Xavfsizlik va Sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayonlarini boshqarish tizimi – Siyosat - БЖД - Рефераты

Xavfsizlik va Sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayonlarini boshqarish tizimi – Siyosat

Загружено в:

06.11.2022

Скачано:

0

Размер:

238.1513671875 KB

Xavfsizlik va Sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayonlarini boshqarish tizimi – Siyosat Reja: 1. Xavfsizlik va sog’liqni saqlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining asosiy elementlari 2. Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlanish siyosati paramertalrining maqsad va vazifalari 3. Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta’minlash sohasidagi siyosatining o’ziga xos asosiy xususiyatlari va tarkibi 4. Qo'shimcha ma'lumotlar

1 Xavfsizlik va sog ’liqni saqlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining asosiy elementlari 1.1 Kirish Har bir tashkilot Xavfsizlik va sog ’liqni saqlashni ta’minlashda yuzaga keladigan xatarlarni samarali yechimini topish va ularni nazorat qilish maqsadida Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari borasida ma’lum bir siyosatni yuritishi zarur. Yuritiladigan siyosat Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari faoliyatining maqsad va vazifalarini belgilab beradi, hamda ushbu maqsadlarga erishish yo’llarini aniq ko’rsatadi. Xavfsizlik va sog ’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari siyosati atrof-muhitni saqlash bo’limi hamda hodimlar bo’limi tomonidan ishlab chiqilgan siyosatlarni ma’lum daraja to’ldirib turadi. Salomatlik va xavfsizlikni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimi siyosati muvaffaqiyatli amalga oshirilishi uchun unda raelistik maqsadlar ko’zda tutilishi, faol va muntazam ravishda har tomonlama qo’llab-quvvatlab turilishi hamda boshqaruv iyerarxiyasining barcha pog’onalaridan vakillar ishtiroki ta’minlanishi lozim. Ushbu bo’limda Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqatish tizimlarining mukammallashtirish va tashkillashtirishning ilk bosqichi hisoblanmish Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari siyosati haqida batafsil ma’lumotlar yoritilgan. Siyosat uning oldiga qo’yilgan talablarga javob bermaguncha va ushbu jarayon samarali tashkillashtilrmagunicha qog’ozda yoritilgan bir necha qator so’zlar to’plamidan boshqa narsa bo’la olmaydi. Ba'zi bir siyosiy tartiblar o’zida hodimlar oldiga qo’yilgan o’ta darajada qattiqqo’l vazifalarni hamda boshqaruvchilar oldiga esa yuzaki ushuntirib o’tib ketilgan vazifalarni o’zida jamlaydi. Bu esa o’z navbatida Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining samarali tashkillashtirilishi, maqbul siyosatning va mexanizmlarning ishlab chiqilishi uchun zarur bo’lgan talablarga javob bermaydi. Tegishli siyosatning ko’zda tutilgan maqsadlarga erishishi uchun ushbu siyosat borasida olib

borilayotgan amaliy tadbirlar hujjutlarda belgilangan tadbirlar bilan mos kelishi zarur. Xavfsizlik va sog ’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari siyosatining ijobiy natijalar berishi tashkilotda ishlab chiqarish ko’rsatkichlarining o’sishiga, hamda ishchi kuchi samaradorligi va moliyaviy yo’qotishlar darajasining pasayishiga sabab bo’lishi mumkin. 1.2 Xavfsizlik va sog ’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining asosiy elmentlari Xavfsizlik va sog ’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining asosiy elementlari moliyaviy va umumiy biznes jarayonlarini boshqarish tizimlarining asosiy elementlari bilan juda o’xshashdir. Tijorat jihatdan rivojlanga tashkilotlarda. Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlari ham o’z navbatida yaxshi rivojlangan bo’ladi. Samarali boshqarish prinsiplari tashkilotning Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarishning asosiy negizi bo’lib xizmat qiladi. Barchaga ma ’lumki Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni ta’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining ba’zi bir asosiy va umumiy elementlari mavjud: - Rejalashtirish bosqichi; - Ishlab ciqarish bosqichi; - Samaradorlikni baholash bosqichi; - Ishlab chiqarishni yaxshilash bosqichi. Rejalashtirish bosqichi Rejalashtirish bosqichi o ’ z ichiga Xavfsizlik va sog ’ liqni saqlashni ta ’ minlash jarayonlarini boshqarish siosatida ko ’ rsatilgan maqsad va vazifalar , tashkilot bo ’ ynidagi majburiyat va mas ’ uliyatlar tizimini qamrab oladi . Shuningdek , ushbu siyosatning ichiga ushbu bosqichda yuzaga kelishi Imumkin bo ’ lgan xavf - xatarlarni aniqlash va baholash jarayonlari ham kiradi . Shuni ta ’ kidlash joizki , xatarlarni aniqlash , ularni qisqartirish va nazorat qilish jarayonini umumlashtirib bir so ’ z bilan “ xatarni baholash ” deb atashimiz mumkin .

Rejalashtirish bosqichida Xavfsizlik va sog ’ liqni saqlashni ta ’ minlashda qo ’ yiladigan talablar va o ’ xshash sohalarning standartlaridan kelib chiqqan holda avariyaviy protseduralr ishlab chiqilishi zarur . Tashkiliy struktura esa Sog ' liqni saqlash va xavfsizlikni ta ’ minlash jarayonlari tashkilotning barcha sohalari teqishli ekanligi va vakolatli shaxslarning Sog ' liqni saqlash va texnik xavfsizlikni ta ’ minlash qoidalari borasida o ’ quv mashg ’ ulotlarining Itashkillashtirilganligi ko ’ zda tutilib tuzib chiqilishi zarur . Ushbu bosqichdagi barcha real maqsadlar siyosatning bir qismi sifatida ko ’ rilib chop etilishi zarur . Ishlab chiqarish bosqichi Ishlab chiqarish bosqichi faqatgina tashkilotda barcha sohalar o ’ zaro uzviy aloqada bo ’ lgan holatdagina muvaffaqiyatli amalga oshirilishi mumkin . Bu degani , ushbu bosqichda ishchi qatlam vakillari bilan qatorda tashkilot qo ’ mitlari vakillarining faol ishtirok etishidir . Ishchi kuchi bilan muntazam aloqada bo ’ lish nafaqat Sog ’ liqni saqlash va xavfsizlikni ta ’ minlash sohasidagi maqsadlarga erishish balki , ishlab chiqarish ko ’ rsatkichlarining o ’ sishini , ish sifatining yaxshilanishiga ham olib keladi . Shu o’rinda boshqa tomonlar bilan ham, masalan pudratchilar, muharrirlar, buyurtamachilar va kasaba uyushmalari bilan o’zaro aloqa o’rnatilishi shart. Ushbu bosqich Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlashning samarali timizi mavjudmi yoki yo’qligni aniqlab bergani sababli muntazam ravishda nazorat ostida bo’lishi zarur. Samaradorlikni baholash bosqichi Ishlab chiqarish jarayoni samaradorligini baholash bosqichi aktiv yoki reaktiv, mukammal hollarda ikkisining aralshmasi bo ’lishi mumkin. Aktiv baholash bosqichi tekshiruv va audit ishlarini olib borish hisoblanib, ularga Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash mavzusida o’tkaziladigan uchrashuvlar, o’quv mashg’ulotlar hamda mavjud xatarlarni doimiy sharxlash ishlari kiradi. Reaktiv baholash ish jarayonida orttirilgan kasalliklar va shikastlar, baxtsiz hodisalar va shu kabi holatlarning hujjatlarda aks ettirilgan yozuvlariga asoslanadi. Tekshirishlar natijasida, biror bir profilaktika holatlari yoki xatarlarni bartaraf etish

