logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Литература
  4. Abdulhamid Sulaymon o’g’li Cho’lpon 2

Abdulhamid Sulaymon o’g’li Cho’lpon 2

Загружено в:

04.12.2024

Скачано:

0

Размер:

4543.82421875 KB
Скачать
Abdulhamid Sulaymon o`g`li Cho`lpon (1897-1938) Muhabbat osmonida go‘zal Cho‘lpon edim, do‘stlar… Abdulhamid Sulaymon o‘g‘li Cho‘lpon 1897-yilda Andijon shahrining Qatorterak mahallasida tug‘ildi. • Uning otasi Sulaymonqul mulla Muhammad Yunus o‘g‘li Andijonning obro‘li kishilaridan bo‘lib, savdogarchilik bilan shug‘ullanar edi. U zamonasining o‘qimishli kishilaridan hisoblanar, o‘zi ham she’rlar yozib turardi. O‘sha davrda bo‘lajak shoirning otasi o‘zi yozgan hajviy she’rlardan devon tuzganligi haqida ma’lumotlar bor. “Rasvo” taxallusi bilan ijod qilgan.Z i y o l i o t a01 02030405 01 26 14 20 10 19 14 0F 10 0E 0C Ta’l im • Cho'lpon madrasa tahsilini ko'rgach, 1912-1914- yillarda rus-tuzem maktabida o'qidi. Shu vaqtda „Tarjimon" gazetasi va „Oyna" jurnaliga xabar va she'rlar yo'llab turdi. • 1914-yilda „Sadoyi Turkiston" gazetasida Cho'lponning “Turkistonli qardoshlarimizga” she'rining e'lon qilinishi esa o'z mavzusiga ega, o'zbek xalqining taqdiri ustida kuyinayotgan shoirning dunyoga kelganidan darak berdi. Cho`lpon – tong yulduzi! • Holbuki, u bu vaqtda endigina 16 yoshga kirgan yigitcha bo`lib, Munavvar qori unga bejiz Cho'lpon — Tong yulduzi , degan taxallus bermagan ekan.• Cho'lpon “Sadoyi Turkiston” gazetasida “Qurboni Jaholat” va “Do'xtur Muhammadyor” hikoyalarini hamda “Yozg'uvchilarimizga”, “Adabiyot nadur?” maqolalari (1914-yil) ni e'lon qildi. Jo`shqin faoliyat • 1919-1923 - «Yangi sharq», «Ishtirokiyun» (1920-yildan «Qizil bayroq», 1922-yildan «Turkiston») gazetasida adabiy xodim; • 1920-1923 - Xalq maorif komissarligi qoshidagi Ilmiy kengash (1921-yildan O‘lka o‘zbek bilim hay’ati, 1922-yildan Ilmiy hay’at) da rais; • 1921-22 - «Buxoro axbori» gazetasida muharrir ; • 1921; 1922-23 - «Turon» teatrida direktor ; • 1922-23 - «Mushtum» jurnali va «Darxon» gazeyasida texnik muharrir, adabiy xodim ; • 1924-27 - O‘zbek drama studiyasida adabiy emakdosh (Moskva); • 1927-31 - O‘zbek davlat drama teatrida adabiy emakdosh ; • 1931-34 - SSSR XKS va Sharq xalqlari markaziy nashriyotida tarjimon (Moskva); • 1935-37 - «Mushtum» va «Guliston» jurnallari hamda «Teatru» gazetasida adabiy xodim (jamoatchilik asosida). Asarlari SHE'RIY TO'PLAMLARI: • “ Uyg'onish” (1922); • “ Buloqlar” (1923); • “ O'zbek yosh shoirlari” (1923); • “ Go'zal yozg'ichlar” (1925); • “ Adabiyot parchalari” (1926) ; • “ Tong sirlari” (1926); • “ Soz” (1935); • “ Jo`r” - oxirgi to’plami, nashr etilmay qolgan. • “ Yana oldim sozimni” (1991). D i q q a t , b i l i b o l i n g !