiyotdir. Shukronalar bo’lsinki, jannatmakon O’zbekiston bo’ylab bugun hur fikrlilik shabadasi esmoqda. Uning Shukronalar bo’lsinki, jannatmakon O’zbekiston bo’ylab bugun hur fikrlilik shabadasi esmoqda. Uning hayotbaxsh epkini adabiyot olamiga ham sezilarli ta’sir o’tkazdi. O’zbek badiiy adabiyoti qatorida jahon hayotbaxsh epkini adabiyot olamiga ham sezilarli ta’sir o’tkazdi. O’zbek badiiy adabiyoti qatorida jahon adabiyotining durdona ijod namunalarinitahlil va tadqiq qilish tobora teranlashib bormoqda.adabiyotining durdona ijod namunalarinitahlil va tadqiq qilish tobora teranlashib bormoqda. Inson jamiyatda yashaydi. Inson jamiyatda yashaydi. Jamiyat Jamiyat deganda, odamlarning birlashib yashashi, ishlashi, o’zaro turli-tuman deganda, odamlarning birlashib yashashi, ishlashi, o’zaro turli-tuman aloqa va munosabatlarda bo’lishini tushunamiz. aloqa va munosabatlarda bo’lishini tushunamiz. TilTil esa, insonlar tajribasi, bilimlari natijalarini kelgusi esa, insonlar tajribasi, bilimlari natijalarini kelgusi avlodlarga etkazuvchi ko’prikdir. Tarjima adabiyoti xalqlar o’rtasidagi o’zaro madaniy aloqa va do’stlik avlodlarga etkazuvchi ko’prikdir. Tarjima adabiyoti xalqlar o’rtasidagi o’zaro madaniy aloqa va do’stlik rishtalarini mustahkamlashga, shuningdek o’zbek xalqining jahon xalqlari adabiyoti bilan yaqindan tanishishga rishtalarini mustahkamlashga, shuningdek o’zbek xalqining jahon xalqlari adabiyoti bilan yaqindan tanishishga yordam beradi.yordam beradi. Tarjima Tarjima ma’naviy ehtiyoj talabidir. ma’naviy ehtiyoj talabidir. Hozirgi zamon adabiyotshunosligiga nazar tashlasak, kitobxonlarimizga, bilim olishga nihoyatda chanqoq, Hozirgi zamon adabiyotshunosligiga nazar tashlasak, kitobxonlarimizga, bilim olishga nihoyatda chanqoq, ayniqsa zamon ilgarilab birayotgan bu davrimizda jahon mumtoz adabiyoti va hozirgi dunyo adabiyotiga ayniqsa zamon ilgarilab birayotgan bu davrimizda jahon mumtoz adabiyoti va hozirgi dunyo adabiyotiga bo’lgan qiziqishlar tobora oshib bormoqda. O’zbek adabiyotshunosligida xorijiy tillarni o’rganishning yangicha bo’lgan qiziqishlar tobora oshib bormoqda. O’zbek adabiyotshunosligida xorijiy tillarni o’rganishning yangicha asoslari, uslublari jadallashib, takomillashib bormoqda. Endilikda o’zbek bolalari xorij tillarining ajib dunyosiga asoslari, uslublari jadallashib, takomillashib bormoqda. Endilikda o’zbek bolalari xorij tillarining ajib dunyosiga “o’zbekcha” eshikdan bemalol kirib bormoqdalar. Axborot-texnologiyalar zamoni bo’lgan bu asrimizda o’zbek “o’zbekcha” eshikdan bemalol kirib bormoqdalar. Axborot-texnologiyalar zamoni bo’lgan bu asrimizda o’zbek farzandlari chet elning nufuzli oliygohlarida o’qib, til o’rganib, bemalol muloqot qila oladilar va hatto ilmiy ishlar farzandlari chet elning nufuzli oliygohlarida o’qib, til o’rganib, bemalol muloqot qila oladilar va hatto ilmiy ishlar qilib dunyo olimlariga tenglashmoqdalar, shu o’rinda tarjima mo’jizalariga, til o’rganish afzalliklariga nisbatan qilib dunyo olimlariga tenglashmoqdalar, shu o’rinda tarjima mo’jizalariga, til o’rganish afzalliklariga nisbatan aytilgan fikrlarni keltirsak: “Tarjima adabiy aloqa va o’zaro ta’sirning eng faol, eng ommalashgan va eng aytilgan fikrlarni keltirsak: “Tarjima adabiy aloqa va o’zaro ta’sirning eng