choralari ko ’rilishi zarurligi aniqlansa, ushbu chora-tadbirlar kechiktirilmagan holda, darhol, muntazam ravishda amalga oshirilishi zarur. Ishlab chiqarish jarayonini yaxshilash bosqichi Ushbu bosqich Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta ’minlash jarayonlarini boshqarish tizimlarining samaradorligini tekshirish hamda tizimdagi mavjud kamchiliklarining ta’siri tahlili hamda ularni bartraf etishga qaratilgan boshqaruv vakillarining o’tkazayotgan tadbirlatini o’z ichiga oladi. Bugungi kunda resurslar masalasi, boshqaruv tizimining ishchi kuchi bilan o’zaro hamkorlik aloqalarini qaytadan ko’rib chiqishi uchun ehtiyoj tug’dirdi. Jumladan, yuqoridagi mulohazalardan kelib chiqib hodimlarning kunlik ish soatlari to’g’ri taqsinlanishini ta’minlash va ish jarayonlari ustidan muntazam nazoratni olib borish taklif etiladi. Rasmiy tekshiruv ishlarini olib borishni kutib o’tirmay ishlab chiqarish jarayonini muntazam ravishda yaxshilab boorish ishlab chiqarish jarayonini faol, uzluksiz asosda olib borilishini ta’minlaydi. Ko’pchilik boshqaruv tizimlarida ichki yoki tashqi tartibda audit tekshiruvlari o’tkaziladi, ba’zi hollarda esa ikkala tartibda ham o’tkazilishi mumkin. Audit jarayoni butun boshqaruv tizimining samaradorlik darajasini aniqlash, ba’zida esa kuzatuv jarayonlarini nazorat qilish uchun ham xizmat qiladi. Ko’pchilik o’tkazilgan so’rovlar natijalarida moliyaviy ko’rsatkichlarni audit qilish obyekti bo’lib salomatlik va xavfsizlini ta’minlanganlik ko’rsatkichlari xizmat qilishi kerak deb ta’kidlanadi. Quyida ishlab chiqarish jarayonini yaxshilash boqichining asosiy 4 ta lementlari sanab o ’tilgan: Reja - xatarlarni baholash va yuridik asoslangan talablarga asoslangan sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash standartlarini yaratish; Bajarilish - standartlar va vazifalarning realizatsiya qilinishi rajasining amalga oshirish; Tekshiruv - amaliy ko ’rsatkishlarning rejaga va tegishli standartlarga asoslanganligi; Qaror qabul qilish - mos bo ’lmagan standrt va vazifalarga qarshi mulohazalar bildirish va tegishli choralar ko’rish.

Kasbiy salomatlik va xavfsizlikda Reja-Bajarish-Tekshirish-Qaror qabul qilish uchun HSG65, OHSAS 18001 va ILO-OSH 2001 kabi tizimlar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni boshqaruv tizimlarini asosini tashkil qiladi. 1.3 Asosiy Sog'liqni Saqlash va Xavfsizlikni ta'minlashni boshqarish tizimlari Butun dunyoda 3 ta asosiy sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta ’minlashni boshqarish tizimlari mavjud: 1 UK-HSE tomonidan ishlab chiqilgan HSG65 tizimi. 2 OHSAS 18001 – 2007 - ISO-9000 standarti bilan birgalikda ISO-14000 standart seriyalarini boshqarish maqsadida ishlab chiqilgan. 3 ILO-OSH 2001 - butun dunyo bo ’yicha sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlashni boshqarish tizimlari borasida o’tkazilgan tadqiqotlar natijalariga asoslangan holda ishlab chiqilgan. 1.4 HSG65 1991 yilda Angliyada Sog'liqni saqlash va xavfsizlik boshqarmasi HSG65 - Sog'liqni saqlash va xavfsizlik menejmentini birinchi muvaffaqiyatli chop etgan endilikda sog'liqni saqlash va xavfsizlikni eng kam miqdorgacha kamaytirish va doimiy takomillashtirishdan iborat. Ko'rib chiqilayotgan boshqa ikki tizimlardan farqli ularoq, HSG65 Sog'liqni saqlash va xavfsizlik boshqarmasi taraqqiy ettirilgan bo'lib, Angliyada juda ko'p va keng e'tirof e'tilgan. Sog'liqni saqlash va xavfsizlik inspektorlari HSG65 doirasida korxonalarning Sog'liqni saqlash va xavfsizlik bo'yicha takshiruvdan o'tkazadi, biroq u Sog'liqni saqlash va xavfsizlik kengashi tomonidan e'torof etilgan deb taxmin qilish noto'g'ri hisoblanadi. HSG65 21-rasmda ko'rsatilgan. Qo'yidagi ssosiy elementlar amal qiladi: 1. Salomatlik va xafsizlikni ta ’minlash sohasida to’gri tanlangan siyosat Tajribalarga qaraganda salomatlik va xavfsizlkni ta ’minlash sohasida to’g’ri tanlangan siyosat tashkilotning biznes samaradorligiga va ishlab chiqarish sohasining muntazam yaxshilanib borishiga o’z xissasini qo’shadi. Bu holat FV lar

sodir bo’lganda ularni bartaraf etishga sarflanadigan moliyaviy yo’qotishlar darajasini kamaytirishda, hodimlarning o’zlarini xavfsiz sezishlari va natijada ish unumorligini oshishiga sabab bo’ladi. Yuqorida sanab otilgan omillar shuningdek tashkilotning quyidagi sohaga mas’uliyat bila yondashganligini namoyish etadi va shu orqalitomonlarning tashkilot bilan hamkorlik borasidagi qiziqishlarini oshirishi mumkin. Salomatlik va xavsizlikni ta’minlash jarayonlari boshqarish siyosatining to’g’ri tanlanishi xatarlarni tizimli baholash metodlar mavjudligini, ushbu metodlarni amaliyotda qo ’llash uchun hodimlar, mablag’lar va resurslar yetarli bo’lishini kafolatlaydi. Shu jumladan, quyidagi siyosat ishlab chiqarish jarayonlarini muntazam takomillashtirib borish jarayonlarini amalga oshirishning uzluksizligini ta’minlab beradi. 2. Sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’milash jarayonlarining aniq tashkillashtirilishi Tashkillashtirishning tushunchasi salomatlik va xavfsizlikni ta ’minlash qoidalari va madaniyatining asosiy komponenti hisoblanadi. Sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash sohasida ijobiy natijalarga erishish uchun avvalambor tashkilot o’z oldiga qo’yishi kerakbo’lgan maqsadlarni aniqlashtirib olishihamda ularning amaliyotga tadbiq etish jaratonlari ustidan nozorat olib borish tizimlarini ishlab chiqishi zarur. Tashkilotning formal tashkiliy tuzilmalarida Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash jarayonlari amalga oshirish tashkilotning barcha ishchi-hodimlari uchun umumiy faoliyatsifatida qaralishi lozim. Samarali natijalarga esa faqatgina barcha ishchilarning faol ishtirokini, aloqa ta’minotining yuqori sifatliligini, hodimlarning huquq va imkoniyatlarini kengaytirishini ta’minlash orqali erishish mumkin. 3. Sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’milash jarayonlarining aniq rejalashtirilishi Ushbu jarayon o ’z ichiga Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash maqsadida yuritiladigan siyosatning samarali amalga oshishi uchun bajariladigan sozlama ishlari va protseduralarni o’z ichiga oladi. Sog’liqni saqlash va xavfsizlikni

ta’milash jarayonlarining aniq rejalashtirilishi ish jarayonida yuzaga keldigan xatarlarni baholash va ularning yuzaga kelish ehtomilini pasaytirish jarayonlarini hamda qo’yilgan maqsadlarga erishishda qabul qilinadigan muhim qarorlarni nazarda tutib amalga oshirilishi zarur. Quyidagi jarayonlarning natijalariga baho berish uchun tashkilot o’z ko’rsatkichlarini o’rnatilgan ma’lum standartlar bilan solishtirish hamda ushbu standartlarga qanchalik daraja mos tushishini aniqlash orqali oydinlashtirishi mumkin. 4. Sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’milash uchun zarur bo’ladigan o’lchovlar va ko’rsatkichlarni olish jarayoni Ushbu jarayon Sog ’liqni saqlash va xavfsizlikni ta’minlash tizimlari qay daarjada samarali ishlayotganini aniqlash uchn o’z ichiga bir vaqtning o’zida ham aktiv, ham reaktiv monitoring usullarini qamrab oladi. Aktiv monitoring deganda biz korxona undagi ish joylari, hodimlar, protseduralar va tizimlar ustidan kuzatuv ishlarini olib boorish jarayonlarini tushunamiz. Reaktiv monitorin esa tekshiruv ishlari olib borish orqali nima sababdan turli FVlar sodir bo’lganligini va nima uchun ularni bartaraf etish tizimlarida buzilishlar ro’y berganligini aniqlaydi. Bundan tashqari tashkilotning uzoq davrga mo’ljallangan maqsad va vazifalarining joriy davrda ham belgilangan standartlarg mos kelishini aniqlashtirish juda muhimdir.