• Barmoq vazni Cho`lpon va Fitratning ijodiy izlanishlari bilan XX asrning 20-yillari boshlaridayoq yangi o‘zbek she’riyatining asosiy vazniga aylandi. Pyesalari • 1928-yil - “O’rtoq Qarshiboyev”; • 1921-yil - “Yorqinoy”; • 1921-yil – “O‘ldiruvchi”; • 1922-yil - «Sevgi va saltanat» ; • 1922-yil – “Cho‘pon sevgisi”; • 1928-yil - “Hujum” (Rus yozuvchisi V.Yan bilan); • 1921-yil - “Halil farang”; • 1926-yil - “Cho`rining isyoni”; • “ Qorovul uyqusi”; • “ Yana uylanaman“; • “ Uzunquloq bobo" • “ Mushtumzo'r“… Ocherk va hikoyalari OCHERKLARI: • “ Yo‘l esdaligi”; • “ Vayronalar orasidan” ocherklari… HIKOYALAR: • “ Oydin kechalarda”; • “ Qor qo'ynida lola“; • “ Novvoy qiz”; • “ Oq podshoning in’omi”; • “ Gavharoy”… Tarjimachilik • K.Gotssi, «Malikai Turondot»; • N.V.Gogol - «Tergovchi»; • Bill Belotserkovskiy «Labbay», «Po‘rtana»; • Moler - «Xasis»; • K.Goldon - «Ikki boyga bir qarol»; • Lope de Vega «Qo‘zi buloq»; • U.Shekspir - «Hamlet»; • F.Shiller - «Bosmachilar»; • S.Levitina - «Hukm»; • A.Fayko - «Portfelli kishi»; • V.Tretyakov - «Na’rangni tort, Xitoy!»; • V. Ivanov - «14—69 raqamli zirhli poezd» pyesalarini o‘zbek tiliga o‘girdi. 01 42 01 49 01 4A14 01 09 01 42 01 43101B 01 3F 01 4D 01 36 01 2D 01 0F 3A 01 3A 1B M u m t o z t a r j i m o n l i k • A.S.Pushkin - «Boris Godunov», «Dubrovskiy»; • I.S.Turgenev - «Cho‘ri qiz»; • I.Franko - «Million», «Feruza»; • L.Andreev - «Gubernator», «Osilgan etti kishining hikoyasi»; • A.P.Chexov - «Qochoq»; • A.M.Gorkiy - «Ilgaklar», «Ona» kabi asarlarni ham tarjima qildi. M a s h ’ u m k u n • Millat baxti uchun jonini tikkan jasur o'g'lon, buyuk iste'dod egasi bo'lgan adib 1937- yilning 14- iyulida qamoqqa olinadi. • Davrining bir guruh asl farzandlari qatori 1938- yilning 4- oktabrida otib tashlanadi. E’tirof CHO`LPONGA: • Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti (1991); • «Mustaqillik» ordeni (1999) berildi. • 1997 y. Cho`lponning 100 yilligi keng nishonlanib, Andijonda Cho‘lpon uy-muzeyi tashkil etildi; • O‘zbek milliy akademik drama teatrida Cho`lpon hayoti va ijtimoiy faoliyati haqida hikoya qiluvchi «Kunduzsiz kechalar» (Usmon Azim asari) spektakli sahnalashtirildi. CHO`LPON LIRIKASIDAN NAMUNALAR Muhabbatning saroyi keng ekan, yo'lni yo'qotdim-ku, Asrlik tosh yanglig' bu xatarlik yoida qotdim-ku. Karashma dengizin ko'rdim, na nozlik to'lqini bordir, Halokat boig'usin bilmay qulochni katta otdim-ku... QALANDAR ISHQI VIJDON ERKI Ay tutqinlar, ay ezilgan, Ay qiynalgan, yo'qsil ellar, Ay umidsiz, ay chizilgan Dor oldiga... oppoq dillar!   Ay bevalar, bechoralar, Ay bog’langan kishanlarga. Ay erk uchun ovoralar, Ko'p yalinmang siz ularga!.. YONG'IN Talanmagan, yiqilmagan yer yo'q, Go'daklar nayza boshida... (Xabar) Nega menim qulog'imda tun va kun Boyqushlarning shumli tovshi baqirar? Nega rmenim borlig'imga har o'yun Va har kulgi og'u separ, o't qo'yar?   