faol, eng ommalashgan va eng mahsuldor formasidir. Tarjima do’stlik ilmidir. Shuning uchun jahon adabiyotining yuksalishida, uning boyishida, mahsuldor formasidir. Tarjima do’stlik ilmidir. Shuning uchun jahon adabiyotining yuksalishida, uning boyishida, yangi-yangi asarlar evaziga mazmundor bo’lishida bu mo’jizaviy san’atning ulushi beqiyosdir,”[1] ― deb ta’rif yangi-yangi asarlar evaziga mazmundor bo’lishida bu mo’jizaviy san’atning ulushi beqiyosdir,”[1] ― deb ta’rif keltirgan edi, adabiyotshunos olimimiz Rahim Vohidov.keltirgan edi, adabiyotshunos olimimiz Rahim Vohidov. XX asrimizning taraqqiyot va rivojlanishlar davri ekan, o’z-o’zidan kishilarning talab va ehtiyojlari oshib XX asrimizning taraqqiyot va rivojlanishlar davri ekan, o’z-o’zidan kishilarning talab va ehtiyojlari oshib boraveradi, ayniqsa ilm-fan va adabiyot sohasida intilish va izlanishlanishlar o’sib boraveradi.boraveradi, ayniqsa ilm-fan va adabiyot sohasida intilish va izlanishlanishlar o’sib boraveradi. O’zbek kitobxonligini talablari, ayniqsa, dunyo adabiyoti asarlariga nisbatan bo’lgan chanqoqligi namoyon O’zbek kitobxonligini talablari, ayniqsa, dunyo adabiyoti asarlariga nisbatan bo’lgan chanqoqligi namoyon bo’lmoqda, bu mavzuning dolzarbligi va muhimligi ham ana shundadir. Dunyo adabiyotiga bo’lgan qiziqishlar bo’lmoqda, bu mavzuning dolzarbligi va muhimligi ham ana shundadir. Dunyo adabiyotiga bo’lgan qiziqishlar tobora oshib borayotgan hozirgi zamonda chet el mumtoz adabiyotidan tortib, XXI asr adabiyotlarigacha ayni tobora oshib borayotgan hozirgi zamonda chet el mumtoz adabiyotidan tortib, XXI asr adabiyotlarigacha ayni vaqtda hech qanday o’zlashtirilmay, qisqartirilmay, sof holicha o’zbek tiliga o’girilib, o’zbek kitobxonlarining vaqtda hech qanday o’zlashtirilmay, qisqartirilmay, sof holicha o’zbek tiliga o’girilib, o’zbek kitobxonlarining keng xalq ommasiga yetkazilmoqda. Shunisi quvonarliki, bunday tarjimalarni o’zbek olimlari va keng xalq ommasiga yetkazilmoqda. Shunisi quvonarliki, bunday tarjimalarni o’zbek olimlari va adabiyotshunoslari bemalol uddalay olmoqdalar. Bu o’zbek adabiyotining katta yutug’idir. O’zbek kitobxonlari adabiyotshunoslari bemalol uddalay olmoqdalar. Bu o’zbek adabiyotining katta yutug’idir. O’zbek kitobxonlari xorij yozuvchilarining adabiy san’atkorligini, ijodkorligini, asarlarining naqadar serqirra ekanligini sof o’zbek xorij yozuvchilarining adabiy san’atkorligini, ijodkorligini, asarlarining naqadar serqirra ekanligini sof o’zbek tilida o’qib, to’laligicha tushunib olmoqdalar, bu fikrlarni yozishdan maqsad, tanlangan mavzuning dolzarb va tilida o’qib, to’laligicha tushunib olmoqdalar, bu fikrlarni yozishdan maqsad, tanlangan mavzuning dolzarb va ayni paytda tub mohiyatini ochib berishdan iborat edi.[2]ayni paytda tub mohiyatini ochib berishdan iborat edi.[2] Shu nuqtai nazardan kelib chiqilsa, ushbu tadqiqod ishimizning mavzusi dolzarb ekanligini ko’rish Shu nuqtai nazardan kelib chiqilsa, ushbu tadqiqod ishimizning mavzusi dolzarb ekanligini ko’rish mumkin.mumkin. [1] [1] O.Safarov “Navoiyga talpingan yurak” Buxoro 2002. B.6. O.Safarov “Navoiyga talpingan yurak” Buxoro 2002. B.6. [2] [2] O.Safarov “Navoiyga talpingan yurak” Buxoro 2002. B.6.O.Safarov “Navoiyga talpingan yurak” Buxoro 2002. B.6.](/data/documents/b66c82ce-29be-4474-b316-ff0b16aa1cfd/page-3.png)