5. Ishlab chiqarish jayaronlarini kuzatish Monitoring va mustaqil tarzda o'tkazilga audit natijalariga asoslanib, Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari tomonidan aniqlangan maqsad va vazifalarga nisbatan ekslpuatasion xarakterdagi kuzatuv ishlari olib borilishi zarur. Bu ruhdagi kuzatuv jarayonlari o'tkazishdan maqsad bir qancha muddat oldin Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari tomonidan aniqlangan maqsad va vazifalarga o'zgatrish kiritish zarurati tu'gilgan bo'lishi mumkinligidir. Kuzatuv natijalari esa tashkilotning ichki samadorlik ko'rsatkichlarini tashqi korsatkichlar ya'ni, shu tashkilotga analogik mos keluvchi yuqori standartlarga ega tashkilot ko'rsatkichari bilan solishtirish natijalriga asoslanishi zarur. 6. Audit Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari ustidan mustaqil va strukturaviy audit o'tkazish jarayonlari kuzatish ishlarining jadallashiga sharoit

yaratib beradi. Audit tekshiruvlari tashqi va ichki audit tekshiruvlariga bo'linadi. Audit jarayoni mehnat xavfsizligini boshqarish mexanizlari va protseduralarini baholaydi. Audit jarayoni samaradorligi yuqori bolishi uchun u ish joylarida amalga oshirilayotgan protseduralar ko'rsatmlarga qanchlik darajada mos tushishini baholasi zarur. Audit Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari siyosatining kamchiliklarini aniqlaydi, ularning o'z oldiga qo'ygan maqsad va vazifalari qanchalik darajada noreal va noadekvat ekanligini ko'rsatib beradi. 1.5 Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlarini boshqarishning boshqa jihatlari Har qanday mehnatni muhofaa qilish va texnik xavfsizlikni ta'minlash tizimlari agar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari va madaniyati ijobiy natijalar ko'rsatmasa hamda tashkilotning tashqi va ichki manfaatdor ishtirokchilari faolligi ta'minlanmasa inqirozga yuz tutishi muqarrardir. Stmkturalangan va yaxshi tashkillashtirilgan Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari butun tashkilot hatto, mamlakat miqyosida salomatlik, mehnat va texnik xavfsizlikni ta'minlash jarayonlari samarali amalga oshirilishini kafolatlovchi muhim omil hisoblanadi. OHSAS 18001 kabi ba'zi bir tizimlar sifat va atrof-muhitni boshqarish tizimlarini integratsiya qilish imkoniyatini yaratib beradi. Bu holat zarur resurslarni to'gri yo'naltirilgan yo'sinda ishlatishga imkoniyat ham yaratib beradi, ammo bu holatning yana bir muhim jihati mavjud bo'lib, ushbu tadbirlarni va salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash tizimlarida yuzaga keladigan xatarlarni baholashni faqat maxsus ko'nikma va ma'lumotlarga ega shaxslar uddalay oladi. Mehnat xavfsizligi professional darajada samarali bo'lishi uchun ish joylarida yuzaga keladigan xatarlar bartaraf etilishi ishchi hodimlarning o'zlariga ham bog'liq bo'lishi zarur. Uzoq muddat davomida ish unumdorligi muntazam oshib borishi uchun Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarining amalga

oshirilishini uzluksiz nazorat qilib borilishi zarur. 1.6 Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarini boshqarish tizimining asosiy xarakterislikalari Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarini boshqarish tizimining asosiy xarakterislikalari umumiy holda 4 guruhga bo'lish mumkin: - Sog'liqni saqlash va xvfsizlikni ta'minlash madaniyatining ijobiyligi; - Barcha manfaatdor tomonlarni salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlariga jalb etish; - Samarali audit o'tkazish; - Tizmning muntazam takkomillashtirb borilishi. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash madniyatining asosiy elementlari haqida 3-bo'limda batfsil bayon etilgan. Umumiy holda ularni quyidagilarga ajratish mumkin: - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash qoidalariga butun tashkilot miqyosida amal qilinishini ta'minlash; - Amalga oshirilishi mumkin bo'lgan salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash standartlarining qabul qilinishi; - Barcha mavjud xatarlardan ishchi hodimlarni xabardor qilish; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlashni boshqarish va monitoring qilish tizimlari tomonidan aniqlangan xatarlarni alohida baholash; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlarini boshqarish siyosatida ko'rsatilgan qisqa va uzoq muddatli maqsad va vazifalarni bay on qilish, shu bilan birga ushbu siyosat o'zida milliy ko'dekslarda, ularning amaliyotda tadbiq etilgan natijalari va mehnat muhofazasi tashkilotlari tomonidan ko'rsatilgan standartlarni mujassamlashtirishi lozim; - Tashkilotning barcha lavozimdagi hodimlari uchun tegishli konsultatsiya va o'quv protseduralari programmalari tashkillashtilishi lozim; - Qurilma va uskunalarni monitoring qilish, biror bir nuqson aniqlangan holatlarda ularning bir zumda bartaraf etish tizimlarini ishlab chiqish;

- FVlar va baxtsiz hodisalar sodir bo'lganda ular ustidan zudlik bilan tekshiruv ishlarini olib boorish hamda ularni imkon darajasida eng qisqa muddat ichida bartaraf etish yo'llari haqida hisobot tuzib chiqish; -Yuqorida sanab o'tilgan elementlar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jaroyonlari boshqarish tizimlarining asosiy qismini tashkil etadi va tashkilotda qanday siyosat yuritilishidan qat'iy nazar ushbu elementlarsiz Sog'liqni saqlash va xavfsizlik professional darajada ta'minlanmaydi. Tanalangan boshqarish tizimi haqiqatdan ham effektiv bo'lishi zarur, ask holda bu tizim qog'ozda ko'rsatilgan bir qator tadbirlardan boshqa narsa bo'la olmaydi. Manafaatdor tomonlarning ishtiroki Har bir tashkilotda bir qator Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarini yaxshilash tadbirlarini o'tkazishdan tashqi va ichki manfaatdor tomonlar mavjud bo'ladi. Ichki manfaatdor tomonlar qatoriga kiruvchilar quyida sanab o'tilgan: Direktor va taskilotdagi ishonchli shaxslar - Bir necha milliy va xalqaro hisobotlarga ko'ra salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash maqsadlariga erishish ishlab chiqarish va biznes jarayonlari maqsadalariga erishish kabi muhimdir. Ishchi kuchi-boshqaruv tizimi ishtirokchilari xohish istaklari ishchi- hodimlar, shuningdek pudratchilarning xohish-erkinliklariga zid bo'lsa, hamda, ular o'rtasida bevosita hamkorlik aloqalari bo'lmasa Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash siyosayti ijobiy natijalar bermaydi. Ishchi kuchi faoliyati ish joylarida Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizmlari ishlayotganining yaqqol ko'rsatib beruvchi omil hisoblanadi. Shu sababdan ham salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash tizimlarining yaxshi rejalashtirilganligi va mukammal darajada hujjatlashtirilganligini o'zi kifoya emas. Ishchi-hodimlar tomonidan tayinlagn vakillar ham tizim faoliyati muvaffaqiyatli amalga oshishiga o'z xissasini qo'shishi va ishchi hodimlar hamda boshqaruv tizimi vakillari bilan o'zaro aloqani ta'minlab berishi mumkin. Bundan tashqari ishchilarning o'z vazifalarini bajarishga

