Ahmad Yassaviy - Литература - Презентации

Ahmad Yassaviy

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

360 KB

Ahmad YassaviyAhmad Yassaviy

Ahmad Yassaviy.Ahmad Yassaviy.  Xoja Ahmad Yassaviy Markaziy Osiyoning ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va madaniy hayotida muhim mavqeyga ega bo`lgan. Hozirgi Turkiston, oldingi Yassi yaqinidagi Sayram shahrida tavallud topgan. Yassaviyning tavallud sanasi ma`lum emas. Ayrim tadqiqotchilar uni 63 yil yashagan deyishsa, ayrimlari 73 yoki 85 yil yashagan, deygan qarorga kelishgan. Atoqli yassaviyshunos Muhammad Fuod Kuprilizodaning aytishicha, Yassaviy 120 yil yashab, hayotdan ko`z yumgan. Rus olimi V.A.Gordlevskiy bu raqamni yana besh yilga ko`paytirib, Yassaviy 125 yil yashagan, deydi.

 Uning “Devoni hikmat” dagi:  Yoronlardan fayz va futuh ololmadim,  Yuz yigirma beshga kirdim bilolmadim,-  degan fikrlari asosida shunday xulosaga kelganligi shubhasizdir.  Tasavvuf tarixiga nazar tashlansa, ko`p ulug` shayx va mutasavvuflarning ancha uzoq umr ko`rganligiga guvoh bo`lish mumkin. Shunga qaramasdan Ahmad Yassaviyning 125 yoshga kirganligiga ishonish qiyin.

 Tasavvuf tarixiga nazar tashlansa, ko`p ulug` shayx va mutasavvuflarning ancha uzoq umr ko`rganligiga guvoh bo`lish mumkin. Shunga qaramasdan Ahmad Yassaviyning 125 yoshga kirganligiga ishonish qiyin. Birinchidan, “Devoni hikmat” dagi yuqoridagi fikrlar tarixiy haqiqatdan ko`ra, manoqibiy mazmunga ega. Ikkinchidan, 125 yillik uzoq umrining yarmidan ko`pini “yer osti” da (“Oltmish uchda yer ostiga kirdim mano”) o`tkazish aql bovar qilmas hodisadir. Yassaviyning yashash muddatini 75-85 atrofida belgilagan olimlarning taxminlari haqiqatga yaqinroqdir.

 Xullas, Yassaviy XI asrning ikkinchi yarmida Sayramdagi eng nufuzli oilalardan birida, ma`rifatli va javonmardlikka ixlos-e`tiqodi bilan shuhrat taratgan Shayx Ibrohim oilasida tug`ilgan. Onasi Shayx Ibrohimning xalifasi Muso Shayxning qizi Oysha xotun edi. Bu oilada avval bir qiz tug`uladi. Unga Gavhar Shahnoz deb nom qo`yishadi, Ahmad tavallud topgach, ko`p o`tmay onasi vafot etadi. Etti yoshida esa otasidan ajraladi va uning tarbiyasi opasi Gavhar Shahnoz zimmasiga tushadi. Keyin ular Yassiga ko`chib borishadi. Yosh Ahmad birinchi ustozi Arslon bob bilan uchrashadi, undan tahsil oladi.

 “ Bob” arabchada “eshik” ma`nosini ifodalaydigan so`z bo`lib, turkchada bu kalima islom dini targ`ibi uchun fidoiylik ko`rsatganlarga beriladigan bir laqab bo`lgan. Alisher Navoiy Farg`onada “ ulug` mashoyixni Bob derlar ”, - deydi. Shuningdek, “bob” va “bobo” so`zlari Shayx, pir, valiylarga nisbatan ham qo`llanilgan. Ahmad Yassaviy Turkistondagi boblarning eng buyugi, deb e`tirof etilgan Arislonbobdan tahsil olgan.

 Arislon bob tirikligidayoq Ahmad Yassaviyni Buxoroga borib, tahsilni davom ettirishga da`vat etgan edi. Ustozining vafotidan so`ng Yassaviy bilimini oshirish uchun Buxoroi sharifga tomon yo`l oladi. U Buxoroda, eng avvalo, diniy va tasavvufiy ilm sirlarini chuqur egallashga kirishadi. Arab tili bilan bir qatorda forsiy tilni ham puxta o`zlashtiradi. Zamonasining peshqadam olimi va so`fiysi Shayx Yusuf Hamdoniyga murid bo`ladi.

 Uning uch xalifaligiga erishadi. Hamdoniy vafotidan so`ng bir muddat uning ishini davom ettiradi, “irshod va da`vat maqomi” qo`lga kiritilgach, Yassiga qaytib, yangi bir tariqatga asos soladi. Yassaviylik nomi bilan dong taratgan bu tariqat bir turk mashoyixi tomonidan turkiy xalqlar orasida bunyod etilgan ilk tasavvuf tariqati edi.

 Imom Muhammad Hanafiy ibn Ali avlodidan bo`lganligi uchun ham “Xoja” laqabi berilgan Yassaviy hazratlari “Ahmad Yassaviy”, “Xoja Ahmad”, “Xoja Ahmad Yassaviy”, “Qul Xoja Ahmad” singari ismlar bilan tilga olingan Yassaviyning Ibrohim ismli o`g`li, Javhar Xushnoz, Javhar Shahnoz ismli qizlari bo`lgan. Naslu nasabi Javhar Shahnoz orqali davom etgan.

 Yassaviy tirikchiligini qoshiqtaroshlik qilib o`tkazgan va boshqalarga ham halol mehnat qilib kun kechirishni targ`ib qilgan.  Yassaviy 63-yoshga kirganda, Muhammad (s.a.v) dan ortiq umr ko`rishni xohlamay, yer ostiga chillaxona qazdirib, umrining oxirigacha o`sha yerda hayot kechirgan. 1166-yilda vafot etgan Yassaviy qabri ustiga oradan ikkinchi asr o`tgandan keyin Amir Temur katta maqbara qurdiradi. Bu maqbara musulmon xalqlarining muqqaddas ziyoratgohlaridan biriga aylangan.

Похожие

Said Ahmad. Ufq. Qochoq

Said Ahmad (dars ishlanma)

Ahmad Yugnakiy hayoti va ijodi

X-XII asrlar o`zbek adabiyoti

Abdurauf Fitrat