![ Innocence always calls mutely for protection when we would be so much wiser to guard Innocence always calls mutely for protection when we would be so much wiser to guard ourselves against it: innocence is like a dumb leper who has lost his bell, wandering the world, ourselves against it: innocence is like a dumb leper who has lost his bell, wandering the world, meaning no harm. (p. 56).meaning no harm. (p. 56). Nodonlik sizdan homiylik qilishni talab qilarkan, ayni vaqtda o’zingizni nodonlikdan himoya Nodonlik sizdan homiylik qilishni talab qilarkan, ayni vaqtda o’zingizni nodonlikdan himoya qilishingiz juda zarur, chunki nodonlik qo’ng’iroqchasini yo’qotib qo’ygan moxov kabi qilishingiz juda zarur, chunki nodonlik qo’ng’iroqchasini yo’qotib qo’ygan moxov kabi atrofdagilarga zarar yetkazishini bilmay, hamma yerda tentirab yurarkan. (b. 37)atrofdagilarga zarar yetkazishini bilmay, hamma yerda tentirab yurarkan. (b. 37) Bu parchada o’xshatish stilistik usuli leksik vosita “kabi” so’zi bilan yasalgan bo’lib, bir-Bu parchada o’xshatish stilistik usuli leksik vosita “kabi” so’zi bilan yasalgan bo’lib, bir- biriga umuman o’xshamaydigan tushunchalar: “nodonlik” va “qo’ng’iroqchasini yo’qotib qo’ygan biriga umuman o’xshamaydigan tushunchalar: “nodonlik” va “qo’ng’iroqchasini yo’qotib qo’ygan moxov” bir-biriga o’xshatilyapti. O’xshatish o’z o’rnida yaxshi qo’llanilagani tufayli nodonlikning moxov” bir-biriga o’xshatilyapti. O’xshatish o’z o’rnida yaxshi qo’llanilagani tufayli nodonlikning sifati yorqin ifoda etilgan.sifati yorqin ifoda etilgan. Then I got hold of Pyle’s sleeve and dragged him out, with the girl hanging on to his other arm Then I got hold of Pyle’s sleeve and dragged him out, with the girl hanging on to his other arm like a hooked fish. (p. 57).like a hooked fish. (p. 57). Paylning yegidan ushlagancha olomon ichidan sudrab chiqdim; uning chap qo’liga xuddi Paylning yegidan ushlagancha olomon ichidan sudrab chiqdim; uning chap qo’liga xuddi qarmoqqa ilingan baliq kabi, bir qiz osilib kelardi. (b. 38).qarmoqqa ilingan baliq kabi, bir qiz osilib kelardi. (b. 38). Bu misolda ham o’xshatish stilistik usuli qo’llanilgan bo’lib, bir-biridan juda uzoq Bu misolda ham o’xshatish stilistik usuli qo’llanilgan bo’lib, bir-biridan juda uzoq turuvchi, bir-biriga begona holatlarni muallif mohirlik bilan yaqinlashtirgan. Bu esa holatlarda turuvchi, bir-biriga begona holatlarni muallif mohirlik bilan yaqinlashtirgan. Bu esa holatlarda birinchi qarashda sezilarli bo’lmagan sifat va xususiyatlarni ochishga yordam bergan, birinchi qarashda sezilarli bo’lmagan sifat va xususiyatlarni ochishga yordam bergan, qiyoslanayotgan holatlarni yangicha qarashga olib kelgan.qiyoslanayotgan holatlarni yangicha qarashga olib kelgan. “ “ I am not hungry”, Phuong said. (p. 62) I am not hungry”, Phuong said. (p. 62) ““ Mening ovqat yegim yo’q”, - dedi Fuong. (b. 43).Mening ovqat yegim yo’q”, - dedi Fuong. (b. 43). Berilgan misolda litota qo’llanilgan bo’lib, harakatning belgisini kichraytirib ko’rsatish Berilgan misolda litota qo’llanilgan bo’lib, harakatning belgisini kichraytirib ko’rsatish uchun bu stilistik vosita qo’llanilgan, ya’ni “ Mening qornim to’q” deyish o’rniga “ovqat yegim uchun bu