ishtiyoq bilan yondashishlari Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari faoliyatida yuqori ko'rsatkichlar berishining garovi hisoblanadi. Ishchi vakillarining tayyorlov darajalari ham muhim ahamiyatga ega. Tashkilot doirasida kasaba uyushmalari faoliyatining aktivligi natijasida ishchi hodimlar bilan yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolar soni kamayishiga, hamda ularning tayyorgarlik darajalarini oshishiga erishish mumkin. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasidagi mutaxassislar Odatda, taskilot tomonidan bunday mutaxassislar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash, texnik xavfsizlik va mehnatni muhofaza qilish tizmlarini bosharish, nazorat qilish va amalga oshiish maqsadida tayinaladi. Ushbu shaxslar tegishli sohada bajarilishi zarur bo'lgan tadbirlar, ularning maqsad va vazifalarini ishlab chiqishlari zarur. Mutaxasislar o'zlari ishlab chiqqan tizimlarda yuzaga keldigan muammolar uchun javobgar hisoblanadilar. Shuning uchun ham ba'zi hollar da mutaxassislar faqat konsultant sifatida faoliyat yuritishi va shu orqali tashkilotning ijobiy natijalarga erishishiga o'z xissasini qo'shishi mumkin. Tashqi manfaatdor tomonlar ro'yxati quyida sanab o'tilgan: Sug'urta kompaniyalari - sug'urta komapaniyalarining ma'lum bir tashkilot bilan yuritayotgan hamkorlik aloqalari ushbu tashkilotda salomatlik va xavfsizlikning ta'minlanganligi qay darajada yuqori ekanligini ko'rsatadi. Chunki har qanday sug'urta tashkiloti salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash tizimlari salbiy natijalarni ko'rsatuvchi tashkilot va korxonlar bilan hamkorlik qilishni istamaydi. Investorlar - Tashkilotning Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasida erishgan yutuqlari va yo'qotishlari tashkilotga nisbatan investitsion qarorlar qabul qilinishiga katta ta'sir qiladi. Ko'pchilik investitsiya tashkilotlari o'zlari investitsiya kiritmiqchi bo'lgan korxona va firmalardan awalambor, yuzaga keldigan Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasidagi xatarlarni bartaraf etish yo'llarini talab qiladilar. Regulyatorlar - Dunyoning ko'plab qismlarida, xususan Uzoq Sharq mamlakatlarida barcha regulyatorlardan Xalaqaro sog'liqni saqlash va xavfsizlikni

ta'minlashni boshqarishning standart tizimi tomonidan tasdiqlangan sertifikat talab qilindi. Ko'pchilik regulyatorlar ushbu standartlarni Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash tizimlardan to'g'ri yo'singa yo'naltirish uchun foydalanishadi. Mijozlar - Mijozlar va boshqa ishtirokchilar zanjirining mavjudligi tashkilot doirasida Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash chora tadbirlarning amalga oshirilishiga nisbatan qo'yiladigan talablar darajasini oshishiga ehtiyoj paydo bo'lishiga olib keldi. Qurilish industriyalari buning yaqqol misolidir. Bunday ehtiyojlarning paydo bo'lishi jahon tajribalariga asoslanib boshqaruv tizimi zimmasiga yuklatiladigan mas'uliyatlar doirasi kengligi bilan uzviy bo'gliqdir. Qo'shnilar - Qo'shnilarning tashkilotga nisbatan qiziqishlarining ortish yoki kamayish darajasi tashkilotning faoliyati, ushbu faoliyatning samaradorlik darajasi va uning atrof muhitga ta'siri bilan bog'liqdir. Bularga misol qilib tashkilot faoliayati natijasida tarqaladigan tovushlar, janglar va boshqa atmosferani zaharlovchi moddalarni keltirishimiz mumkin. Ularni boshqarish esa Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish hamda ekologiya mendjmenti hodimlari zimmasiga yuklatilgan. Xalqaro tashkilotlar-BMT, XMT , Xalqaro valyuta fondi, Jahon Banki va Xalqaro sog'liqni saqlash tashkilotlari kabi Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni I ta'minlanish sohasida o'z qiziqishlarini namoyon etuvchi tashkilotlar. XMT faoliyati butun dunyo bo'yicha minimal standartlarni o'rnatishga y'naltirilgan. XMT texnika xavfsizligi va mehnatni muhofaqa qilish sohasida har bir ishchining huquq va erkinliklarini ta'minlaydi. XMT tomonidan qabul qilingan 70 dan ortiq konvensiyalar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasiga yo'naltirilgan. Shuningdek, XMT texnika xavfsizligi va mehnat muhofazasiga oid 30 dan ortiq kodekslar ishlab chiqqan. www.ilo.org/safework web saytida kuproq ma'lumotlarni ko'rish mumkin. Samarali audit Samarali audit jarayonlarining tashkillashtirilishi salomatlik va xavfsizlikni

ta'minlash tizmi davrlarining professional darajada kechishini I ta'minlashning so'nggi bosqichi hisoblanadi. Audit jarayoni o'tkazilgandan keyinggi olingan "fikrlar halqasi" ya'ni bir qator natijalarning analizi salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarida yuzaga keluvchi xatarlar sonini kamaytitishga va ushbu tizimning ummiy holda muntazam yaxshilanib borishini ta'minlaydi. Biznes axloq qoidalari, asosiy yositalar va mahsulot sifatini tekshiruvchi audit tekshiruvlari strukturasi salomatlik va xavfsizlikni I ta'minlash tizimi uchun ham samarali hisoblanadi. Audit tekshiruvi tashkilot doirasida amal qiluvchi texnika xavfsizligi va mehnat muhofazasi tizimlari, ularning mexanizlari, yuzaga keluvchi xatarlarni boshqarish tartiblarining samaradorlik darajalarini baholaydi. Audit tekshiruvlari Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasida muhim ahamiyatga ega bo'lsada, tashkilot dorasida kundalik amal qiluvchi Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish jaryonlarini boshqarish tizimlari o'rnini egallay olmaydi. Audit tekshiruvlari Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish I menedjmenti samaradorligining 3 ta asosiy kompanentlarini o'rnatishga yo'naltiriladi. Bular: Ish joylarida tegishli boshqaruv tizimining mexanizmlari; Xatarlarni bartaraf etishning muqobil tizimlari va ularni amalga oshirish chora tadbirlari; Ish joylarida xavfsizlik qoidaiga rioya qilinishini ta'minlash. Audit jarayonalari tashkilotning Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni I ta'minlanish tizimiga kiruvchi har bir qismi, har bir mexanizmlari ustdan birked amalga oshirilishi zarur. Ammo tizimning ba'zi qismlarini boshqa bir qismlari singari tez-tez audit tekshiruvidan o'tkazib turish katta ehtiyoj tug'dirmaydi. Masalan, takilotdagi Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish tizimining kritik qismalari tashkilot doirasidagi Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlanish tizimlari tarkibiga kiruvchi barcha qismlardan ko'ra ko'proq audit nazorati ostida bo'lishi zarur. Bunday qismlarga turli xil xavf-xatarlarning vujudga kelish ehtimoli yuqori

bo'lgan sohalar hamda kimyo sanoatining texnik qismlari misol bo'lishi mumkin. Audit nazorati dasturida tashkilotning qaysi tarkibiy qismi qachon va nima uchun audit tekshiruviga muhtojligi ko'rsatilishi zarur. Audit nazoratini o'tkazish guruhi mehnat muhofazasi vakillarini, boshqaruvchi va hodimlarini o'z ichiga olishi kerak. Audit guruhining bunday tarkibga ega bo'lishi tashkilot doirasidagi har bir bo'lim va soha tekshiruvida kerakli maslahatlar berish imkonini beradi. Auditorlik jarayoni to'grisida 5 bobda batafsil malumot berilgan. Audit nazorati tashkillashtirilishidan oldin uning qay tartibda, ya'ni ichki yoki tashqi tartibda o'tkazilishi aniqlashtirib olinishi zarur. Agar tashkilot yoki mijoz audit nazorati o'tkaziganlik haqida sartifikatga muhtoj bo'lsa, bunday hollarda tashqi audit o'tkazilishi shart. Ammo bunday hollarda ichki audit guruhining tekshiruv jaryonlariga jalb qilinishi ham mumkin. Ichki auditning afzal tomoni shundaki, ichki audit guruhi tashkilot doirasdagi kritik nuqta va qismlar qayerda joylashganlgini yaxshi biladilar va ularga nisbatan qo'llanilishi zarur bo'lgan choralarni ish faoliyatida orttirgan tajribalariga asoslanib belgilaydilar. Kamchilik tomonlar ichki audit guruhi faqat teishli tashkilot doirasida faoliyat yritganliklari tufayli tashqi audit guruhi nazarda tutuvchi ba'I bir muhim stndartlar asosida tekshiruvni amalga oshia olmasliklari mumkin. Ammo ichki auditda ham tashqi auditda ham tekshiruvchining qobilligi juda katta ahamiyatga egadir. Tizimni muntazam takomillashtirish Tizimni munatazam takomillashtirib borish bundan oldingi bo'limlarda ham eslatib o'tilgan edi. Bu jarayon sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish, texnika xavfsizligi va mehnat muhofazasini ta'minlash tizimalarini tashqi va ichki omillar ta'sirida ham uzluksiz ijobiy natijalar berishini ta'minlab turishning eng muhim omilidir. Tashqi ta'sirlarga yangi yoki o'zgartirishlar kiritilgan qonunlarni, boshqaruv tizimlari va ishlab chiqarish standartlari, pudratchi va mijozlarni kiritish mumkin. Yaxshilanish jarayonalariga hardoim ham katta mablag' sarflanishi yoki qiyin strukturali tizimlarning joriy etilishini talab qilmaydi. Takomillashtirish jarayonlari quyidagi afzalliklarini o'z ichiga oladi:

