Abdulla Oripov she'riyati to'g'risida - Литература - Презентации

Abdulla Oripov she'riyati to'g'risida

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2419.166015625 KB

Abdulla Oripov she'riyati to'g'risida Subtitle here

Reja: Abdulla Oripov she'riyati1 Lirik qahramon ko'ngil holatini ifodalagani2 Lirik asarda tuyg'u va o'ylar 3

Abdulla Oripov she'riyati to'g'risida Abdulla Oripov lirikasi orqali o'zbek she'riyatiga ko'ngil dardlarining suvratlari, ruhiy iztiroblar manzarasi, armonga aylangan orzular inson sezimlarida qoldirgan izlar tasviri kirib keldi.

Bu she'riyat yuzaga kelgan davrda shaldiroq so'zlarni qofiyaga solish, baxtiyorlik haqida ko'tarinki, ammo yolg'on satrlar tizish odat edi. Mavzuni she'r emas, balki she'rni mavzu mukarram qiladi deb hisoblanar, shuning uchun she'rning qanday yozilishidan ko'ra, uning nima haqda ekanligi muhimroq sanalardi.

Abdulla Oripov tuyg'ulari quqshagan o'zbek she'riyatiga o'ychil g'am va g'amga qorishgan o'y olib kirdi. Shoir alohida bir odam va uning dardlari haqida o'yga botdi, qalam surdi. Bu odam shoirning o'zi edi. Binobarin, bir odam to'g'risida hayqirish, baqirish noqulay bo'lardi, u haqda pichirlab she'r o'qish lozim edi. Chunki shovqin, baland tovush odamni o'zga odamlardan yiroqlashtiradi, samimiylikdan mahrum etadi.

O’tgan asrning 60 – 70 - yillarida Abdulla Oripov she'riyati o'zbek millatini tuyg'ularning qurib qolishidan saqlab qoldi. Shuning uchun ham shoirni o'zbek she'riyatida o'z davrini yaratgan ijodkor deyish mumkin. Chunki chinakam iste'dodgina davrning to'siqlari, cheklovlarini yengib o'ta oladi. Har qanday zamon va har qanday sharoitda ham asl iste'dod davridan marhamat kutmaydi, balki unga o'z ta'sirini o'tkazadi. Abdulla Oripov she'rlaridagi beadad samimiyat, tuyg'ular chinligi kishini beixtiyor o'ziga asir qiladi. Shoir she'rlari kayfiyat va hissiyotning yaxlit obrazlaridir. U inson tuyg'ularini, hissiyotini shu qadar chuqur bilgani va ifoda eta olganidan butun she'r emas, balki ayrim misralarning o'ziyoq she'rxonda muayyan kayfiyat hosil qiladi.

Masalan, shoir odamlarning zilzila paytidagi ruhiy holatini. "Asahlar tuproqqa cho'kkan edi tiz" tarzida beradi. O'zining pokiza yoshlik davrini esa "Yiroq- yiroqlardan mungli va uzun Turnalar tovushin tinglardim faqat' — deya ifodalaydi. O'zbek xalqining yig'ma obrazi: "Sonsiz egatlarga sochilmish, ana, Mening orzularim, mening o'ylarim“ tarzida umumlashtiriladi. Shoirning: "qaro sochlaringda oppoq alanga" degan tashbihi aniqligi bilan ham, ta'sirchanligi bilan ham ko'ngilni rom etadi.

«Shabnam shovullaydi bog’lar qo'ynida Salqin tumanichra ho'zarar tonglar, Quyoshning erinchak yog'dularida Nafis yaltiraydi bargi xazonlar».Uning she'riyatida vatan timsoli qanday chizilganiga e'tibor qiling:

Abdulla Oripov she'riyatini millat rullining timsoliga aylantirgan sifatlardan yana biri undagi obrazlarning teran xalqchil tomirlarga egaligida. Eng murakkab holatlarni ham g'oyat ulkan nazokat va yuksak madaniyat bilan ta'sirli qilib o'zbekcha ifodalay bilish shoir she'rlarining qimmatini oshiradi. Shoir deyarli hamisha she'riy ifodaning aniq va sezimlarga ta'sir ko'rsata oladigan bo'lishiga erishadi.

Uning: "Oyoqlangan qo'ziday dovdirar yelda maysa, Ko'm-ko'k moviy osmonda kezib yurar oq bulut" kabi satrlarida qo'llanilgan tasllbihlar hayotiy asosi chuqur hamda hissiy qudrati tengsizligi bilan kishini hayratga soladi. A.Oripov ko'z oldiga keltirish mushkul, ifodalash undan-da og'ir bo'lgan sezimlarni mavhum tuyg'ularni tuyimli qilib chizish borasida tengsiz mahoratga egadir: "Yorilmagan yaraday sevgi!" deydi u. o’ta mavhum tuyg’uni bundan ortiq aniq tasvirlash mumkin emas