Ko'nglim kabi yiqiq uylar, qishloqlar, Boyqushlarga buzuq ko'ksin ochganmi? Ota-ona, tanish-bilish, o'rtoqlar Yurtni tashlab, tog' va toshga qochganmi?... “ Kecha kunduz” romani • Cho‘lpon mislsiz she’riy kashfiyotlardan tashqari «Kecha va kunduz» deb ataluvchi birinchi o‘zbek roman- dilogiyasining muallifi hamdir. Asar ko‘pchilik o‘quvchilar tomonidan Abdulla Qodiriyning «O‘tkan kunlar» romani darajasidagi asar sifatida baho oldi. • Asar 1935-1936-yillarda yozilgan. CHO‘LPONNING «KECHA VA KUNDUZ» ROMANI TO‘G‘RISIDA (N. Karimov maqolasidan olindi.) • “ Ushbu romanning dastlabki boblari 1935-yilda «Sovet adabiyoti» jurnalining 1-sonida e’lon qilindi. Bu faktga asoslanib, biz asarni 1934- yilda yozib tugallangan, deb qat’iy ayta olamiz. • Adabiy tanqidning «zambaraklar»i o‘zini nishonga olib turganini bilgan Cho‘lpon roman qo‘lyozmasining Yozuvchilar uyushmasida muhokama qilinishini qanchalik istamasin, rasmiy adabiy jamoatchilik bu ishga bosh qo‘shmadi. • Muhokama uchun roman o‘qiladigan bo‘lganda, bor- yo‘g‘i 11 kishi qatnashdi. Ikkinchi safar ulardan atigi 7 tasi ishtirok etdi. Uchinchi qismning o‘qilishiga esa 4—5 kishidan boshqasi kelmadi. Hatto uyushma rahbarlari ham Cho‘lponning romani bilan qiziqmadilar. • Roman 1936-yilning oxirida, katta qiyinchiliklardan keyin, nashr etildi. Lekin u kitob do‘konlarida turib qolmadi. Shunga qaramay, 1937-yilning avgustiga, Cho‘lpon hibsga olingunga qadar, matbuot bu asar haqida og‘iz ochmadi. • Cho‘lponning badiiy niyatiga ko‘ra, aytib o‘tilganidek, romanning ikkinchi qismi «Kunduz» deb atalishi lozim edi. Lekin bu qismning taqdiri to‘g‘risida aniq ma’lumot yo‘q. Ayrim kishilar bergan xabarlarga ko‘ra, muallif bu qismni yozib tugatgan, hatto u hibsga olingan paytda asar grankasi (bosma varaqalari) tayyor bo‘lgan. • Roman 1987-yilda «Sharq yulduzi» tahririyati tomonidan chop etilayotgan kezlarda, shu grankaning Samarqandda istiqomat qiluvchi qandaydir bir kishining qo‘lida saqlanayotgani haqida «mish-mish»lar tarqaldi… • Abdulla Oripov esa Xitoy safaridan qaytganidan keyin urumchilik Yolqin Abdushukurning «Kunduz»ni o‘qiganligi va bu asarning ayrim lavhalari hozir ham uning xotirasida omon saqlanayotganligi haqida darak berdi. Lekin na uning o‘zi, na boshqa biror kimsa Yolqin Abdushukur bilan uchrashib, «Kunduz»ning keyingi taqdiri bilan qiziqmadi. Bizning ham bu boradagi harakatlarimiz oxiriga yetmadi…” E’TI BORING IZDAN XUR SAND MIZ!

Похожие

Cho’lpon hayoti va ijodi 2
Abdulhamid Cho`lpon hayoti va ijodi 2
Abdulhamid Cho'lpon
To’ra Sulaymon
Abdulhamid Cho`lpon hayoti va ijodi