- Yetkaziladigan zararlar, jarohatlar soni o'sishini pasaytirish; - Tizimni boshqarish uchun sarfaladigan qator resurslar hajmini kamaytirish; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish tizimlariga yanada yuqoriroq standartlarni tadbiq qilish va amaldagilarini takomillahstirish; - Boshqaruv tizimining o'zini ummumiy tkomillashtirish. Muntazam takomillashtirib borishni ta'minlash eng oddiy usullari monitoring va tekshimv natijalariga asoslanib ko’rsatilgan maslahatlarga amal qilish, analogik tashkilotlar kriteriyalaridan foydalanish va har qanday ishlab chiqarish hamda milliy boshqaruv prinsiplariga amal qilish hisoblanadi. Ko'pchilik holatlarda tashkilot ishchi- hodimlari, menedjerlari va budratchilari takomillashtirsh jarayonlariga ijobiy ta'sir etuvchi takliflarini kiritishlari ham mumkin. 1.7 Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish jarayonlarini boshqarish tizimlari afzalliklari va kamchililari Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish jrayonlarini boshqarish tizimlari o'znavbatida bir qator afzalliklarga egadir: - Huquqiy talablarga javob berish. Milliy qonunchilik tizimi Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasida ko'p tekshiruvlar o'tkazib qonunlar qabul qilgan. - Shu sababdan ham biznes va sifatnioshirish sohalari kabi Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasida ham ushqu chora tadbirlar ijobiy natijalar berishi kafilatlangandir. - Ular Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish xavf- xatarlarni tizimli asosda bartaraf etishga yordam berdilar. - Ushbu qonunlar tashkilotning FVlarga qanchalik darajada tayyorligini ham ahiqlab beradi. - Shu bilan tashkilot doirsida Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish qoidalariga qanchalik darajda amal qilinayotganini ko'rsatb beradi. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish jarayonlarini boshqarish

tizimlarining o'ziga yarasha kamchiliklari mavjud, ammo ular ko'p holatlarda tez bartaraf etiladi. Chunki bu kamchiliklar ishlab chiqarish jarayonlaining samaradorlik darajlarini pasaytirib yuborishi mumkin. Asosiy kamchiliklarga quidagilarni kiritish mumkin: - Ish joylarida o'tkaziladigan protsedralar va choralar ishchi hodimlarga tushunarsiz bo'lib, boshqaruv tizimining faqat nazorat tadbirlariga yo'naltirilishi; - Hujjatlashtirish bajarilishi lozim bo'lagan protseduarlarni o'zida ask ettirmaganligi yoki to'liq tashkillashtirilmaganligi; - Barcha protseduralarning bir sohaga yo'naltirilganligi, masalan barcha e'tiborni faqat biznes maqsadlariga qaratilganligi; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish sohasiga yo'naltirilgan integratsiya tadbirlari resurslarni yo'qotishga olib kelishi; Boshqaruv tizimining ishchi hodimlar tomonidan to'g'ri tushunmasliklari tizimning inqirozga yuz tutishiga olib keladi.N - Ishlab chiqarish jarayonlari ustidan kuzatuv jarayonlarining to'gri tashkillashtirilmagani. 2 Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish siyosati paramertalrining maqsad va vazifalari Har bir tashkilotda o'z doirasidagi ishchi - hodimlar va barcha ishtirokchilar o'zlari uchun Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlanishi muhimligini anglab yetishlarini ta'minlovchi siyosatni yuritishi zarur. Ushbu siyosatining samarali amalga oshirilishi uchun hujjatlarda ko'rsatilgan fidokorlik ruhi amaliyotga tadbiq etilishi lozim. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanishi tashkilot doirasida boshqa sohalarning ham rivojlanishiga hamda moliyaviy yo'qotishlarning kamayishiga sabab bo'lishi mumkin. Buning uchun Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish siyosatida biznes jarayonlarining Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlanish bilan bog'liq barcha naqsad va vazifalari ko'rsatib o'tilishi zarur. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni aniq siyosati ish davomida ish samaradorligiga va uzluksiz takomillashtirishga hissa

qo'shadi. Insonlar va atrof-muhitga oliy darajadagi boshqarishni barcha manfaatdor shaxslarni javobgarligini ta'minlashni jiddiy qabul qilish kerak. Sog'liqni saqlash va xavfsizlik masalalari bo'yicha aniq maqsad, vazifalar, tashkillashtirish, kelishuvlar va maqsadlari davlat siyosati darajasida bo'lishi lozim. 2.1 Xavfsizlik va sog'liqni saqlash siyosati bo'yicha huquqiy majburiyatlar 1975 yildagi ish beruvchilarning Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni boshqarish siyosati va ish joyida sog'iqni saqlash xa xavfsizlik qonunini 2 qismi (3) da besh va undan ortiq ishchilarga ega bo'lgan ish beruvchilar doimiy ravshda sog'liqni saqlash va xavfsizlik siyosatini etkazish va o'z xodimlari uchun xabar berish ko'zda tutilgan. Bu xodimlar soni too'rt yoki undan kam bo'lgan tashkilotlarda sog'liqni saqlash xa xavfsizlik siyosati bo'lish kerak emas degani emas, bu shunchaki yozish kerak emas degani. Xodimlar soni xar qanday bir vaqtda maksimal soni, to'liq ish kuni, yarim ish kuni va maqvsumiy hisolanadi. Bu majburiyatlar birinchi bo'lib Sog'liqni saqlash va xavfsizlik qonuniga kiritilgan bo'lib va ish bemvchilarga bog'liq holda sog'liqni saqlash va xavfsizlik standartiga ko'ra o'z-o'zini boshqarishni tartibga solishni yaxshilash bir kishini zimmasida emas. Eng yaxshi sog'liqni saqlash va xavfsizlik siyosati ishlsb chiqarishda xavfni kamaytirish uchun monitoring olib borish, standartlarni qayta ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi. Sog'liqni saqlash va xavfsizlik siyosati qo'yidagi uch qismdan iborat bo'lishi kerak: - Sog'liqni saqlash va xavfsizlik siyosatining bayonoti tashkilotning sog'liqni saqlash va xavfsizligi maqsad va vazifalarini o'z ichiga oladi; - sog'liqni saqlash va xavfsizlik tashkiloti batafsil muayyan odamlarning sog'liqni saqlash va xavfsizlikda vazifalari va majburiyatlari; - tizimlar va tartib nuqtai nazardan sog'liqni saqlash va xavfsizlik choralari. Ish Nizomnmg da Sog'liqni saqlash va xavfsizligi boshqarish, shunmgdek,

"qilish va ular faoliyatining tabiati va ularning tushunish olish hajmi hisobga olinib, tegishli bo'lib, samarali rejalashtirish uchun, bunday qoidalarga ta'sir berish uchun ish beruvchi talab, tashkilot, nazorat qilish, monitoring va profilaktika va himoya chora- tadbirlar "ning ko'rib chiqish. 2-rasm. Yaxshi taqdim etilgan xujjatlar 3-rasm. Siyosat tarafdorining bir qismi 3 Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash sohasidagi siyosatining o'ziga xos asosiy xususiyatlari va tarkibi 3.1 Maqsadlarni ifodalovchi bayonnoma siyosati Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash siyosati haqidagi bayonnoma ko'p hollarda xavfsizlik siyosati va mehnat faoliyati xavfsizligi bayonnomalari sifatida tushuniladi. Ushbu bayonnoma korxona tashkilotning maqsad va vazifalarini o'zida namoyon qilishi kerak. Biror bir siyosiy o'zgartirishlar kiritilmagunga qadar barcha maqsadlar o'zgarmay qolaveradi, shu jumladan ularning o'zgarish oralig'I odatda lyildir. Bayonnoma har yilda va aniq qilib yozilishi kerak. Shu o'rinda boyonnoma qisqa tuzilgan bo'lib, bir necha mayda operatorlarni o'zichiga jamlagan bo'lishi kerak. Bu omillar boshqaruv tizimini ishchilar salomatligi va xavfsizligi uchun javobgarligini va amaldagi siyosat vakolatini ko'rsatadi. Bosh pudratchi qandaydir ma'noda ijro etuvchi va boshqaruvchi diroktor ham sanaladi. Salomatlik va xavfizlik siyosatini ishlab chiqilishi va uning tashkilotdagi ishchilar bilan tanishtirilishi bosh direktor zimmasiga yuklatilgan vazifa hisoblanadi. Shu asosda quyidagi omillar ta'minlanishi shart hisoblanadi: - Monitoring va audit tekshiruvlari amalga oshiriladigan holatlarda