A. Oripovning san'atkorligi shundaki, u hodisalarning boshqalar ko'rmagan yoki ko'rgan bo'lsa-da payqamagan jihatlarini o'ziga xos tarzda aks ettira oladi. Shoir iste'dodi nazarining o'tkirligi, tuyg'ularining nozikligi, hissiyotning teranligigga ko’rinadi

Ko'klamda o'rik g'o'ralarini hamma ko'rgan, barcha bolalar, ayniqsa, qizlarning unga ishqibozligi azaldan ma'lum. Ammo faqat chin shoirgina unda hayotni davom ettirish nishonasi borligini ko'ra biladi: "Dilbar kelinchakning ko'ksida g'ulu Zardoli shoxiga tashlar ko'z qirin". Sal e'tibor qilgan o'quvchi yosh kelinchaklarning ko'pincha o'rik dovuchchasiga boshqorong'i bo'lishini esiga tushiradi. Har qanday hayotiy hodisada chin san'atga xos belgini ko'ra olish asl shoirlikning belgisidir.

LIRIK QAHRAMON Lirik asarda tuyg'u va o'ylari tasvirlangan shaxs obrazi Iirik qahramondir. U, ko'pincha, shoirning o'zini anglatadi. Chunki Iirik asarda ishtirok etadigan asosiy timsol shoirning o'zi, she'rda uning o'ylari, sezimlari, tuyg'ulari, kayfiyati namoyon bo'ladi. To'g'ri, Iirik asarlarda ba'zan shoirdan boshqa qahramonlar ham ishtirok etadi Jumladan, A. Oripovning "Bahor" she'ridan olingan: "Ravon yo'llar qarshingizda turibdi mushtoq“ Derdi bizga harf o'rgatgan yosh bir muallim" misralaridagi muallim timsoli fikrimizga dalildir.

Chinakam lirik asarning qahramoni o’ziga xos tabiat, fe’l, kayfiyat, taqdir egasi sifatida namoyon bo’lishi, uning sezim va kechunmalari she’rxonni laqayd qoldirmasligi kerak. Lirik qahramoning quvonchi, g’ami, iztirob-u o’ylari o’zgalarga ta’sir ko’rsata olsagina, u badiiy qiymatga ega bo’ladi. Lirik qahramoni befarq qoldirgan she’r o’quvchining ongiga ham, tuyg’ulariga ham ta’sir ko’rsata olmaydi. Shu jihatdan qaraladigan bo'lsa, Abdulla Oripovning siz tanishib chiqqan barcha she'rlaridagi lirik qahramonning tuyg'ulari kishiga kuchli ta'sir qilganini ko'rish mumkin.

Shoir she’rlarida o’z shaxsiyatining turli qirralarini namoyon etadi. Ularda aks etgan kechinma va sezimlar chin, ifoda go'zal, badiiy til jozibali bo'lgani uchun lirik qahramon o'quvchini o'ziga tuyg'udosh qilib qo'yadi. Shundan kelib chiqib, kechinma va o'ylari lirik asarda ifoda etilgan va she'rxonni o'ziga tuyg'udosh qila oladigan shaxs timsolini lirik qahramon deyish mumkin.

Lirik qahramon ko'ngil holatini ifodalagani, bevosita "men" nomidan so'zlashgani, o'zining eng ichkin, muqaddas tuyg'ularini she'rxon bilan o'rtoqlashgani uchun o'quvchiga yaqin va tuyg'udosh bo'lib qoladi. Adabiyotshunoslikka lirik qahramon tushunchasi 1921-yilda rus olimi Y. N. Tinyanov tomonidan kiritilgan. Shoir shaxsi qanchalik yirik, serqirra, uning tuyg'ulari qanchalar samimiy bo'lsa, lirik qahramon tasviri ham shunchalik jonli va serjilo chiqadi. Shuning uchun ham Abdulla Oripov she’rlarining lirik qahramoni kishi ko’nglini butunlay zabt etadi, tuyg’ulari samimiy va chinligiga o’quvchini to’la ishontiradi.

ESLASH Otam bilan birga otga mingashib, Kitob dovonidan oshgandik bir vaqt. Qarab bo’lmas edi pastga engashib, Bir qadam narida jarlik– halokat. Qanday o’tgan edik u yo’ldan omon? Eslasam, entikib ketaman hamon. Tun edi, shahardan qishloqqa qarab, Katta akam bilan tushardik qirdan. To’rtta bo’ri bizni olgandi o’rab, Ufqda to’rt otliq ko’rindi birdan. Biz ular tufayli qolgandik omon, Eslasam, entikib ketaman hamon. Kezdim, yer yuzini sayohat qildim, Ortga qaytar bo’ldim kemada bir kun. Dengiz nimaligin o’shanda bildim, Baloyi azimday quturdi to’lqin. Kemamiz to’fondan chiqdi-ku omon, Eslasam, entikib ketaman hamon. Abdulla Oripov she’ri

Похожие

Abdulla Oripov 5

Abdulla Oripov 3

Abdulla Oripov (aripov) biography

Maxtumquli she’rlari (she'riyati)

Abdulla Avloniy