stilistik vosita qo’llanilgan, ya’ni “ Mening qornim to’q” deyish o’rniga “ovqat yegim yo’q” iborasi qo’llanilgan. yo’q” iborasi qo’llanilgan. Is a big family a wonderful interest? (p. 62).Is a big family a wonderful interest? (p. 62). Katta oilaga nima yetsin, oiladan ulug’ narsa bormi dunyoda? (b.43)Katta oilaga nima yetsin, oiladan ulug’ narsa bormi dunyoda? (b.43) Bu parchada ritorik so’roq stilistik vosita qo’llanilgan bo’lib, gap so’roq shaklda bo’lsada, Bu parchada ritorik so’roq stilistik vosita qo’llanilgan bo’lib, gap so’roq shaklda bo’lsada, tasdiqni ifodalab turibdi va ifodaga kuchli yorqinlik, ta’sirchanlik aks etib turibdi.tasdiqni ifodalab turibdi va ifodaga kuchli yorqinlik, ta’sirchanlik aks etib turibdi. Why should I want to die when Phuong slept beside me every night? (p. 64).Why should I want to die when Phuong slept beside me every night? (p. 64). Har kecha Fuong bilan birga bo’lsam, xo’sh nima sababdan o’lishim kerak ekan? Har kecha Fuong bilan birga bo’lsam, xo’sh nima sababdan o’lishim kerak ekan? (b. 45)(b. 45) Yuqorida keltirilgan parchada ham ritorik so’roq qo’llanilgan bo’lib, gap so’roq shaklda Yuqorida keltirilgan parchada ham ritorik so’roq qo’llanilgan bo’lib, gap so’roq shaklda bo’lsa ham, mazmun jihatdan sof so’roq emas. bo’lsa ham, mazmun jihatdan sof so’roq emas. [2] [2] G.Greene “The Quiet American” 1955.G.Greene “The Quiet American” 1955.](/data/documents/b66c82ce-29be-4474-b316-ff0b16aa1cfd/page-6.png)
![ 1313 . This month, next year Phuong would leave me. If not next year, in three years. . This month, next year Phuong would leave me. If not next year, in three years. (p.64)(p.64) Oylar, bir yillardan keyin Fuong meni Oylar, bir yillardan keyin Fuong meni tashlab ketadi. Bir yilda bo’lmasa, uch yilda baribir tashlab ketadi. (b. 45)[1][2]tashlab ketadi. Bir yilda bo’lmasa, uch yilda baribir tashlab ketadi. (b. 45)[1][2] Bu parchada miqdoriy gradatsiya qo’llanilgan. Buni parchada keltirilgan “oylar”, “bir yillar” “uch yil” Bu parchada miqdoriy gradatsiya qo’llanilgan. Buni parchada keltirilgan “oylar”, “bir yillar” “uch yil” kabi so’zlarda ko’rishimiz mumkin.kabi so’zlarda ko’rishimiz mumkin. I felt as though I were a mark on a firing ronge. (p. 71)I felt as though I were a mark on a firing ronge. (p. 71) Shunday bir holatda edimki, go’yo tirdagi nishondek bo’lib qolgandim. ( b. 52)Shunday bir holatda edimki, go’yo tirdagi nishondek bo’lib qolgandim. ( b. 52) Bu parchada charchoq holati tirdagi nishon holatiga qiyoslanilyapti va bu holatlar “-dek” o’xshatish Bu parchada charchoq holati tirdagi nishon holatiga qiyoslanilyapti va bu holatlar “-dek” o’xshatish ma’nosini ifodalovchi maxsus vosita orqali yuzaga kelgan. ma’nosini ifodalovchi maxsus vosita orqali yuzaga kelgan. The bodies overlapped one head, seal-grey, and anonymousThe bodies overlapped one head, seal-grey, and anonymous as aas a convict with a shaven scalp, stuck up out convict with a shaven scalp, stuck up out of the water like a buoy. ( p. 72)of the water like a buoy. ( p. 72) Murdalar bir-biriga ayqashib yotardi. Tyulenday kulrang, surgundagi odamning so’lg’in basharasini Murdalar bir-biriga ayqashib yotardi. Tyulenday kulrang, surgundagi odamning so’lg’in basharasini eslatadigan, sochi ustara bilan olingan kimningdir kallasi