xavfsizligini tekshirilishi va zarur bilimlarda xabardor qilinish jarayonlari tashkiliy tarkibga kirgizilishi zarur; - Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayonini boshqarish uchun zarur bo'ladigan resurslarga ega bo'lish; - Qonuniy jarayonlarga asoslangan holda salomatlik va xavfsizlik ta'minoti mexanizmlarini ishlab chiqish; - Ishchilar farovonligini ta'minlashga yo'naltirilgan mexanizm larni ishlab chiqish; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash siyositi ustidan muntazam qayt ko'rib chiqish tadbirlarini o'takish va zarur holatlarda o'zgartirishkar kiritish. Bayonnoma tashqaridan yollangan kansultantlar tomonidan emas, balki tashkilot tomonida ishlab chiqilishi zarur, chunki unda tashkilot doirasida mavjud bo'lgan savollar va xavf xatarlar o'z aksini topishi kerak. Katta tashkilotlarda har bir bo'lim uchun alohida sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash siyosati joriy etilishi yoki har bir siyosatni o'zida jamlovchi yagona tizim tashkillashtirilishi talab etiladi. Bunday yondashv ko'p hollarda mahalliy boqaruv hukumatlarida yoki transmilliy tashkilotlarda kuzatiladi. Quyidagi punktlar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash siyosati bayonnomasi tuzilishida nazarda tutilishi lozim: - Salomatlik, xavfsizlik va ijtimoiy ta'minot hamda atrof muhit bilan bog'liq bo'lgan masalarni qamrab oluvchi maqsad va vazifalar; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni uchun javobgar shaxsning egallagan o'rni; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni maslahatchilari, mehnat xafsizligi vakilari va tibbiy yordam xizmati hodimlari ism va familiyalari ko'rstilishi kerak; - Asosiy talablarga javob berilishi, masalan, xavf- xatarning baholanishi, qurilmalarning ishlash tizimilari, tayyor mahsulotlarni qayta ishlash, ulardan foydalanish, tashish jarayonlari xavfsizligi;

- Ish joylarida avariyaviy protseduralar, salomalik holati nazorati, javobgar shaxslarning ish bilan bandligi nazorti kabi qo'shimcha talablarga javob berilishi; - Omma va boshqa kishilar oldidadi vazifalari (pudrtchi, mijoz va amaliy otchilarning); - Tashkilotdagi asosiy xavf xatarlar; - O'rnatilgan, biror maqsadga yo'naltirilgan siyoatlar (chekihga qarshi siyosat, hodimlarga zo'ravonlik bilan munosabatda bo'lishga qarshi siyisat va hk.) Hodimlar uchun kasaba uyushmalariva turli qo'mitalar tomonidan konsultatsiyalar joriy etilgnligi; - Hodimlar majburiyatlari (shu jumlada, Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash borasidagi majburiyatlar, huquqiy- me'yoriy bayonnomalar); - Uzoq va yaqin kelejakda amalg oshirilishi ko'zda tutilayotgan salomatlik va texnika xavfsizligi sohasidagi maqsalarva vazifalar; - Bayonnomada ko'rsatilgan siyosatni amalga oshirish uchun zarur bo'ladigan resurslarni yetkazib berish majburiyati. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni amaliyotining maqsad va vazifalari bayonnomaning asosiy qismi hisoblanadi, chunki: - Ularda salomatlik va texnika xavfsizligini ta'minlash jarayonini yaxshilas boshqaruvchilarning zimmasiga yuklatilganligi ko'rsatilgan; - Ular ishchilarni moddiy rag'batlantirish, ya'ni jamoaviy yoki yakka tartibda rag'batlantirish orqali ular ish sifatini oshirishga yordam beradilar; - Ularda shuningdek boshqaruv tizimi ustidan olib borilgan audit va monitoring tekshiruvlari natijalarining nimaga asosan chiqarilganligi ko'rsatiladi. Belgilanadigan maqsad va vazifalarning turlari yaxshilanishga eng ko'p darajada muhtoj bo'lgan sohaga bo'g'liq bo'ladi. Quyida xavfsizlik ta'minoti va mehnat xavfsizligi ta'mioti ko'rsatkichlarini belgilab beruvchi omillar ro'yxati keltirilgan: - Baxtsiz hodisalarni, ish bilan bogliq favqulotda holatlar va salomatlikka

salbiy ta'sir etuvchi holatlarni kamaytirishning aniq daraja ko'rsatkichlari; - Turli kasalliklar bilan kasallanish holatlarini kamaytirish; - Sog'liqni saqlash sohasiga oid chora tadbilarni amalda qo'llay olishga tayyorgarligi bor hodimlar sonini oshirish; - Kichik va tez oldini olish mumkin bo'lgan baxtsiz hodisalar haqida ham xabar qilinish holatlari sonini oshirish; - Fuqarolar tomonidan vujudg a keluvchi davolar sonini kamaytirish; - Mahalliy hukumat tomonidan tartibga chaqiruvchi ogohlantirishlarni olishga yo'l qo'ymaslik; - Salomatlik va xavfsizlik sohalarida o'tkazilgan nazorat natijalarini yaxshilash; - Ushbu sohada milliy standartlar bo'yicha tan olingan yutuqlarga erishish. Sogliqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasi siyosati bayonnomasi e'lonlar oynasiga osib qo'yilishi, ya'ni barcha hodimlarga tanishtirilishi hamda undagi talablarga javob berish maqsadida hodimlar uchun malaka oshirish mashg'ulotlari tashkillashtirilishi kerak. Bulardan tashqari bayonnoma hodimlarga boshqa turli yo'llar bilan tanishtirishi mumkin, masalan, majlislar, buklet va bulitenlar yoki internet tarmog'i orqali. Bayonnoma Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasida o'tkaziladigan yig'ilashlarda kunlik ko'rib chiqiluvchi masalalar ro'yxatidan joy olishi va ularda ko'rsatilgan maqsadlarga erishish uchun turli choralar muntazam ravishda ko'rilishi lozim. 3.2 Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash sohasini I tashkillashtirish Ko'rib chiqilayotgan siyosatning ushbu bo'limida tashkilot doirasida Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlashga oid javobgarliklarga ega bo'lgan shaxslar ism-familiyalari va egallagan lovozimlari aniqlanadi. Shu orqali yuklatilgan vazifalar hamda ishchi va hodimlarning tegishli hisobotlarni topshirish zanjiri aniqlanadi. Ushbu bo'lim o'z ichiga yuklatilgan vazifalari bilan bog'liq

bo'lgan guruhlarni kiritadi: - Direktor va bosh manedjer (tegishli siyosatning maqsad va vazifalari, ko'rsatkichlari uchun javobgarlar); - Nazoratchilar (tegishli siyosatning muntazam amal qilishi uchun javobgarlar); - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasida maslahatchilar (turli baxtsiz holatlarda ko'rilishi kerak bo'lgan chora tadbirlar haqida maslahatlar berish uchun j avobgarlar); - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasi o'z mutaxassisliklari bo'yicha maslahatlar berish uchun javobgar mutaxassialar, masalan, malakali hamshiralar, kimyoviy anlitiklar va elektriklar; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasidagi vakillar(ushbu sohada nafaqat maslahatlar berish, balki turli majlis va treninglar o'tkazish uchun javobgarlar); - Hodimlar (Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonida choralar ko'rish uchun javobgar hodimlar, ularning harakatlari o'zlari va boshqa hodimlar faoliyatiga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan); - Yong'in xavfsizligi brigadasi (favqulotda holatlarda binoda xavfsiz evakuatsiya jarayonini amalga oshirish uchun javobgar); - Tibbiy hodimlar (favqulotda vaziyatlarda jarohatlangan kishilarga birinchi tibbiy yordam ko'rsatish uchun javobgar). Kichik tashkilotlarda yuqorida sanab o'tilgan ba'zi mutaxassislar asosan faqat maslahatchi sifatida xizmat qilishlari mumkin. Tashkilotlar Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash chora tadbirlarni tashkilot yuqori kengashi tomonidan ma'qullangan va moliyaviy jihatdan amalga oshirilishi mumkin bo'lganlarigina joriy etilishi lozim. Yana bir muhim jihatlardan biri butashkilot strukturasiga kiritilgan asosiy vazifalardir. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: - FV larni tekshirish ishlari o'tkazish va ulardan xabardor etish; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasida tegishli ma'lumotlar

berish va tayyorlov ishlarini olib borish; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasida tegishli tekshiruv va audit ishlarini tashkillashtirish; - Sog'liqni saqlash chora tadbirlarini o'tkazish; - Xavf - xatarlarni baholovchi asosiy vositalar va ularning ishga yaroqlilik holati ustidan nazorat ishlarini olib borish; - Boshqa tashkilotlar bilan ham o'zaro aloqada bo'lish; - Hodimlarning Sog'liqni saqlash va xavfsizliklari ta'minlanishinida yuzaga keluvchi muammolar va turli masalalami nazorat qiluvchi va boshqamvchi qo'mita tashkillashtirish. Tashkilot doirasida maslahatchilarning vazifasi hodimlar va boshqa mutaxassislami salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash protseduralarining samaradorlilik darajasini tekshirish va ularni boshqarish natijalari bilan xabardor etishdan iboratdir. Maslahatchilar salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash choralari va ularning amalda qo'llanilishi uchun javobgar hisoblanmaydilar. Va nihoyat, salomatlik va xavfsizlikm ta'mmlash jarayonida har bir hodimnmg vazifalarini aniqlab beruvchi yo'riqnomalarda vazifalarning o'zaro bir-biri bilan to'g'ri bo'glanmaganlik yoki ularning chalkashtirilgan tartibda belgilanganlik holatlari kuzatilishi mumkin emas. Yo'riqnoma har bir hodimning o'ziga yuklatilgan vazifalarni ochiq oydin tushunishini ta'minlashi zarur.

4-Rasm. Xodimlarni yaxshi o'qitish va ma'lumotlar berish xodimlar bilan ishlashda muxim rol o'ynaydi 3.3 Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash borasidagi chora- tadbirlar Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash soyatining salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash chora-tadbirlari belgilangan qismi uhbu siyosatni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan protseduralar va tizimlar haqida batafsil ma'lumotlarni ta'minlab beradi. Ushbu qism Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayonida ko'rsatiladigan xizmatlar, masalan tibbiy xizmat ko'rsatish uchun zarur xonalarning ta'minlaishi yoki xonalarning muntazam tozalanishi kabi protseduralar va ularning amalga oshirish qoidalarini o'z ichiga oladi. Shuningdek ushbu qism yuzaga keluvchi xavf xatarlarni boholash va Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash siyosati boyonnomasida ko'rsarilgan xavf xatarlarni baholash uchun ham tegishli hisoblanadi. Quyidagi FVlar, yong'in holatlari uchun ko'riladigan nazorat jarayonlarini, ushbu holatlarda qanday tartibqa qarorlar qabul qilishni o'rgatish jarayonlarini hamda ushbu holatlardan xabardor bo'lish jarayonlarini ham o'z ichiga

olishi muhim jihatlardan biri hisoblanadi. Quyidagi ro'yxatda Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash siyosatining Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash chora-tadbirlari bo'limining umumiy tarkibiy qismi sanab o'tilgan: - Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayonida hodimlar uchun o'rnatilgan amaliy qoidalar majmuyi; - FVlarda va turli kasalliklar tarqalish holatlarini tadqiqotlash va ular haqida xabardor etish; - Birinchi yordam va avariyaviy holatlarda xizmat ko'rsatish protseduralari; - Yong'in holatlarida ko'riladigan tadbirlarni o'rgatish protseuralari; - Turli xavf-xatarlar ta'sirini nazorat qilish(tovush, vribratsiyalar, xavfli moddalar, nurlanish va hk.); - Jihozlarning xavfsizlik darajasi (shu qatorda ish jarayoni tizimining xavfsizligi); - Elekt jihozlar (texnik xizmat ko'rsatilishi va tekshirilishi); - Ish jarayonlaridagi protseduralarning tasdiqlanganligi; - Shaxsiy xavfsizlikni ta'minlash vositalaridan foydalanishga ruxsat berilganligi; - Xavfsizlik va sog ' liqni saqlashni ta ' minlash jarayonlari auditi va tekshiruvlari ustidan nazorat ; - Pudratchilar, hodimlar va tashkilotga tashrif buyuruvchilar xavfsizligi ta'minlanganligini nazorat qilish; - Hodimlarg qulay va farovon muhitni ta'minlab berish; - O'quv protseduralarini tashkillashtirish; - Umumiy ovqatlanish va ovqatlanish gigyenalari protseduralari; - Hodimlarga konsultatsiyalar berish protseduralari tartibi; - Chiqindilarni utilizatsiya qilish tadbirlari va protseduralari. Xavfsizlik va sog'liqni saqlash siyosatining uchta bug'ini odatda sog'liqni

saqlash va xavfsizlik qo'llanmasida saqlanadi va tashkilotlar doirasida tarqatiladi. 3.4 Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayoni siyosatini qayta ko'rib chiqish Xavfsizlik va sog'liqni saqlashni ta'minlash jarayoni siyosatining muntazam tartibda qaytadan ko'rib chiqish juda ham muhimdir. Ushbu jarayonni muvaffaqiytli amalga oshirish uchun tegishli qator nazorat ko'rsatkichlari o'rnatilishi zarur. Ushbu ko'rsatkichlar tashkilotning boshqa bo'limlarida erishilgan natijalar bilan solishtirish orqali erishiladi. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoniga o'zgartirishlar kiritishni bir qancha sabablari mavjud bo'lib ular qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: - Bir vaqtni o'zida qabul qilingan bir qancah muhim o'zgarishlar; - Vakolatli hodimlar tarkibidagi o'zgarishlar;

5 - Rasm. Tovush siyosati mavjud, lekin amalda qo'llash degani emas Boshqarav organlari tarkibida yoki amaldagi qonunchilik tarkibidagi I o'zgarishlar; - Yangi ish metodlarining qabul qilinishi; - Ish jaroyonlari yoki amalga oshiriladigan chora- tadbirlarga o'zgarish kiritilishi; - Konsultatsiyalar o'tkazilgandan so'ng hodimlar bilan bog'liq sezilarli o'zgarishlar sodir bo'lishi; - O'tkazilgan monitoring yoki kuzatuv ishlari natijasi Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni siyosati yetarli darajada samarali emas ekanligini ko'rsatkichlari; - Ishlab chiqaruvchilar yetkazib bergan ma'lumotlar; - Sug'urta korxonasi tomonidan berilgan ma'lumot; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni ustidan tashqi tekshiruv o'tkazishdan olingan natijalar; - Mahalliy davlat organlari tomonida majburiy ravishda tegishli chora- tadbirlar o'tkazilishi talab etilishi; - So'nggi o'zgartirishlar kiritish jarayonlari o'tkazilgan davrdan yetarlicha vaqt o'tishi.