suvdan bamisoli buy (daryo va ko’llarda xatarli eslatadigan, sochi ustara bilan olingan kimningdir kallasi suvdan bamisoli buy (daryo va ko’llarda xatarli joylarni ko’rsatish uchun qo’yilgan alomat) singari chiqib turardi. joylarni ko’rsatish uchun qo’yilgan alomat) singari chiqib turardi. Bu parchada sochi ustara bilan olingan kimningdir boshi buyga o’xshatilgan bo’lib, bu o’xshatishda Bu parchada sochi ustara bilan olingan kimningdir boshi buyga o’xshatilgan bo’lib, bu o’xshatishda shaklan o’xshashlik asos qilib olingan.shaklan o’xshashlik asos qilib olingan. It wasn’t really difficult, you know, the current was with me. ( p. 78)It wasn’t really difficult, you know, the current was with me. ( p. 78) Hech qanday qiyin joyi yo’q ekan. Oqimga qarab suzaverdim. ( b. 55)Hech qanday qiyin joyi yo’q ekan. Oqimga qarab suzaverdim. ( b. 55) Yuqorida keltirilgan misolda litota stilistik usuli ijobiy ma’noni farqlash uchun qo’llanilgan, ya’ni “ Yuqorida keltirilgan misolda litota stilistik usuli ijobiy ma’noni farqlash uchun qo’llanilgan, ya’ni “ oqimga qarab suzish oson edi” iborasi foydalanmay “qiyin joyi yo’q ekan” iborasi qo’llanilgan. Bu ikki oqimga qarab suzish oson edi” iborasi foydalanmay “qiyin joyi yo’q ekan” iborasi qo’llanilgan. Bu ikki sinonimik vositalardan biri “yo’q” inkor yuklamasi bilan berilgan bo’lib, gapning ma’nosini kuchsizlantirgan.sinonimik vositalardan biri “yo’q” inkor yuklamasi bilan berilgan bo’lib, gapning ma’nosini kuchsizlantirgan. Twelve hours, twenty-four hours perhaps, on a stretcher to the ambulance, then bad tracks, a breakdown, Twelve hours, twenty-four hours perhaps, on a stretcher to the ambulance, then bad tracks, a breakdown, perhaps an ambush, gangrene. (p. 90).perhaps an ambush, gangrene. (p. 90). Axir ular yigirma soatlab, gohida butun bir sutkalab zambillarda ko’tarib gospitalga yetkaziladi-da, yo’llar Axir ular yigirma soatlab, gohida butun bir sutkalab zambillarda ko’tarib gospitalga yetkaziladi-da, yo’llar yomon, avariyaga uchrash, pistirmaga duch kelish mumkin, gangrenaga duchor bo’lish hech gap emas. yomon, avariyaga uchrash, pistirmaga duch kelish mumkin, gangrenaga duchor bo’lish hech gap emas. (b. 56). (b. 56). Bu misolda yigirma soatlab, bir sutkalab so’zlariga miqdoriy gradatsiyani ko’rishimiz mumkin va Bu misolda yigirma soatlab, bir sutkalab so’zlariga miqdoriy gradatsiyani ko’rishimiz mumkin va “avariyaga uchrash”, “pistirmaga duch kelish”, “gangerenaga duchor bo’lish” kabi otlar matniy sinonimlar “avariyaga uchrash”, “pistirmaga duch kelish”, “gangerenaga duchor bo’lish” kabi otlar matniy sinonimlar sifatida kelib, mantiqiy garadatsiyani hosil qilmoqda.sifatida kelib, mantiqiy garadatsiyani hosil qilmoqda. … … and sat on the adge of my bed with the bundle of the mosquito - net like a swollen cloud overhead. (p. and sat on the adge of my bed with the bundle of the mosquito - net like a swollen cloud overhead. (p. 91)91) … … karavotga o’tirdim, chivindan saqlaydigan, yig’ishtirib qo’yilgan to’r tepamda qora bulutda osilib turardi.karavotga o’tirdim, chivindan saqlaydigan, yig’ishtirib qo’yilgan to’r tepamda qora bulutda osilib turardi. [1] [1] G.Grin “Yuvosh amerikalik” 1963.G.Grin “Yuvosh amerikalik” 1963.](/data/documents/b66c82ce-29be-4474-b316-ff0b16aa1cfd/page-7.png)