Yuqorida ko'rib chiqilgan jarayon ijobiy natijalar bersa, bu holat nafaqat Fvlarni oldini olish balki, Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarida yana ko'proq yutuqlarga erishishga olib keladi. Masalan: - Hodimlarning har tomonlama rivojlanishi; - Butun tashkilot soirasida aloqa va konsultatsiya ta'minoti jarayonlarining yaxshilanishi; - FV lar va jarohatlar soni kamayishi natijasida maliyaviy yo'qotishlar hajmini kamaytirish; - Tashkilot doirasidagi barcha darajadagi bosh menedjerlar ishini to'g'ri yo'naltirish; - Hodimlar ustidan, ayniqsa mutaxassiliklari bo'yicha malaka oshirish davrini o'tayotgan yosh amaliyotchilar ustidan samarali nazorat o'tkazish; - Ishlab chiqarish jarayonlarini yaxshilanishi; - Tashkilot yoki korxonaning imidji yaxshilanishiga. Albatta, yuritilayotgan Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni siyosati natijalari kutilgandan ko'ra yomonroq bo'lishi mumkin. Bunga sabab qilib umumiy holda quyidagilarni ko'rsatishimiz mumkin: - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni siyosati bayonnomasida ko'rsatilgan vazifalar tashkilot ishchi kuchiga noto'g'ri talqin qilingn bo'lishi yoki tushunarsiz tartibda tuzilganligi; Siyosatni amalga oshirish uchun zarur bo'ladigan resurslar y eti shmovchiligi; - Haddan tashqari ko'p darajada boshqarish siyosati va hodimlar bajarishi lozim bo'lgan vazifalarga e'tiborning qaratilishi; - Tashkilot faoliyatining barcha sohalari o'rtasida paritet holatining yo'qligi, ya'ni Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlari uchun yetarli darajada moliyaviy mablag' ajratmay, aksincha umumiy ishlab chiqarish jarayoniga barcha mablag Taming yo'naltirilishi; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonida yuqori boshqaruv vakillarining qatnashmasligi, ayniqsa direktorlash kengashi vakillari. Ushbu holat hodimlar o'zlarining Sog'liqni saqlash va xavfsizliklari yetarli darajada

ta'minlanmaganligi his qilishi olib kelishi, natijada esa ish jarayoniga yetarlicha hohish istak bilan yondashmasliklariga olib keladi. - Ish jarayoni uzoq davomiyligi; - Ish jihozlari, asosiy vositalarning xavfsizlik va qarov darajasining pastligi; - Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlarini nazorat qilish protsedularining o'tkazilmasliklari. Ko'rishimiz mumkin-ki Sog'liqni saqlash va vfsizlikni ta'minlash jarayoni siyosatining yaxshi ishlashi tashkilotning yaxshi tashkillashtirilishiga olib keladi. Sog'liqni saqlash va xavfsizlikni ta'minlash jarayoni siyosatining nazorat jadvali Quyidagi nazorat ro'yxati bir sog'liqni saqlash va xavfsizlik siyosati yozma va ko'rib chiqish uchun yordam sifatida mo'ljallangan. Bu HSE axborotnomasidan olingan. Siyosat va tashkiliy qismning umumiy jihatlari: - O'tkazilgan kuzatuvlarning e'lon qilinishi va FVlardan xabardor etish; - Yong'in xavfsizligi chora-tadbirlari, o'quv mashg'ulotlari va evakuatsiya protsedurali; - Birinchi tibbiy yordam; - Xavfsizlik ta'minlanganligi tekshiruvi; - O'quv dastur; - Huquqiy talablarning ta'minlanishi, masalan liftlarning muntazam tekshirilishi, FV vaziyatlar haqida ogohlantirish, Salomatlik va xavfsizlikni ta'minlash jarayonlani nazorat qilish. E'tiborga olinishi shart bo'lgan chora- tadbirlar: - Ish joylari, shu bilan bir qatorda zinalar, pollar, yo'llar, hojatxonalar va h.k., tozalash, ta'mirlash va texnik xizmat ko'rsatish choralari yordamida talab darajasida saqlash; - Balandlikda ishlash qoidalari talablariga javob berish; - Ish joylari sharoitlarida yuzaga kelishi oson yoki yetarli sharoitga ega xavf xatarlar. Uskuna va moddalar:

- Jihozlar, masalan, uslkunalar va zinalar kabilarning texnik ta'minotining ta'minlanishi(ular ish holatidami yoki yo'qmi?) Maxsus jihozlarning, masalan, dubulg'a, etik, ximoya ko'zoynakalri, himoya niqoblari va boshqalarning texnik ta'minoti va ularning to'g'ri lyo'nalishda foydalanilishini ta'minlash; - Liftlar, ko'targichlar, kranlar, bosim berish tizimlari, qozonlar va boshqa xavfli texnik qurilmalarni muntazam ravishda tekshiril turish, avariyaviy-tamirlash ishlarini olib boorish va qurilmalarning o'z vazifalarini xavfsiz bajarish metodlarini tadbiq etish; - elelktrqurilma va usknalarni texnik ta'minlash; - Qadoqlash, muxrlash, tashish va shu kabi tez alangalanish xavfi bor ish jarayonlarda, yoki tez alangalanuvchi moddalar bilan ishlanuvchi ish muhitida xafvsizlik choralarini tadbiq etish; - Asbest va qorg'oshin kabi xavfli moddalarni o'z ichiga oluvchi ish jarayonlrini nazorat qilish; - Tadqiqot o'tkazish, tekshirish va maslahatlar o'tkazish yo'li bilan yangi qurilmalar va moddalarni ish jarayoniga tadbiq etish; - Nurlanish holatlari bo'lishi mumkin bo'lgan ish sharoitlariga qarshi choralar ko'rish; Boshqa xavf-xatarlar: - Tovush bilan bog ' liq xavf xatarlar - manbaadagi tovush darajasini nazorat qilish , eshitish a ' zolarini ximoya qiluvchi vositalardan foydalanilish ; - Vribratsiyalar bilan bo ' g ' liq muammolar - butun tanaga ta ' sir qiluvchi qo ' l bilan boshqariladigan richaglarni nazorat qilish , shaxsiy ximoya vositalarini qo ' llash ; - Xavfli zonalarga tasodifan yoki maqsadli kirish holatlarini oldini olish; - Og'ir va noqulay yukalarni ko'tarish; - Qimmatli buyumlar yoki pullarni tashish bilan shug'ullanuvchi hodimlarga xavfsizlik choralarini yetkazib berish;

- Notanish tizimlarda ishlash jarayonida xavfsizlikning ta ' minlanishi o ' ta muhim bo ' lib , ushbu tizim bilan tanish bo ' lan menedjer yollanishi zarur ; - Ish vaqtida umumiy avtomobil yo ' llarida yurganda yuzaga kelishi mumkin bo ' lgan xavf - xatarlar . Avariyaviy holatlar: - Yon'gin holatlarida yong'in chiqish joyining blokirovkalanmaganligi, ularing yo'lida hech qanday to'siqlarning yo'qligi; - Yong'inga qarshi uskularning tekshirilishini, evakuatsiya prosedulari va ularning o'rgatilishini ta'minlash; - Birinchi tibbiy yordam ko'rsatilish va avariyaviy holatlarda ushbu xizmat hodimlarni ogohlantirish yoki dori qutisini qayerdan topish joyini aniq bilish. Ushbu ma'luotlarni boshqalarga yetkazish birinchi tibbiy yordam ko'rsatish xizmati hodimlari zimmasiga yuklatilgan; - Hodimlarga ish jarayonida uchraydigan moddalar, o'simliklar, uskunlar haqida6-Rasm Favqulodda bajariladigan ishlar tartibi

ma'lumot berish; Tizimga biror bir pudratchini tayinlashdan oldin u bilan ba'zi masalalarga oydinlik kiritib olish zarar, masalan, pudratchi ish jarayonini qanday tashkillashtirmoqchi, buning uchun kerak bo'ladigan uskunalar, tashkilotning ba'zi bo'limlari ishsiz holatga kelib qolganda bu holatning pudratchi yurutmoqchi bo'lgan siyosatga ta'siri bormi yoki yo'qmi, yoki bu holat sizning ishchilaringizga biror xavf- xatar tug'dirishi mumkinmi yoki yoqmi.

Adabiyotlar: Buzan, T. and Buzan, B. The Mind Map Book. 3rd Edition Revised 2003,  BBC active, ISBN 978 0 5634 8705 0.  Buzan, T. (2000) The Mind Set. BBC Worldwide (includes Use YOur  Head, Master Your Memory, the Speed Reading Book and Use Your Memory)  ISBN 978 1 4066 1018 6.  Guide to the NEBOSH National General Certificate.Leicester, Coventry  and Nottingham Universities Study Skills booklets.  Nebosh Examiners' Reports.December 2009, MArch and June 2010.  Northedge, Andrew: The Good Study Guide.The Open University 2005 ISBN 978 0 7492 5974 7. FREE learning resources from the Open University

Похожие

Xavfsizlik va Sog'liqni Saqlash asoslari

Qurilishda ekologik xavsizlik va sog'liqni saqlashni halqaro aspektlari

Xavfsizlik va Sog'liqni Saqlash tizimlari. Rejalashtirish

Xavfsizlik va sog’liqni saqlashni boshqaruv tizimlarini tashkillashtirish

Xavfsizlik faoliyatini boshqarish